De 'hysterische' koeien, zoals ze zich volgens betrokken boeren zo ongeveer gedragen. Beeld: AI-gegenereerd door Midjourney
Van de een op de andere dag waren ze door het dolle heen. Het mysterie van de hysterische koeien in Groningen roept veel reacties van lezers op. En wat blijkt? Het fenomeen keert nog steeds af en toe terug.
Noem het een verhaal met een open einde. Wat hoeveel verschillende instanties en kenners zich er ook tegenaan bemoeiden: niemand had een sluitende verklaring voor het bizarre gedrag van koeien in Groningen op die ene dag in 1980, bleek vorige week in dit artikel van DVHN.
Het begint allemaal op 15 oktober 1980, als veehouder Hendrik Postmus op een vroege morgen de stal van zijn boerderij in Fransum inloopt. Zijn koeien, meer dan honderd in totaal, stuiven wild op hem af. Naast Postmus krijgen nog eens zeven collega-boeren op precies diezelfde ochtend te maken met koeien die door het dolle heen zijn. Ook in het nabijgelegen Den Ham, Beswerd, Joeswerd en Oostum is het raak.
Het is alsof de koeien stuk voor stuk ineens de kolder in de kop hebben. Wat een en ander nog gekker maakt: een dag later gedragen al die koeien zich weer als vanouds.
De gekste verklaringen doen al snel de ronde. De koeien zouden misschien wel intuïtief aanvoelen dat er een aardbeving op komst is. En zo niet: is het dan de invloed van magnetische velden en straling?
Maar hoe de vork werkelijk in de steel zit? Niemand die het weet.
‘Wij dachten aan de buizen van de NAM’
Er komen veel reacties binnen op het artikel. Heel veel zelfs. Via Facebook, bijvoorbeeld. ,,Wij dachten dat het iets met de buizen van de NAM te maken had”, reageert Egbert Wierenga. ,,Eerst bij de buren, toen bij ons en daarna bij de andere buren. Volgde ongeveer het tracé van de buizen.”
Sommige lezers houden ook rekening met de invloed van andere dieren. ,,Ik denk eerder aan wolvenbezoek. Is daar niet naar gekeken?”, mailt Jan Harm uit Dalfsen. En het blijft niet bij wolven (zie kader).
Hysterische bavianen
Bij meerdere lezers gaan de gedachten terug naar 2013. ,,Kun je je de apen in Emmen nog herinneren?”, reageert Greetje Haijkens. ,,Die zo aan het schreeuwen waren? Is dat wel eens duidelijk geworden, wat de oorzaak was?”
In 2013 haalden de mantelbavianen in (toen nog) Dierenpark Emmen het landelijke nieuws omdat ze ineens opvallend gedrag vertoonden. Ze aten vrijwel niet, kwamen amper van hun plek en een bioloog van de dierentuin noemt ze ‘hysterisch’. De apen zouden trouwens in 1994, 1997 en 2007 hetzelfde gedrag vertoond hebben.
De oorzaak? Niemand die het wist of weet. ,,Dieren voelen meer aan”, denkt Haijkens. ,,Dat zag je destijds ook met die tsunami. De dieren trokken naar hoger gelegen gebieden.”
Terug naar de koeien. Gelukkig meldt ook voormalig veehouder Van Ostaijen zich via de mail. Hij boert in 1980 op de monumentale boerderij Wester Pama, tussen Kommerzijl en Niehove. ,,Ik heb destijds hetzelfde meegemaakt. Toen ik de koeien had opgehaald, begon ik met melken in de melkput. Net als altijd. Alle koeien gingen er gelijk vandoor: tweehoog over elkaar door de deur. Ze konden zo weer achter de dijk in het land. Ik kon ze ook niet terugkrijgen in de stal. Het melken lukte pas ‘s avonds weer.”
Van Ostaijen heeft zich altijd afgevraagd waarom zijn koeien ineens door het dolle heen waren. ,,Ik ben nog steeds blij dat me niks is overkomen. Het was toen een grote schrik, maar ik ben er nooit achter gekomen wat het is geweest. Wij zaten wel zowat boven de gasbel van Grijpskerk. Misschien had het daar iets mee te maken?”
Speciaal meldpunt voor paniekerige koeien
Hoe het ook zij: niet alleen in 1980 blijken koeien door het dolle heen te zijn. Ook veel korter geleden, in 2017, is het in Stitswerd raak. DVHN besteedt er indertijd uitgebreid aandacht aan. De gelijkenissen met het gedrag van de koeien in 1980 zijn overduidelijk. ,,Onverklaarbaar’’, zegt veehouder Jan Oudman destijds. ,,Het is alsof de koeien op een afgesproken teken de kop omhoog gooien en een kant op beginnen te rennen.’’
Veehouder Jan Oudman uit Stitswerd bij zijn koeien in 2017. Foto: archief DVHN/Jan Zeeman
Ook in 2017 wordt het gekke gedrag van de koeien landelijk nieuws. Voor een of twee dagen dan. Want weer bijten alle experts hun tanden stuk op de oorzaak. Naar aanleiding van de melding van Oudman stelt LTO Noord in 2017 wel een speciaal meldpunt voor paniekerige koeien in.
Ligt daar dan het antwoord op dit vraagstuk? Wat is een jaar of acht later de status van het meldpunt?
,,Goede vraag”, bromt LTO Noord-bestuurder Henk Hulshoff. ,,Er begint me wel iets te dagen, maar praat me eerst even bij. Het is al een poosje geleden.”
De gekke koeienverhalen komen Hulshoff, zelf veehouder in Marum, inderdaad bekend voor. ,,Al heb ik zelf nooit zoiets meegemaakt op de boerderij. Ik weet wel dat stress bij koeien heel lang na kan ebben. Dat herken ik. Maar nooit zoiets extreems als wat boeren destijds meemaakten. Zal ik navragen hoe het inmiddels zit met dat meldpunt? Dan hoor je nog van me.”
Heel graag. Voordat u ophangt: wie zou hier nu eindelijk eens iets zinnigs over kunnen zeggen?
Hulshoff, na een korte stilte: ,,Alweer een goede vraag.”
‘Als er één schrikt, schrikken ze allemaal’
Een koeienfluisteraar biedt vast uitkomst. Veearts Joep Driessen wil met zijn bedrijf Cowsignals boeren helpen om koeien gelukkiger te maken. Driessen kijkt er niet van op, zo blijkt. ,,Een koe is een vlucht- en kuddedier. Als er een schrikt, schrikken ze allemaal.”
Een mysterie? Nee hoor, wat Driessen betreft niet. ,,Een koe kan altijd in paniek raken, maar meestal is het van een plastic zak die opwaait of een geluid dat wij niet horen. Als dat één keer per maand gebeurt, denk ik: zo zij het. Dat hoort bij de normale opwinding van een vluchtdier.”
Maar waarom gaat het op die ene ochtend in 1980 dan gelijktijdig mis op zoveel verschillende boerderijen in Groningen? Tsja, op die vraag moet zelfs een koeienfluisteraar het antwoord schuldig blijven.
‘Wij zien een verband met aardbevingsschade’
Het verhaal van de hysterische koeien komt in 1980 aan het licht dankzij Hendrik Postmus uit Fransum. Als klap op de vuurpijl reageert ook de opvolger van de inmiddels overleden Postmus via de mail. ,,Wij hebben het melkveebedrijf Eldersveld in 2007 van wijlen Hendrik Postmus overgenomen en boeren op deze plek dus inmiddels 18 jaar”, zegt Ate Kuipers.
Hij vervolgt: ,,Hendrik Postmus heeft ons summier verteld over onrustig gedrag bij zijn koeien. Wij zien een verband met aardbevingsschade. Het fenomeen van koeien die opeens opstaan en beginnen te rennen is er nog steeds. Vooral rondom de aardbevingen door gaswinning is het duidelijk aanwezig. Het mysterie van de hysterische koeien is op Eldersveld en omstreken dus nog steeds actueel.”
Een paar dagen later is er nog geen bericht van LTO Noord over de huidige stand van zaken rond het meldpunt voor paniekerige koeien. Wordt dus (weer) vervolgd.
