Moordverdachte B. was bekend in de Oosterparkwijk. Foto's: DVHN en Politie
Mark B. (57) uit Groningen staat donderdag voor de tweede keer in zijn leven terecht in een moordzaak. Na een jarenlange tbs-behandeling ging het opnieuw mis. Moet hij opnieuw behandeld worden of misschien zelfs levenslang de cel in?
Via 112 komt vorig jaar augustus bij de politie een anoniem telefoontje binnen. De stem aan de andere kant van de lijn vertelt dat er een dode vrouw in haar woning ligt, aan het Linnaeusplein in Groningen. Haar deur wordt ingetrapt en binnen vinden agenten het lichaam van de 58-jarige Rosaria Lanzili. Ze is enkele dagen ervoor gewurgd.
Alle alarmbellen gaan af als duidelijk wordt wie haar spoorloze huisgenoot is: ex-tbs’er Mark B. (56). Er begint een klopjacht. De politie publiceert zijn naam en foto, in de hoop meer tips te krijgen over zijn vluchtroute. Het advies is om B. zelf niet te benaderen.
De zorgen over de voortvluchtige B. zijn groot, omdat hij eerder is veroordeeld voor een levensdelict. In 1993 stak hij een man dood in Alkmaar. Hij kreeg 4 jaar cel en tbs voor doodslag.
Arrestatie in Vries
Tijdens de zoektocht op de snikhete zomerdag vorig jaar blijkt dat B. ervandoor is gegaan op een scooter, in zuidelijke richting. Een peloton gewapende agenten kamt een groot gebied uit in Noord-Drenthe. ‘s Avonds wordt B. gearresteerd in Vries. Hij bekent Rosaria te hebben vermoord. Hij was de anonieme beller.
Hoe het zo heeft kunnen misgaan is nog altijd onduidelijk. De ex-tbs’er verscheen niet in de rechtbank bij inleidende zittingen. Zijn advocaat José Horsten wil voorafgaand aan de moordzaak van donderdag niet reageren. Ook het Openbaar Ministerie is terughoudend met het geven van informatie.
‘Dit is zeer uitzonderlijk’
B.’s behandeling in de Van Mesdag-kliniek in Groningen wordt in 2019 door de rechtbank in Alkmaar beëindigd, ruim 25 jaar na zijn veroordeling. Dat hij zo’n 5 jaar na het einde van zijn traject nog zo’n gruwelijk feit begaat, noemt tbs-advocaat Jan-Jesse Lieftink ‘zeer uitzonderlijk’.
,,Dit komt heel weinig voor. Als het misgaat, gebeurt dat bij oud-tbs’ers vaak al binnen twee jaar. Dan gaat het vaak om diefstal of mishandeling. De meesten komen er goed uit.’’
Hoe vaak gaan tbs’ers na behandeling de fout in?
Een tbs-behandeling is aantoonbaar effectiever in het tegengaan van recidive – de kans op nieuwe delicten – dan verdachten ‘kaal’ afstraffen.
In totaal zitten tussen de 1600 en 1700 mensen in tbs-klinieken. Een behandeling duurt gemiddeld een jaar of 9, maar sommige veroordeelden zitten er decennia.
Volgens cijfers van TBS Nederland gaat een kleine 20 procent daarvan binnen twee jaar na behandeling opnieuw de fout in, waarvan iets minder dan de helft (rond de 10 procent) zo ernstig dat er opnieuw tbs kan worden opgelegd. 4 procent van de ex-tbs’ers vervalt in zeer ernstige delicten.
Ter vergelijking: van alle verdachten die alleen een celstraf kregen, ging bijna de helft - ruim 47 procent - daarna weer over de schreef.
In Nederland krijgen verdachten tbs opgelegd als deskundigen concluderen dat iemand een delict pleegt (deels) onder invloed van een stoornis. ,,Dan is de vraag of een strafbaar feit iemand valt aan te rekenen’’, zegt Lieftink. ,,Iemand kan verminderd toerekeningsvatbaar worden verklaard. Als dat wordt vastgesteld, is naast een straf behandeling nodig. Is een verdachte volledig ontoerekeningsvatbaar, kan alleen tbs worden opgelegd.’’
Ook bij nieuwe delicten na de tbs wordt wederom gekeken naar een stoornis. Lieftink stond in zijn loopbaan verschillende verdachten bij die meerdere keren zijn veroordeeld tot tbs. ,,Sommigen kregen het zelfs drie of vier keer.’’
‘Kan begrijpen dat mensen zeggen: stop deze man weg’
Veel zal afhangen van het onderzoek dat naar B.’s psyche is gedaan. Lieftink: ,,Ik kan begrijpen dat mensen in deze zaak denken: stop deze man de rest van zijn leven weg. Je hebt het over iemand die voor de tweede keer een levensdelict pleegt.’’
Maar mocht B. worden veroordeeld voor doodslag, dan kan er geen levenslang worden opgelegd. ,,En als de celstraf tijdelijk is: wat wil je dan?’’, vraagt de tbs-specialist. ,,Iemand met een stoornis onbehandeld de straat opsturen? Daar is niemand bij gebaat.’’
Welk advies de deskundigen de rechtbank hebben gegeven, is nog onduidelijk. Mocht B. niet volledig ontoerekeningsvatbaar worden geacht, dan kan hij lang gestraft worden, meent Lieftink. ,,In andere zaken hebben we gezien dat rechtbanken zwaar straffen, in combinatie met tbs. Het strafblad van B. kan daarin worden meegewogen.’’
Verkapt levenslang
De zogeheten lange ‘combinatiestraffen’ zijn Lieftink een doorn in het oog. ,,Dat is misbruik van het tbs-systeem. Rechtbanken willen geen levenslang opleggen, want dan kan geen behandeling plaatsvinden. Maar wat valt er nog te behandelen als iemand eerst tientallen jaren in de cel heeft gezeten?’’
Hoewel B. dus nu twee keer iemand het leven heeft ontnomen, kan hij opnieuw een kans krijgen om terug te keren in de maatschappij. Maar tbs kan ook uitdraaien op een levenslange opsluiting, ziet de advocaat. ,,Ons kantoor heeft mensen bijgestaan die 40 jaar in een kliniek hebben gezeten en daar zijn overleden.’’
En veroordeelden die vaker tbs kregen, komen sneller op de zogeheten ‘longstay’-afdelingen terecht en kunnen daar eeuwig zitten. ,,Dat is verkapt levenslang’’, concludeert Lieftink.
DVHN doet donderdag vanaf 09.00 uur live verslag van de rechtszaak. Het is te volgen op dvhn.nl en in de app.
