De boerderij bij Wedde waar misstanden aan het licht zijn gekomen.
Had dit voorkomen kunnen worden of tenminste eerder opgemerkt? Dat is de vraag na de blootgelegde misstanden bij zorgboerderij Aurora Borealis in Wedde. Antwoord: zorgaanbieders met kleine groepen kunnen nog altijd zonder vergunning of keurmerk aan de slag.
Een lange lijst van structurele misstanden op zorgboerderijen door de jaren heen doet alle welwillenden onder de aanbieders veel kwaad. In Drenthe lagen eerder onder meer instellingen in Papenvoort en De Groeve na incidenten onder vuur, wat paste in een hele reeks van uitglijders in de sector.
Zowel onheuse behandeling van cliënten als financiële malversaties lijken schering en inslag. Vorig jaar legde RTV Noord ook nog intimidaties van zorgpersoneel door de leiding van een zorgboerderij Oldenbosch in Holwierde. De omroep meldt nu dat de gemeenten Eemsdelta en Het Hogeland het contract met de zorginstelling hebben opgezegd.
Geen certificaat, geen keurmerk, niet georganiseerd
Worden voldoende eisen gesteld aan wie een zorgboerderij wil beginnen? Aagtje ten Have van zorgboerderij Fennaheerd in Noordbroek vindt van niet. Ze is ontdaan door de verhalen uit Wedde. ,,Niet te bevatten hoe zoiets kan. Dit doet mij persoonlijk heel veel. Ik heb begrepen dat ze bij die zorgboerderij niet, zoals wij wel, gecertificeerd waren, geen keurmerk hadden.”
Instellingen die daar wel over beschikken kunnen zich aansluiten bij de Federatie Landbouw en Zorg. Aan zo’n keurmerk zijn basisvoorwaarden verbonden. Ten Have: ,,De federatie hanteert een kwaliteitssysteem dat zich richt op consequente betrokkenheid van de ouders, op veiligheid en meer. Maar nu kunnen mensen nog altijd wegblijven van de federatie, zonder goede opleiding een zorgboerderij beginnen en persoonsgebonden budgetten (pgb’s) incasseren. Zoals in Wedde is gebeurd. En wat ze daar hebben gedaan, zo ga je niet met kwetsbare mensen om.”
Problemen komen zo nu en dan voor als je met meervoudig gehandicapten werkt, zegt Ten Have. ,,Natuurlijk. Maar wij houden altijd contact met ouders, de federatie kan ons bijstaan en desgewenst schakelen we een orthopedagoog in.”
Bij meer dan tien cliënten is pas een vergunning nodig
Hoe zit het met die vestigingseisen? Woordvoerder Frank Wassenaar van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd: ,,De Tweede Kamer heeft nog maar kortgeleden een wet aangenomen die bepaalt dat zorgboerderijen met meer dan tien cliënten een vergunning moeten hebben. Bij minder dan tien krijgen ze een uitgebreide vragenlijst, die naar behoren moet worden ingevuld.”
Zou het niet logisch zijn om zulke kleinere instellingen eveneens vergunningsplichtig te maken? Wassenaar: ,,Dat is een politieke vraag waarvan ik de beantwoording liever overlaat aan de minister.”
‘Ze vonden in Wedde dat ze niks fout deden’
En op de vraag hoe het kan dat de inspectie de situatie in Wedde niet eerder juist heeft ingeschat: ,,De inspectie heeft een heel brede opdracht. We zijn er voor steunkous tot ziekenzaal, en alles ertussenin. We hebben in de coronajaren projectmatig bij grote gehandicapteninstellingen onderzoek gedaan naar het beleid rond infecties en hebben in de laatste vier jaar alle verpleeghuizen bezocht. Maar we beschikken domweg niet over de capaciteit om spontaan bij alle zorgaanbieders in het land langs te gaan.”
En dat maakt de inspectie afhankelijk van signalen, beaamt hij. In dit geval kwamen die uit de geheime camera van Albert Stegemans programma Undercover. Wassenaar: ,,Uit de door de boerderij in Wedde zelf opgestelde rapporten blijkt dat ze vinden dat ze daar niks fout hebben gedaan. Ze hebben het allemaal gewoon opgeschreven; het insmeren met pindakaas, hoofd onderwater duwen, zand in bed gooien enzovoort. Ze meenden dat deze acties helemaal pasten bij hun antroposofische, holistische wijze van opvoeden.”
‘Verplicht het aansluiten bij Landbouw en Zorg’
Maarten Fischer is directeur van de Federatie Landbouw en Zorg, die negenhonderd zorgboerderijen in het land vertegenwoordigt, de grote meerderheid. ,,Het zou een uitstekende zaak zijn als zorgboerderijen zich verplicht bij ons aanmelden en daarmee moeten voldoen aan de eisen van ons kwaliteitssysteem.” Voor Fischer een logisch standpunt. ,,Dat systeem hebben we nota bene ontwikkeld op verzoek van en samen met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Juist om misstanden te voorkomen.”
Anderzijds hoopt hij voor de kleinste boerderijen dat ze niet via wetten worden ‘doodgeregeld’, zoals hij het noemt. ,,De regelgeving kan heel zwaar op je drukken als je bijvoorbeeld met één man en één vrouw bent en dan verplichte interne controles krijgt en van alles moet overleggen. Maar wie zich bij ons aansluit kan altijd rekenen op gesprekken met vakgenoten en op systematisch overleg om te zien of alles goed gaat. Je krijgt een spiegel voorgehouden. Dat kan wantoestanden als in Wedde voorkomen”, zegt Fischer.
