Spreidingswet komt (aangepast) door Tweede Kamer, maar is er nog niet. SP legt de bal bij rijke gemeenten

Daarmee is Ter Apel nog niet uit de brand. De spreidingswet zal ook nog door de Eerste Kamer moeten, en daar hebben de voorstanders net geen meerderheid.

De gemeente Westerwolde, waaronder het regelmatig overvolle aanmeldcentrum valt, wacht al jaren op een wet die ervoor zorgt dat alle gemeenten de plicht krijgen om asielzoekers op te vangen. Zonder die plicht heeft Nederland niet genoeg structurele asielplekken, waardoor de doorstroom stagneert en het vastloopt in Ter Apel. Asielzoekers verblijven langdurig in crisisnoodopvang, waar voorzieningen ontoereikend zijn.

Om de wet in de Tweede Kamer aangenomen te krijgen, is de stem van de SP cruciaal. SP-kamerlid Jasper van Dijk hamerde er in het debat vorige week veelvuldig op dat het in de huidige situatie vooral de armere gemeenten zijn die asielzoekers opvangen. Wat de SP betreft zijn rijke gemeenten als Bloemendaal en Blaricum nu aan zet.

De SP diende daarom een amendement in, een voorstel om de wet aan te passen, om bij de spreiding van asielzoekers niet alleen rekening te houden met het inwonersaantal, maar ook met de sociaaleconomische positie van een gemeente. Een meerderheid van de Kamer nam dinsdag het amendement aan. Ook een breed gedragen amendement van het CDA om de wet praktisch beter uitvoerbaar te maken is aangenomen.

Op wat voor manier die sociaaleconomische status in de praktijk zal worden gewogen is nog niet duidelijk. Het kabinet zal de verdeelsystematiek op basis van dit amendement verder moeten uitwerken. Staatssecretaris Eric van der Burg zei vorige week in het debat dat hij de scheve verdeling tussen arme en rijkere gemeenten ook ziet, maar dat hij vooral vindt dat álle gemeenten moeten bijdragen. ,,Met alleen Bloemendaal en Blaricum komen we er ook niet.” De rijkste gemeenten van Nederland zijn over het algemeen niet de grootsten.

Dat het vooral de armere gemeenten zijn die asielzoekers opvangen, heeft ook te maken met voordelen die aan de vestiging van een asielzoekerscentrum zitten (werkgelegenheid, in stand houden van voorzieningen, financiële compensatie). In de spreidingswet zit een extra financiële prikkel ingebouwd voor gemeenten die meer doen dan op basis van hun inwonersaantal van ze zal worden gevraagd. De SP vindt dat een ‘perverse prikkel’, maar hun voorstel om die uit de wet te schrappen kreeg géén meerderheid.

In de Eerste Kamer is de BBB cruciaal voor de toekomst van de spreidingswet. Ook Caroline van der Plas diende amendementen in. Zij wil de dwang afschaffen en een maximale instroom van 15 duizend asielzoekers. Haar voorstellen kregen geen meerderheid, waardoor de BBB tegen zal stemmen.

Ook andere partijen grepen de behandeling van de spreidingwet aan om voorstellen in te dienen die zouden moeten leiden tot een lagere instroom. Als de Tweede Kamer volgende week dinsdag over het wetsvoorstel stemt, zal ook een lijst moties aan bod komen over met name de instroom. CDA en VVD willen bijvoorbeeld dat de IND stopt met het schriftelijk horen van kansrijke asielzoekers, en minder vaak het voordeel van de twijfel toepast.

Voor Ter Apel is de motie van PvdA/ GroenLinks van belang, waarin kamerlid Kati Piri vraagt om niet alleen de azc’s maar ook de aanmeldcentra eerlijk te spreiden over het land. Zo zou voldaan kunnen worden aan de jarenlange wens om meerdere aanmeldcentra in Nederland te hebben, zodat niet alle druk op Ter Apel komt. Van der Plas heeft per motie nog gevraagd om extra financiële compensatie voor de gemeente Westerwolde.

Betrokkenen verwachten dat het voorstel een belangrijk onderwerp van gesprek wordt tijdens de formatie, na de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november.