Teleurstelling bij COA, voldoening in Westerwolde over dwangsom van 50.000 bij te vol opvangcentrum in Ter Apel

De dwangsom kan maximaal oplopen tot 5 miljoen euro en gaat over twee weken in. Voor het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) is het een flinke tegenslag, voor Westerwolde juist een enorme opsteker.

Dat de afspraken om niet meer dan 2000 asielzoekers op te vangen in Ter Apel stelselmatig worden geschonden ontkende het (COA) niet. Maar inmiddels zou het voor COA onmogelijk zijn om aan zijn verplichting te voldoen, omdat onder andere de instroom hoog was en er een nationale wooncrisis is. COA kan simpelweg niet meer doen, dus een dwangsom – die stimulerend moet werken – zou overbodig zijn.

Beide argumenten schoof de rechtbank woensdag van tafel. COA droeg ze tijdens een eerdere rechtszitting niet aan en heeft niet aangetoond dat de wooncrisis is verergerd. Evenmin heeft COA laten zien dat de instroom hoger is dan gebruikelijk.

Dat COA de mensen die ‘s nachts naar andere plekken worden gebracht om de nacht door te brengen niet meetelt, noemde de rechter ‘onjuist’. Zij komen ’s ochtends weer terug en maken dan gebruik van de opvanglocatie. „Bij opvangen gaat het om de ruime zin van het woord. En derhalve niet alleen om het doorbrengen van de nacht.” Wanneer die groep wordt meegeteld, wat de gemeente al tijden wil, zit de capaciteit van Ter Apel zo rond de 120 tot 140 procent volgens de rechter.

Uit eerder inspectiebezoeken bleek al dat dit leidde tot grote veiligheidsrisico’s. Die situatie is volgens de rechter niet veranderd en daarmee is het zaak dat er snel iets gebeurt.

Eerder bepaalde de rechtbank al dat COA zich aan de afspraken moest houden op straffe van 15.000 euro. Dat deed de opvangorganisatie stelselmatig niet. Nu moet het COA dus drie keer zoveel betalen. Een duidelijk signaal, vindt burgemeester Jaap Velema. Of het genoeg is, dat moet blijken. „Maar we zijn wel heel blij met de erkenning van de afspraken zoals die zijn gemaakt. Wij voelden ons geschoffeerd dat het COA een andere uitleg gaf over opvang dan wij hadden afgesproken”, zegt de burgemeester.

Die hoopt dat het vooral ook een stok achter de deur is om snel iets te doen aan de kansarme asielzoekers die in Ter Apel verblijven. En dat, als de druk wordt verlicht, de speciale vrijheidsbeperkende opvang (pbl) voor deze mensen kan worden ingericht.

Bovendien houdt dit soort uitspraken het oog op Ter Apel, zegt hij. „Ik heb in 2021 gezegd dat ik een roepende in de woestijn was, dat is nu wel anders”, zegt hij doelend op onder andere alle media-aandacht. Hij hoopt dat asielminister Faber (PVV) de uitspraak als aanleiding ziet om langs te komen in de gemeente. Op een eerdere uitnodiging heeft ze nog niet gereageerd.

COA-bestuurder Joeri Kapteijns is diep teleurgesteld in de uitspraak. „Wij ervaren weinig begrip voor de complexiteit waarvoor wij staan en onze afhankelijkheid van bijvoorbeeld gemeenten.” Een organisatie waarvan mensen die ‘met ziel en zaligheid’ werken aan goede opvang wordt voor die inzet nu beloond met een nieuwe boete, zegt hij.

„We zullen ons moet gaan beraden of we de poort zullen sluiten als er teveel mensen zijn of de dwangsom betalen”, zegt Kapteijns. In dat geval moeten vluchtelingen weer in het gras slapen. „Tot nog toe hebben we altijd de humanitaire keuze gemaakt.”

Er is hard gewerkt benadrukt Kapteijns. „We hebben ook heel veel plekken wél gerealiseerd. We zijn in een paar jaar tijd gegroeid naar drie keer zoveel bewoners.”

Hoewel de rechter oordeelde dat Ter Apel te zwaar werd belast in vergelijking met andere azc’s, is Kapteijns niet van plan om op andere plekken de afgesproken aantal asielzoekers te overschrijden. Dat zou, zeker nu de provincies hun plannen voor de Spreidingswet deze week presenteren, niet bijdragen aan het vertrouwen in COA, verwacht hij. Waardoor gemeenten minder snel een azc willen openen. „En dat zal Ter Apel ook niet helpen.” Wat dan wel gaat gebeuren? „Met deze uitspraak in de hand kunnen we opnieuw naar ons opdrachtgever (minister Faber red.)