Nu de aardbevingsproblematiek landelijke aandacht krijgt, vroegen we gedupeerden nog één keer luid en duidelijk te zeggen wat ze nodig hebben. Den Haag, luistert u mee?
Ruim tienduizend deelnemers van de fakkeltocht ‘Respect voor Groningen’ trokken vorige week zaterdag in een kilometers lange stoet door de binnenstad van Groningen. Foto: Corné Sparidaens
Wat als de fakkels waarmee demonstranten zaterdag door de straten van Groningen liepen, toverstafjes waren? Wat wensen de gedupeerden van de aardgasproblematiek als ze zelf bij toverslag voor de oplossing konden zorgen? Eigenlijk is dat best simpel: respect, geld, eerlijkheid en duidelijkheid.
De manier waarop Den Haag met de Groningers omgaat, is fundamenteel fout, vindt Hans Sulmann uit Loppersum. Groningers worden in de wacht gezet én tegen elkaar uitgespeeld. Juist daarom is het zo mooi dat zaterdagavond tienduizend mensen allemaal hetzelfde geluid lieten horen. ,,Dat geeft een heel goed gevoel. De demonstratie was eigenlijk heel ingetogen en gemoedelijk. We gaan echt geen nare dingen roepen en in onze eigen stad een rel schoppen. Maar we hebben wel laten zien dat we er allemaal zat van zijn.’’
Duizenden mensen stroomden in het schijnsel van net zoveel fakkels door de straten van het centrum van Groningen. De fakkeldemonstratie verliep rustig, waardig en sereen. Met de beelden van die tocht nog vers in het geheugen, het daaraan voorafgaande debacle rondom de SNN-subsidie waarbij honderden Groningers in urenlange wachtrijen stonden, het extra gas dat uit de bodem wordt gehaald én het bezoek van staatssecretaris Hans Vijlbrief aan het Noorden gebeurde er de afgelopen tijd nogal wat in het aardbevingsdossier.
Nu de gasgedupeerden de aandacht hebben, is het tijd om hen te vragen: wat is de oplossing?
Ruim tienduizend deelnemers van de fakkeltocht ‘Respect voor Groningen’ trokken vorige week zaterdag in een kilometers lange stoet door de binnenstad van Groningen. Foto: Corné Sparidaens
De wens die Martine Beks uit Ten Boer aandraagt, is eentje die we al vaker van de Groningers hebben gehoord: een ruimhartige vergoeding van alle schade. ,,Neem het voorbeeld van Noorwegen. De overheid stopt de inkomsten van de aardgas (en olie) productie in een apart fonds en daaruit worden gedupeerden van de gaswinning betaald.’’
De afgelopen 10 jaar zijn veel rapporten over haar pand geschreven. ,,Laat de instanties alsjeblieft ophouden met het continu herbeoordelen van woningen en bedrijfspanden. Het is nu tijd voor actie. Overheid, NCG, IMG, voeg daad bij woord en ga schade herstellen.’’ De gaswinning in Groningen helemaal naar nul, dat gaat volgens Beks niet gebeuren. Misschien is dat ook niet erg. ,,Als de schade aan onze woningen en bedrijfspanden maar vergoed wordt.’’
De Onafhankelijke Raadsman Leendert Klaassen zei in zijn laatste rapportage – zijn taken worden dit jaar overgenomen door de Nationale ombudsman Reinier van Zutphen – dat heel veel mensen de regeltjes en de processen rondom schade en versterking niet meer snappen. Ook de professionals niet. „Ik roep de overheden op om de bewoner nu eens echt centraal te zetten. En dan niet alleen in woord, maar ook in beleid en daad.” Andere organisaties, zoals het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM), vragen al geruime tijd om een transparanter, eerlijker en vooral simpeler systeem en dringen aan op snelheid.
Beks liep niet mee met de fakkeltocht van zaterdag, maar stak wel digitaal eentje aan en nodigde vrienden uit hetzelfde te doen. Melkveehouder Peter Dekens uit Sint Annen liep ook niet mee. De koeien gingen voor. ,,Ik heb een vuurton aangestoken bij de oprit.’’ Hij vindt het goed dat er sprake is van saamhorigheid onder de Groningers, maar of Den Haag er iets mee doet? Dekens vreest dat premier Mark Rutte zijn schouders erover ophaalt en denkt: hier is respect, kom maar door met dat gas. ,,Ze komen met wat spiegeltjes en kraaltjes en daar moeten we het hier in Groningen mee doen.’’
Rechts de container waar Peter en Els Dekens in wonen, links hun woning. Vanwege een acuut onveilige situatie moesten ze op stel en sprong uit hun woning. Foto: Geert Job Sevink
Het huis van de familie Dekens is kapot. Ze wonen sinds twee jaar in een containerunit op hun terrein, van waaruit ze uitzicht hebben op hun boerderij. ,,Die wordt langzaam overgenomen door ongedierte, omdat ze leegstaat. We moesten eruit omdat het te onveilig was.’’ Daar komt nog de discussie over de mestkelder bovenop. Die is total loss. ,,We zijn hier nu al tien jaar mee bezig, verschrikkelijk. Het is wachten wanneer we knakken, blijkbaar.’’ Over de oplossing is Dekens kort en krachtig. ,,We hebben geld nodig. We hebben zelf al erg veel moeten investeren in deze ongein.’’
Eddie Dijk uit Appingedam was wel onderdeel van de fakkelstoet. Hij vond het een ontroerende avond. ,,Ik was verrast door de aanwezigheid van Drenten en Friezen op de Vismarkt. Zo zie je maar: beter een paar goede buren dan een verre vriend.’’
Dijk was, net als Beks en Dekens, een van de 101 geïnterviewden in de serie Ik Wacht van Dagblad van het Noorden in 2019. ,,Wij hebben nog steeds schade. Meer dan in de tijd van dat interview. We houden moed. Kop d’r veur dan moar.’’
De oplossing voor de algehele problemen? ,,Dé oplossing nu zou zijn: eerlijkheid naar de gedupeerden, ruimhartig herstel van alle schade en duidelijke afspraken wát gaat gebeuren. Ik begrijp dat de hoeveelheid werk die er ligt niet in een paar jaar is afgehandeld. Maar wees duidelijk over de termijnen. Houd ons niet zo in het ongewisse.’’
Anna Smit droeg tijdens de tocht een enorm groot spandoek met daarop: #Woest, Woester, Verwoest. Ze woont in Groningen, maar komt uit Toornwerd, vlakbij Middelstum, en zag haar familieleden worstelen met de schade door aardbevingen en de daarmee samenhangende stroperige procedures. ,,Mijn ouders kregen psychische klachten van de stress. Zij voelden zich niet meer veilig in het huis. Het begon bij hun toen de ramen spontaan knapten in de sponningen. De NAM wees naar het waterschap en het waterschap wees naar de NAM.’’ Uiteindelijk bleek het huis zo beschadigd, dat nieuwbouw nodig was.
Ze vindt dat de overheid zich kapot moet schamen. Valt het nog te redden? ,,Ja, maar dan moet het proces simpeler, toegankelijker, sneller en eerlijker. We worden nu als tweederangs burgers behandeld in Groningen. Dat is heel kwalijk. Het vertrouwen is weg, dat was al weg, en als ze in Den Haag beloftes blijven verbreken komt het ook niet terug.’’
Het spandoek waarmee Anna Smit samen met bekenden door de stad liep tijdens de fakkeltocht. #Woest, Woester, Verwoest staat er met grote letters. Foto: DVHN
Goed dat Groningers elkaar weer opzoeken
Arend en Ingrid Kort uit Stedum snappen helemaal niet meer wat er gaat gebeuren met hun hoekhuis. ,,Wij hebben meegekeken met de tocht en wij vonden het zeer indrukwekkend. Het is goed dat de Groningers elkaar weer opzoeken om dit gezamenlijk op te pakken.’’
Wat zij als oplossing zien voor de problematiek? Duidelijkheid en eenduidigheid. ,,In een ander dorp staat een identieke woning die een versterkingsadvies heeft, sloop nieuwbouw. In onze woning wordt als versterking een houten balk aangebracht.’’
Hans Sauerborn uit Zeerijp zit met zijn woning aan het einde van het proces. ,,Zelf hebben wij op dit moment niet zoveel meer nodig.’’ Hij pleit ervoor dat het gelijkheidsprincipe wordt toegepast. ,,Als de een ruimhartig vergoed wordt en de ander kleiner moet gaan bouwen of zelf veel werkzaamheden moet verrichten, zal er nooit een uitweg uit deze malaise zijn.’’
De in Tjuchem wonende Henk Bos vindt dat de strategie van de afgelopen vier jaar niet heeft gewerkt. Hij denkt dat de persoonlijke-regie-aanpak, waarbij de focus ligt op maatwerk, de oplossing is. ,,Het goede naïeve vertrouwen van de regiobestuurders heeft niet gewerkt, is misbruikt om de aanpak van Groningen te versplinteren en te ‘verwillekeuren’ en te bewerken tot een enge, discutabele veiligheidsinvalshoek die gaat leiden tot 600.000 rancuneuze Groningers.’’
Sulmann wacht op de sloop en nieuwbouw van zijn woning. Het heeft heel wat jaren geduurd om op dit punt te komen. Jaren die hem en zijn gezin schade hebben berokkend. Jaren waarin hij het gevoel had compleet vast te zitten. ,,Er heerst een zekere minachting voor de mensen die hier wonen’’, zegt hij. ,,Kijk maar naar die prikjes in de media van mensen zoals directeur Johan Atema van de NAM, over hoeveel huizen hier versterkt moeten worden.’’ Atema zei vorig jaar dat niet 26.000, maar slechts 50 woningen versterking nodig hebben. ,,Dat zorgt bij de Groningers voor heel diepe frustratie.’’
Daarom stond Sulmann ook helemaal achter de boodschap van de fakkeltocht: respect voor Groningen. ,,Dat is dé oplossing voor de problemen: respect. Organisatoren Chris Garrit en Sandra Beckerman van de SP hebben dat heel goed neergezet. Want verdorie: wat zijn de Groningers al die jaren geduldig geweest.’’
