In het veteranencentrum in Kryvy Rih werken gewonde soldaten aan hun herstel; fysiek en mentaal. ‘Dit is geen eindpunt’

Kryvy Rih, industriestad in de regio Dnipropretovsk, is niet de mooiste plek van Oekraïne. Verlaten fabrieken, oude en gesloten mijnen en de schade die de al bijna vier jaar durende oorlog heeft aangericht tekenen de stad waar zo’n half miljoen mensen wonen. Het front is relatief ver weg: op zo’n zeventig kilometer van de rivier de Dnipro waar de Russen zich aan de linkeroever bevinden. 

Maar in een soort buurtcentrum in een buitenwijk is de oorlog meer dan zichtbaar. Mannen in rolstoelen, op krukken of met protheses komen hier om te herstellen van de fysieke en mentale wonden die zij opliepen in gevecht met de Russen. 

Zoals Oleksiy, een 48-jarige zakenman die na de invasie op 24 februari 2022 geen moment aarzelde en zich aansloot bij het leger om zijn stad te verdedigen. ,,Na een jaar en drie maanden vechten, kwam ik terecht in Avdiivka”, vertelt hij. „De Russen probeerden met kleine groepjes onze posities aan te vallen en de lijn te doorbreken. Een granaat ontplofte vlak naast mij, ik werd geëvacueerd en kwam terecht in een ziekenhuis. Een jaar lang probeerden de artsen mijn onderbeen te redden. Ik werd verschillende keren geopereerd, maar helaas. Mijn onderbeen moest worden geamputeerd.”

Ook de 23-jarige ‘Lucky’ – zijn soldatennaam – is een dagelijkse bezoeker van het centrum. Net als Oleksiy mist hij zijn onderbeen. ,,Ik raakte gewond in Luhansk, mijn been was op vier plaatsen gebroken en overal had ik scherven in mijn been. Eerst leek het erop dat alles goed zou komen, maar na een paar weken werd ik geopereerd. Ik heb dat zelf allemaal niet goed meegekregen, ik was zwaar onder invloed van medicijnen. Wat ik nog wel weet is dat ze me naar de OK brachten en ik vroeg wat ze gingen doen. ‘We snijden een stuk van je been af’, zeiden ze.”

„Ik dacht nog dat ze een grap maakten, maar toen ik wakker werd zag ik dat het echt was. Ik was ontzettend verdrietig, kon alleen maar huilen in de eerste dagen. Niet omdat ik een deel van mijn been was verloren, maar omdat ik niet meer terug kon naar mijn eenheid.” In de periode dat ‘Lucky’ in het ziekenhuis lag, verloor hij ook zijn vader en broer: beiden sneuvelden aan het front. 

,,Het allerbelangrijkste voor herstel is de wil om te herstellen”, zegt Darina Potapova, een van de fysiotherapeuten van Hart. ,,Een boel veteranen blijven thuis, sluiten zich op en hebben niet de kracht om er overheen te komen. Maar als ze hier komen, en de wil hebben, proberen we ze zo goed mogelijk te helpen met alle middelen die we hebben, vanuit alle disciplines. Maar het belangrijkste is de wil om te herstellen. Ons doel is om ze zo goed mogelijk terug te laten keren in het normale leven.” 

,,Hoe een veteraan zijn weg in het normale leven terugvindt is afhankelijk van veel factoren”, weet Yevheniia Zhuravel. Zij biedt mentale ondersteuning aan de veteranen en hun familie. ,,Bijvoorbeeld van de relatie met hun partner. Was die intiem en ondersteunend, dan is het makkelijker dan als de relatie niet zo goed was. Het helpt al heel veel als de familie begrip toont dat er een periode nodig is om ‘terug te keren’.”

,,Aan het front leven de verdedigers continu op de grens van leven en dood, dat is heel zwaar. Als ze terugkeren, is het verschil met het leven aan de frontlinie enorm groot. Aan het front is hun zenuwsysteem continu geactiveerd. Het probleem is die de spanning los te laten en te ontspannen.” 

Zowel Darina als Yevheniia hebben het over ‘het normale leven’. Maar dat normale leven is totaal anders dan het was voor de invasie in 2022. ,,Alles is veranderd”, aldus Zhuravel. ,,Veteranen, en zeker gewonde veteranen, hebben hun dromen verloren. Dromen van een familieleven. De oorlog heeft die verwoest. Wij moeten hen helpen nieuwe dromen te maken.” 

,,Ik moet mijn handicap accepteren”, vertelt Oleksiy. „Negatieve gedachten en gevoelens helpen mij niet verder. Ik krijg mijn been niet terug, ik moet doorgaan. Maar een boel kennissen die ook gewond zijn teruggekomen, hebben de zelfdiscipline die nodig is niet. Ze sluiten zich op in hun huis, drinken te veel alcohol en raken in een isolement. Ik redde het, omdat ik een kleine dochter heb. Toen mijn been geamputeerd werd, was ik bang dat mijn dochter er bang voor zou zijn. Maar toen ik thuiskwam met mijn prothese accepteerde ze het volledig. Soms vraagt ze wel wanneer mijn been weer aangroeit.”

„Dit is geen eindpunt, ik moet verder en mij blijven ontwikkelen om mijn plek terug te vinden”, beseft ‘Lucky’. ,,Burgers begrijpen vaak niet hoe het is om als geamputeerde veteraan te leven, weten vaak niet hoe ze moeten reageren en hoe ze met mij om moeten gaan. Mensen kijken weg, of doen juist heel overdreven meelevend.”

,,Ik wil niet anders behandeld worden dan anderen, ik zal op mijn manier weer volledig kunnen functioneren in de maatschappij. En ik zou willen dat ze ons gewoon als mensen behandelen. Dat ze begrijpen dat we niet per se geholpen willen worden. Een voorbeeld? Ik kwam laatst uit een winkel en iemand deed voor mij de deur open. Terwijl ik juist die deur nodig had als steun om binnen te komen. Het was goed bedoelde, maar ongewenste hulp. Als ik hulp nodig heb, vraag ik het wel.”