CDA-leider Henri Bontenbal belooft het Noorden niets over gaswinning, zorg of stikstof

In de hal van het stadhuis in Leeuwarden staat burgemeester Sybrand Buma wat te ginnegappen. De camera’s draaien. „Gaat u vragen of ik het CDA heb afgebroken en Henri het weer gaat opbouwen?”, stelt Buma met zijn bekende, onderkoelde humor.

Nog voor de verslaggever de vraag gehoorzaam herhaalt en de microfoon naar Buma uitsteekt, geeft de oud-CDA-leider al antwoord. „Ja, dat denk ik wel. Henri geeft het CDA weer smoel.”

Op een meter afstand, achter de camera, kijkt Henri Bontenbal een tikkeltje verlegen toe. Om hem heen staan lokale CDA’ers mee te knikken op de opbeurende teksten van Buma, CDA-leider tot 2019.

Er waren jaren dat ze hun CDA-groen liever verborgen hielden, dat het niet leuk was om CDA’er te zijn. In die periode, vertelt Bontenbal even eerder op het stadhuis, had het CDA „niet veel kleur”. De partij ging „soms iets te veel meedoen” met het verhaal van andere partijen. „We vertelden te weinig ons eigen verhaal.”

Twee jaar geleden, bij de laatste verkiezingen, kreeg de partij de rekening. Het CDA duikelde naar vijf zetels - een historisch dieptepunt. Stemmers waren even klaar met het Christen-Democratisch Appèl, kiezers kenden de nieuwe leider Henri Bontenbal niet. Ze vonden in Pieter Omtzigts NSC een alternatief.

En nu, nu dragen CDA’ers weer met trots groene partij-jasjes, sjaaltjes en CDA-tassen. De partij stijgt gestaag in de peilingen, de teller stokt in de Peilingwijzer voorlopig ergens tussen de 22 en 26 zetels.

Op straat in Leeuwarden kijken mensen deze woensdag om als ze Bontenbal zien flyeren. Ze willen selfies, een praatje, een handtekening. Twee jaar geleden, toen de nieuwe lijsttrekker in Drachten was, kende het winkelende publiek hem niet.

Bontenbal: „Wij zijn teruggegaan naar ons kernverhaal en hebben onze politieke stijl laten zien. We zijn niet om ons heen gaan slaan en hebben kritisch naar onszelf gekeken. We trekken ons niet zoveel aan van de rest. We volgen een autonome koers, we moeten de geloofwaardigheid terugwinnen, maar doen dat niet door de kiezer naar de mond te praten.”

„Ja, dat snap ik. Je zult mij nooit horen zeggen dat de kiezer het bij het verkeerde eind heeft. Wij legden toen ook niet de beste versie van onszelf op tafel. Kiezers willen ook niet op een partij stemmen waar gedoe is, of onduidelijkheid door een richtingenstrijd.”

„En dan zeg ik, en misschien is dat naïef, een lijsttrekker vertegenwoordigt een verhaal en ook een stijl. Het is niet zo dat mensen álles van mij weten, dat mijn privéleven op straat ligt. Kiezers zien ook dat iemand een verhaal vertelt en op een bepaalde manier politiek bedrijft. Inhoud en stijl komen met de persoon mee. Dat dat gewaardeerd wordt, vind ik fijn.”

Henri Bontenbal is 42 jaar, woont in Rotterdam en is Tweede Kamerlid sinds 2021. Hij is een „bèta”, zegt hij een paar keer in het gesprek. Hij studeerde natuurkunde en werkte jaren voor netbeheerder Stedin.

Voor de Haagse jaren mengde Bontenbal zich al in het publieke debat. Hij ontpopte zich tot een kritisch volger van de energietransitie en het klimaatbeleid. Na de stikstof-uitspraak van de Raad van State in 2019 die Nederland ‘op slot’ zette, verweet hij het CDA zich blind te staren op boeren. Als ‘plattelandspartij’, meende Bontenbal, zou zijn partij geen toekomst hebben.

„Het CDA is een partij die de belangen van alle groepen in de samenleving moet wegen. Wij hebben niet de B van boer in onze naam staan. Wij komen ook op voor de agent en de verpleegster. De manier waarop wij eerst dachten de agrarische sector te helpen was niet de manier waarmee we ze in de praktijk hebben geholpen. Je helpt ze niet door de status quo te handhaven.”

„Gedwongen onteigening is een totempaal die de BBB heeft opgeworpen. Het krimpen van de veestapel is er ook zo eentje. De BBB hangt aan die uitspraken op of je oké bent, of niet.”

„De BBB is ook voor de Nedersaksenlijn. Die moet ook over landbouwgrond. Gaat dat dan zonder gedwongen onteigening? Het is heel simpel: bij grote infrastructurele projecten, zoals bij het aanleggen van een weg, spoor of kabel, word je gevraagd: wil je helpen? En dan wordt in goed overleg met mensen iets afgesproken. Dat geldt ook voor onteigenen. Het meeste is dan gewoon vrijwillig.”

„Die hele discussie over onteigening is een afleidingsmanoeuvre. Waar het om gaat is dat we de agrarische sector perspectief bieden en Nederland van het slot halen.” 

Henri Bontenbal wordt fel, zoals vaker tijdens het gesprek. „Je merkt mijn agitatie. En ik probeer me in te houden. Dit gaat over de partij die het hele stikstoffonds de nek om heeft gedraaid. Dus zeggen dat je voor de boeren opkomt en dan 15 miljard euro uit de sector wegtrekken? Als je politiek slim bent, zorg je dat die 15 miljard beschikbaar blijft voor de sector. Het is gewoon een politieke blunder van formaat.”

Het CDA wil het stikstoffonds nieuw leven inblazen, staat in het verkiezingsprogramma. Hoeveel geld daarin zit, wil Henri Bontenbal deze woensdag niet zeggen. Hij wacht op „10 oktober”, de dag dat het CPB met de financiële doorrekeningen van de verkiezingsprogramma’s komt.

Uit die doorrekening bleek vrijdag dat het CDA tot 2045 tot 20 miljard euro in het stikstoffonds wil stoppen. Het bedrag is bedoeld voor meerdere bestemmingen, zoals agrarisch natuurbeheer. Ook maakt het CDA geld vrij voor het aanpassen van stalsystemen, voor emissiereducerende technieken, natuurherstelmaatregelen en extensivering van de landbouwsector.

Bontenbal voelt een „soort ereschuld” naar de agrarische sector. „Maar we gaan de agrarische sector niet naar de mond praten. We doen wat wij nodig vinden. Ook in de overtuiging dat we daar de sector zelf het meest mee helpen.”

In de kabinetten waar het CDA deel van uitmaakte, kwam het CDA op voor plattelandsregio’s. In het laatste kabinet wierpen BBB en NSC zich op als de ‘stem van de regio’.

„Omdat ik niets wil beloven dat ik niet kan waarmaken.”

„Nee, dat kunnen ze niet. En dat weten ze denk ik ook. Tenzij ze bijvoorbeeld geen miljarden uittrekken om aan de NAVO-norm te voldoen, zoals BBB doet. En de PVV kan van alles roepen, maar die partij rekent niets door.”

„Dat staat niet in ons verkiezingsprogramma. Alleen concentratie van hoog complexe zorg.”

,,De basiszorg moet overal beschikbaar blijven. Hoog complexe zorg moet je concentreren. Dat is geen leuk verhaal, maar wel nodig. Vanwege de kosten en vanwege de kwaliteit. Ik heb liever dat als mijn kind wat mankeert aan zijn hart, hij naar het beste ziekenhuis gaat, ook al moet ik daar twee uur voor rijden.”

„Wij zullen in Nederland voorlopig nog aardgas nodig hebben, dus ik ga het niet mooier maken dan het is. Het is geen leuk verhaal, maar wel het meest eerlijke. De gasbel in Groningen is natuurlijk van totaal andere orde dan de kleine velden. We moeten goed kijken naar de feiten. De veiligheidsrisico’s zijn bij de kleine velden totaal anders.”

„Zeker, daar is geen discussie over.”

„Ik ben een bèta. Je kunt niet alleen maar op emoties een land besturen. Ik moet doen wat rationeel goed verdedigbaar is. Daarmee wals ik niet over de zorgen die mensen hebben. Je kunt wel zorgen wegnemen door transparant te zijn over hoe dingen werken. Hoeveel er wordt gewonnen, wat de risico’s zijn.” 

 „Terughoudend ja, maar niet nul.” 

Henri Bontenbal wil „eerlijk” zijn, ook als het „geen leuk verhaal” is. Het is de koers die het CDA deze verkiezingscampagne vaart. De christendemocraten willen de hypotheekrenteaftrek afbouwen. Bontenbal, hoor je hem vaker zeggen, wil „verantwoordelijkheid’’ nemen en „moedige keuzes’’ durven maken. 

In het voorwoord van het verkiezingsprogramma schrijft Bontenbal dat ‘we eerlijk zijn over wat moet en hoopvol over wat kan’.

„Er is nu één aanmeldcentrum en het loopt het COA over de schoenen. Dus ik wil heel graag meer aanmeldcentra, twee of drie. Je wilt dat Ter Apel sneller leeg raakt en mensen sneller doorstromen. De spreidingswet is daarvoor nodig. Wij vinden het eerlijk om gemeenten tot solidariteit te dwingen.”

„Dat moet je altijd doen in een akkoord waarin de regio ook iets krijgt. Je moet het combineren met het versterken van de regio, zoals geld voor huizen of een terugkeer van cruciale voorzieningen.”

„Dan maak je een te grote tegenstelling tussen regio en Randstad. Rotterdam bestaat niet alleen maar uit mensen die het heel goed hebben. Er zijn complete wijken net zo verpauperd als Leeuwarden-Oost. De kloof die wordt geschetst tussen Randstad en regio is niet zo absoluut.”

„Nee, maar de grote steden hebben weer heel andere problematiek. In Den Haag zijn totaal verloederde wijken door de vele arbeidsmigranten, in de Randstad heb je een totaal in elkaar stortend onderwijssysteem omdat arbeidsmigranten zo’n druk op de voorzieningen leggen.”

„Wij kijken wel degelijk hoe we de kracht van de regio’s kunnen versterken. Met een gemeenschapsfonds willen we dorpskernen waar voorzieningen verdwijnen de mogelijkheid geven om iets in leven te houden. We zijn voorstander van de Lelylijn, dat zeggen we ook niet voor niets. Alleen ik ga niet beloven dat alles intact blijft.”