We worden steeds dikker, maar wat is nu de beste manier om af te vallen?

Van de volwassenen heeft 57 procent ooit geprobeerd wat kilo’s kwijt te raken. De populairste manier blijft het dieet. Bij de meeste afslankpogingen wordt er gekozen voor het koolhydraatarm dieet of het calorieën tellen. „Eerlijk gezegd zie ik door de bomen het bos niet meer. Ieder half jaar is er weer een nieuwe goeroe die een andere methode aanprijst. Om blijvend af te vallen moet de leefstijl voorgoed worden aangepast. Een dieet is meestal tijdelijk van aard, waardoor die kilo’s er weer net zo hard of soms zelf harder aanvliegen als je ermee stopt”, aldus Marian de van der Schueren, hoogleraar diëtetiek aan de Universiteit van Wageningen.

Niet alleen mensen met overgewicht, maar ook mensen met een gezond gewicht zijn soms ontevreden. Een kwart van de mensen met een gezond gewicht vindt zichzelf te zwaar. Afvallen doet men voor een breed scala aan redenen. Mensen met een gezond gewicht noemen fitter worden en een mooier uiterlijk als voornaamste redenen, terwijl mensen met ernstig overgewicht vooral fitter willen worden en de kans op gezondheidsproblemen willen verkleinen. Maar welke gezondheidsproblemen zijn er eigenlijk allemaal aan ernstig overgewicht verbonden?

„Obesitas is een poortziekte naar tweehonderd aandoeningen, zoals dertien soorten kanker, gewrichtsklachten, depressie en hart- en vaatziekten. Wat we nu doen, is deze obesitas-gerelateerde ziektebeelden behandelen, maar eigenlijk zou het probleem bij de kern moeten worden aangepakt. Men moet zich gaan realiseren dat obesitas een chronische ziekte is. Zo is het ook officieel door de WHO en de Gezondheidsraad gedefinieerd. Afvallen doe je niet met een kuurtje, maar met een blijvende leefstijlverandering”, vertelt internist-endocrinoloog en hoogleraar obesitas Liesbeth van Rossum.

Bianca van de Stadt (49) kampte jaren met overgewicht. Soepkuren, sapkuren, shakes, hormooninjecties: ze heeft van alles geprobeerd. Soms viel ze af, maar uiteindelijk vlogen de kilo’s er weer aan. „Op mijn 22e is bij mij de ellende begonnen. Ik snoepte te veel en zonder dat ik het doorhad was ik opeens tien kilo zwaarder. Vanaf dat moment ben ik gaan jojoën met mijn gewicht. Op mijn dieptepunt woog ik 110 kilo. Eigenlijk had ik de hoop al een beetje opgegeven, maar in 2018 deed ik toch nog een laatste afvalpoging. Mijn broer volgde een koolhydraatarm dieet en raadde mij dit ook aan. Na tien dagen voelde ik me al beter en na een maand was ik tien kilo kwijt. Inmiddels is dit precies vijf jaar geleden en ben ik vijftig kilo afgevallen. Ik heb al jaren een stabiel gewicht en voel me fitter dan ooit. Er is geen quick fix, daarom ben ik blij dat ik eindelijk een methode heb gevonden die bij me past.”

Een leefstijlverandering is dus noodzakelijk, toch vinden veel mensen dit moeilijk. Zo vindt 49 procent van de mensen het te lang duren voor het streefgewicht is bereikt. Bij bijna 40 procent speelt eten bij emoties, de verleiding van ongezonde snacks, aanleg en gebrek aan motivatie een rol. Van Rossum: „Mensen gaan op een crashdieet, maar dat is niet de juiste behandeling tegen overgewicht. Er moet worden gekeken naar de oorzaak; leefstijl, medicatie en sociale of medische oorzaken. Na gewichtsafname is je hormoonhuishouding veranderd en je stofwisseling vertraagd. Dat betekent dat je meer en langer trek hebt, terwijl je uiteindelijk minder kunt eten. Daarom zal je na gewichtsverlies altijd voor een gezond gewicht moeten blijven vechten.”

Een andere ‘snelle oplossing’ die tegenwoordig veel in het nieuws voorbijkomt, is het gebruik van Ozempic. Dit medicijn is van oorsprong bedoeld voor mensen met diabetes type 2, maar wordt ook steeds meer gebruikt als afslankmiddel. Van Rossum: „Het is enkel op doktersrecept te verkrijgen en dat is niet voor niets. Het middel kan aan het begin voor veel bijwerkingen, zoals maag- en darmklachten zorgen. Bij diabetespatiënten wordt dit goed gemonitord, maar bij particulier gebruik gebeurt dit niet. Je moet ze dus nooit zonder begeleiding gebruiken. Er zijn een aantal andere obesitasmedicijnen op de markt met gewichtverlagende effecten die wel specifiek bedoeld zijn voor mensen met obesitas. Onder strikte voorwaarden kunnen die als aanvulling op een leefstijlinterventie ingezet worden door een behandelend arts.”

De obesitasmedicijnen zijn bekend onder de merknamen Mysimba (tabletten met de stof naltrexon/bupropion), Saxenda (spuitjes met de stof liraglutide) en Xenical (tabletten met de stof orlistat). Aangezien obesitas een chronische ziekte is, moeten ze langdurig worden gebruikt.

Uit eerder onderzoek van Partnerschap Overgewicht Nederland en de universiteit van Maastricht is gebleken dat een volwassene met overgewicht en obesitas zo’n 11.500 euro per jaar kost, daarom is het voorkomen en behandelen van overgewicht enorm belangrijk. Hoogleraar De van der Schueren: „We leven in een welvaartsmaatschappij. Vroeger bestond ons werk veel meer uit handarbeid, tegenwoordig is alles machinaal. De supermarkten en tankstations liggen vol met producten die buiten de Schijf van Vijf vallen en vaak zijn de ongezonde opties ook nog een stuk goedkoper.”

Van Rossum: „De kraan staat open en het bad zit vol. Elke dag komen er mensen met ernstig overgewicht bij. De overheid moet de kraan dichtdraaien door onder andere een suikertaks in te voeren en de btw op groenten en fruit te verlagen. Tegelijkertijd dienen de hulpverleners het bad leeg te laten lopen door serieuze hulp te bieden.”