Aan de stekker, maar niet met z'n allen rond etenstijd, vraagt netbeheerder Stedin. Foto: Shutterstock
Huishoudens blijven op al overbezette avonduren dure stroom verbruiken. Het netwerk zit dan bomvol, de prijs van elektriciteit piekt en treft de portemonnee. Netbeheerders als Stedin roepen op het verbruik te verplaatsen naar goedkopere uren. Waarom doen we dat niet? Vijf vragen.
1. Wéér roept een netbeheerder ons op stroomverbruik te spreiden.
De regionale netbeheerder Stedin dit keer, werkend in Zuid-Holland, Utrecht en Zeeland. Zijn netwerk raakte overbelast. Stedin vraagt nu specifiek de laadpaal in de piekuren van vier uur ’s middags tot acht uur ’s avonds niet te gebruiken. De VVD is verbolgen, Kamerlid Erkens stelt Kamervragen. Hij noemt het ’geen goed signaal richting mensen die elektrisch willen rijden’.
Ondanks honderden miljoenen aan investeringen van Stedin in uitbreiding vorig jaar, met 266 nieuwe transformatorhuisjes en 892 kilometer aan kabels, loopt het net vast. In zijn gebied staan 1100 bedrijven op de wachtlijst voor een nieuwe of zwaardere aansluiting.
Het enorme aanbod van panelenstroom fnuikt het netwerk eveneens. Zo’n drieduizend huishoudens meldden Stedin dat hun omvormer van de zonnepanelen automatisch werd uitgeschakeld, puur omdat de kabel in de straat rond het middaguur vol zat met zonnestroom. Naast uitbreiding is het verplaatsen van het verbruik door consumenten weg van de stroompiek een snelle praktische oplossing, zeggen netbeheerders.
Tot nu toe weinig. Er is te veel vraag, te weinig nieuw netwerk. Maar niet altijd is er een tekort: overdag en ’s nachts is er vaak wel voldoende capaciteit. Een toenemend aantal huishoudens - ruim 240.000 na een stijging vorig jaar met 70.000 stuks - gebruikt zogeheten dynamische stroomcontracten om die goedkopere uren te gebruiken.
Je krijgt daarmee op een app van aanbieders als EnergyZero (ANWB), Tibber, Frank Energie, Zonneplan en NextEnergy een dag vooruit de prijs tot op een uur nauwkeurig te zien. Daarmee kun je je stroomverbruik op het goedkoopste moment plannen, ook als je geen zonnepanelen bezit. Het is financieel ook helemaal niet logisch om van vijf tot acht uur stroom te verbruiken, het is dan relatief duur, 0,28 euro op de piek tegen 0,22 euro tussen twaalf en vier uur. En ook in de ochtend is het tarief vanaf zeven uur tot negen uur prijzig.
3. Waarom blijven we dure stroom verbruiken?
Deels omdat het niet makkelijk anders kan: een gezin verbruikt richting etenstijd en de vooravond nu eenmaal meer stroom als iedereen thuis is en apparatuur aanzet. Ons hele leven is voor de meesten hierop ingericht. Na een drukke werkdag gaat de tv, kookplaat, wasmachine en vaatwasser aan. „Honderd jaar was er helemaal geen probleem, stroom was er altijd. In enkele jaren is er acuut capaciteitstekort ontstaan”, aldus de zegsman van de overbelaste netbeheerder Stedin.
Die denkt dat met specifiek de laadpalen dat piekgebruik te kunnen beperken. Er zijn in Nederland ruim 100.000 laadpalen bij particulieren en 37.000 openbare laadpalen, hun aantal groeit stormachtig. Stedin zegt dat laadpalenleveranciers stroomverbruik zouden kunnen helpen terugschroeven op de piek. „Gemeenten zouden bij het verlenen van concessies voor publieke laadpalen dat als voorwaarde kunnen opnemen”, aldus de zegsman.
4. Waarom kunnen we dit niet zelf oplossen?
Gedragspsychologen wijzen op ingesleten gebruikspatronen. Generatie op generatie gaan mensen rond zes uur aan tafel en zetten als gewoontedieren ’s avonds veel apparatuur aan. De groep die er actief mee bezig is om dit met besparing of verplaatsing van stroomverbruik te bereiken en zo het klimaat of de eigen portemonnee te helpen, is nog erg klein. Het aantal dynamische contracten dat het verbruik verplaatst is nog geen 4 procent van het totaal.
„Gedragsverandering vergt tijd en goede prikkels. De Bob-campagne tegen rijden onder invloed kent nu iedereen, maar dat gedrag veranderen duurde ook jaren. Je gewoonte veranderen door stroomverbruik te verbruiken moet er ook echt inslijten.”
5. Wat zijn oplossingen?
Laadpaalproducenten werken al met software die, als de auto aan de stekker gaat, niet meteen op die piekuren stroom begint af te tappen en daarmee wacht tot de goedkope avonduren. Dat vooraf programmeren kan zeker met een dynamisch stroomcontract profijtelijk zijn, ook al dankzij de software in wasmachines en warmtepompen.
Nieuwe generaties apparatuur krijgen die software al in de fabriek mee. Zo kun je als consument via de app je verbruik van de wasmachine of warmtepomp op het goedkoopste moment regelen. „Bij mensen met een dynamisch energiecontract is aan te tonen dat ze hun verbruik verplaatsen van de ochtend naar de middag en van de avond naar de nacht. Bij klanten met een elektrische auto of een warmtepomp zie je dit effect nog veel sterker”, aldus de zegsman van aanbieder Zonneplan.
Ook thuisbatterijen komen in zwang, die helpen ook om stroom een paar uur op te slaan voor gebruik later. „Bij elkaar helpt het de piek van stroomverbruik eraf te halen”, aldus Stedin.
Maar vooral een steeds hogere prijs om mensen te dwingen andere uren te kiezen, is veruit de belangrijkste prikkel, volgens psychologen en economen. Stedin verhoogt nu ook zijn tarieven. Maar uit herhaald onderzoek blijkt echter dat veel consumenten bereid zijn eerst nog heel veel financiële pijn te pakken voordat ze de traditie van het avondgebruik opzeggen.
Bij Zonneplan, waar mensen met een dynamisch contract hun verbruik verplaatsten, bleek dat huishoudens gemiddeld 560 euro per jaar goedkoper uit waren. Zulke bedragen verleiden prijsbewuste consumenten. Maar niet iedereen.
