Moet muziekcentrum De Oosterpoort in Groningen echt plat? Natuurlijk niet, zeggen deze architecten

Hij roemt architect Marius Duintjer die muziekcentrum De Oosterpoort in Groningen ontwierp. ,,Duintjer was een belangrijke architect, geboren in Veendam. Een buitenbeentje in de Nederlandse architectuurwereld omdat hij zich liet inspireren door Japanse en Zwitserse bouwkunst. Hij ontwierp bijvoorbeeld ook luchthaven Schiphol’’, zegt architect en erfgoedadviseur Paul Meurs (60) uit Paterswolde.

Hij bepleit het behoud van De Oosterpoort.

,,We hoeven De Oosterpoort niet letterlijk te behouden, maar we kunnen dat gebouw naar het nu halen. Je neemt de erfenis mee en zet die speels en gedurfd naar je hand. Gebouwen van na 1965 zijn geen rijksmonument, maar er is alle aanleiding om van De Oosterpoort een gemeentelijk monument te maken. Mensen kregen er verkering, hebben er de wereld aan herinneringen liggen. Het is een betekenisvolle plek met geschiedenis, een belangrijke publieke plaats in het geheugen van Groningers’’, betoogt hij.

Bovendien vinden jongeren de jaren 70 interessant, zegt Meurs. ,,Die vinden de bouw van die tijd exotisch, maar wat doet de gemeente Groningen? Die sloopt De Oosterpoort. Je kunt het maar één keer slopen en daarna heb je altijd spijt.’’

Nog een stap verder gaat architect Ninke Happel (44) uit Rotterdam. Bij voorkeur sloopt ze niet meer. ,,Is het verstandig om in deze tijd, waarin materialen schaars beginnen te worden en duur zijn, nog zo’n grote sloop/nieuwbouw op poten te zetten? Volgens mij is dat ouderwets. Het past niet bij een wereldwijde bewustwording dat we vanuit duurzaamheidsoverwegingen moeten leren werken met wat er al is’’

Tot op de draad versleten, op, gedateerd en niet duurzaam te krijgen. Het is in een notendop hoe directeur Nynke Stellingsma van SPOT Groningen (Stadsschouwburg en De Oosterpoort) de toestand van het muziekcentrum aan de Trompsingel beschrijft.

Nergens is dubbel glas te bekennen, steeds groter is de overlast voor omwonenden van de alsmaar grotere vrachtwagens die de attributen van de artiesten brengen en halen. Bovendien moet De Oosterpoort vanwege z’n krappe jas vaak nee verkopen aan bands, muzikanten en bezoekers.

Het is in 2017 glashelder: binnen 10 jaar moet De Oosterpoort een nieuw onderkomen hebben. Tot die tijd wordt alleen nog ruim 1 miljoen euro per jaar uitgegeven aan hoognodig onderhoud van het 50 jaar oude gebouw. Dan rest sloop.

Het gemeentebestuur besluit dat de Nieuwe Poort, zoals de werktitel van het nieuwe cultuurbolwerk luidt, achter het vernieuwde Hoofdstation verrijst, met meerdere zalen zodat Groningen een belangrijke stad blijft op het gebied van popmuziek. Gemikt wordt op bezoekersaantallen van pakweg 750.000 per jaar, tegen zo’n 300.000 nu. De kosten? Pakweg 270 miljoen euro.

Is dat verstandig? Niet alleen gaat het financieel bergafwaarts met de gemeente Groningen – en te verwachten is dat die financiële positie alleen maar wankeler wordt omdat het Rijk vanaf 2026 de hand op de knip houdt – ook de tijden veranderen. De aarde kan de groei-economie niet meer aan en smeekt om minder: minder verspilling, minder consumptie, minder van alles.

,,We stoten veel te veel CO2 uit, wat opwarming van de aarde tot gevolg heeft’’, zegt Happel. ,,De bouwwereld is goed voor 38 procent van de CO2-uitstoot. Wij hebben dus een opdracht, we moeten CO2-negatief bouwen.’’

Happel is met haar architectenbureau verantwoordelijk voor de recente renovatie van het Stadhuis in Groningen en timmert steeds meer aan de weg als anti-sloop architect. ,,I’m on a mission’’, zegt ze. ,,Ik geloof niet meer in grootschalige sloop en nieuwbouw.’’

Ze weet niet wie bepaald heeft dat De Oosterpoort gesloopt moet worden. Dat daar onderzoeken en rapporten aan ten grondslag liggen, gelooft ze gerust. ,,Die onderzoeken worden vaak met een louter economische bril op uitgevoerd. Daar komt altijd sloop/nieuwbouw uit. Daarbij komt dat directie en gebruikers van zo’n gebouw vaak gewoon op zoek zijn naar ‘nieuw, beter en groei’. Maar de Excel-tabellen die de onderzoekers hanteren, rekenen cultuurhistorie en ons collectieve geheugen niet mee. En CO2-uitstoot ook niet.’’

Volgens haar is er maar één reden om een gebouw te slopen: de gezondheid em veiligheid van de gebruikers. ,,Nagenoeg alles is te renoveren of te verbeteren, of het nu gaat om asbest, betonrot of lekkende kozijnen. De Oosterpoort is van begin jaren 70, toen werd beton doorgaans robuust uitgevoerd, de basis is dus ongetwijfeld stevig. Zelfs de wankele betonnen constructies van de jaren 50 of van de jaren daarvoor behouden wij door ze te verstevigen en plaatselijk te repareren.’’

Dat doet ze omdat ze het wil. ,,De norm is nog vaak vernieuwing. Als die nieuwe wensen zich niet 1 op 1 laten inpassen in het bestaande gebouw, wordt er gesloopt. Maar dat is groeidenken. Als je denkt vanuit wat er al is, omdat het duurzaam is, komt het wíllen naar voren. Dan lukt het eigenlijk altijd om het veranderende gebruik goed in te passen. Het is ook veel interessanter. Je gaat zo’n fijne Oosterpoort toch niet uit het collectieve geheugen schrappen? Sloop is echt de oude denkwijze. We moeten af van het idee dat nieuw beter is.’’

Meurs noemt De Oosterpoort een van de mooiste voorbeelden van stadsvernieuwing uit de jaren 70. ,,Een cadeau voor de stad en voor de buurt. Het gebouw zelf is rijk en uitnodigend door de verschillende zalen, de foyers, de ontmoetingsruimtes waar alles en iedereen elkaar tegenkomt. De sloop ervan en de geplande nieuwbouw achter het Hoofdstation is tot nu toe een politiek speeltje. Ik ben benieuwd wat de Groninger ervan vindt.’’

Renovatie van De Oosterpoort zou onbetaalbaar zijn. Tegelijkertijd zou het funest voor popstad Groningen zijn dat er tijdens de lange periode van verbouwen geen artiesten kunnen optreden.

Beide veronderstellingen vegen zowel Meurs als Happel van tafel. ,,Over de kosten van nieuwbouw wordt altijd optimistisch gedaan, over die van renovatie pessimistisch. Nou, van 268 miljoen euro kun je een aardige verduurzaming doen’’, zegt Meurs. Concerten kunnen volgens hem wel plaats vinden in De Oosterpoort tijdens de renovatieklus. ,,Je kunt toch zaal voor zaal onder handen nemen? De hele Ringweg wordt ook verbouwd terwijl er auto’s rijden. En je kunt op zoek gaan naar een tijdelijke locatie.’’

Dat bepleit ook Happel. ,,Denk eigentijds. Als Oosterpoort aanwezig zijn op diverse tijdelijke locaties in de stad zou wel eens een verrassende kans kunnen zijn. Als instelling ben je gewend te programmeren in huis: maak de stad tijdelijk je huis, van Suikerunieterrein tot leegstaande panden her en der. Bevraag het en het is haalbaar. En leuk bovendien.’’

Ze ontkent niet dat De Oosterpoort piept en kraakt. ,,De gebruiker heeft altijd gelijk, na 50 jaar is zo’n gebouw honderdduizend keer verbouwd, vaak verergeren die houtje-touwtje oplossingen de problemen. Spui ongegeneerd alle ongemakken, zou ik zeggen tegen elke gebruiker, maar voorop staat dat het duurzaamste gebouw er al staat.’’

Ze besluit: ,,We nemen massaal hypotheken op huizen die oud zijn, die beheren en onderhouden we netjes omdat ze emotionele en vastgoedwaarde vertegenwoordigen. Waarom zou dat niet gelden voor een publiek gebouw?’’

Reageren? Mail marijke.brouwer@dvhn.nl