Droomwens Groninger Museum: openbaar museumdepot zoals Boijmans in Rotterdam met restauratielaboratorium. Maar dan meer te zien

Het ronde, eigentijdse depot van museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam spiegelt je van verre tegemoet. Alleen al erop aflopen is een avontuur. En dan mag je nog naar binnen ook, om daar verdeeld over zes verdiepingen de opgeslagen kunstcollectie (deels) te bekijken.

Wat zou het mooi zijn als de opgeslagen kunst van het Groninger Museum op een vergelijkbare manier te bezichtigen valt, bedacht directeur Andreas Blühm. Zestigduizend objecten liggen, staan en hangen nu te niksen in een hermetisch gesloten depot in Hoogkerk. Of te niksen: zo nu en dan verhuist er wat naar het museum. Maar de collectie is veel te omvangrijk om permanent in het zicht te komen.

Blühm treinde vorige week met een ploeg medewerkers naar Depot Boijmans, voor de presentatie van Van Goghs Lentetuin, het eerder gestolen schilderij van zijn museum, weer ingeleverd, en daar nu in onderzoek voor restauratie.

De bouw van Depot Boijmans en zijn openstelling voor publiek was voor Rotterdam een noodzaak. Het ‘echte’ museum ernaast sloot de deuren voor een mega-renovatie, die vervolgens ouderwets uit de hand is gelopen en nog tot zeker 2030 duurt. Voor Blühms plan hoeft niks te worden gebouwd. Alleen aangepast en heringericht. Hij ziet een plek voor zich in de verlaten, monumentale en daar ‘uitgerookte’ tabaksfabriek van Niemeyer aan de Paterswoldseweg in Groningen.

Depot Boijmans kent in zijn hart twee liftschachten, door glas omsloten. In lange rechthoeken gaan daar op elke verdieping looppaden omheen, met een oversteek tussen de liften door. Tegen het glas van de liftschachten is kunst opgehangen, qua tijdperk en vorm kriskras door elkaar, maar raak.

Aan de buitenzijde van die paden bevinden zich ruimtes met veel opslag waarvan alleen droogjes de zijkanten te zien is, lijsten, plus steeds een beperkt aantal werken er voor, in your face uitgestald. Ook zijn er museale zalen waar publiek in een stofjas en met een gids langs kunst mag lopen en uitleg krijgt. Dan heb je nog de ateliers waarin achter glas specialisten bezig zijn met onderzoek en restauratie, plus ‘kale’ publieksruimtes voor bijeenkomsten.

,,Een deel van de kosten wordt hier met verhuur aan particulieren terugverdiend”, zegt Andreas Blühm. Zijn idee voor het depot in Niemeyer is jong en eerder nog een mooie droom dan een plan. Dat wordt het pas als de gemeente de trein start en er zelf op springt. Projectontwikkelaar MWPO is geïnteresseerd in een overname van de fabriek. Deze is nog eigendom is van British American Tabacco. MWPO zou er dan de door de gemeente gewenste culturele bestemming aan willen verlenen. Met culturele ondernemers en het museum. RTV Noord kijkt er ook al met een schuin oog naar.

Blühm wil binnenkort op bezoek bij het bijna drie jaar oude CollectieCentrum Nederland in Amersfoort, dat fungeert als (niet openbaar) depot van het Nederlands Openluchtmuseum, museum Paleis Het Loo, het Rijksmuseum en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. ,,Daar zijn lessen te leren in compact opslaan.” Bovendien is er een studiecollectie en zijn er onderzoeksruimtes.

Blühm: ,,Zulke onderzoeksruimtes plus een laboratorium voor restauratie willen we hier ook graag. Zulke voorzieningen zijn dan niet alleen bestemd voor het Groninger Museum en Museum aan de A, maar met ons in the lead voor alle musea in de regio die er gebruik van willen maken”, zegt Blühm. ,,Faciliterend hoor, niks dwingends. We weten nog niet eens wie interesse heeft. Maar zo’n restauratieplek is echt een grote wens.”

De Lentetuin van Vincent van Gogh wordt momenteel in Boijmans onderzocht en later gerestaureerd. Blühm: ,,We huren er nu tegen een collegiale vriendenprijs een plek voor. Maar het zou toch geweldig zijn als we zulk werk in Groningen zelf konden doen.”

De open ruimte in het hart van Depot Boijmans, van onder naar boven met de liften, is op zich mooi. ,,En het is erg leuk dat je als bezoeker de onderzoekers achter glas bezig kunt zien.” Toch heeft de bouw ook iets beperkends, vindt Blühm. De verticale ‘leegte’ gaat ten koste van ruimte die voor kunst kijken had kunnen worden ingezet. ,,Neem dit hier”, zegt hij op een van de balustrades. Achter een breed glazen ruit zit de kunst kunst, waarbij je goeddeels mag raden wat wat is. ,,Ik zou liever haaks op dit vitrineraam gangen naar achteren tussen die objecten door willen hebben. Zodat je als publiek dichterbij kan komen.”

Ook die gangen moeten dan van onder tot boven van glas zijn. Blühm: ,,Daar ontkom je niet aan. Per ruimte moet het klimaat zijn te regelen regelen, de luchtvochtigheid. En glas houdt stof tegen.”

De Niemeyer-fabriek is uitermate geschikt als museumdepot. ,,De vloeren zijn dik, dus er zijn geen problemen met gewicht. Het gebouw heeft hoge ruimtes en qua oppervlakte is het groot zat”, zegt Blühm. Niemeyer staat pal langs het spoor naar Friesland. ,,Ik ben laatst binnen geweest om te voelen of er ook trillingen zijn als een trein passeert. Helemaal niks.”

De museumdirecteur vindt het niet alleen zonde dat de eigen enorme collectie staat te verstoffen in het huidige depot in Hoogkerk. Ook andere musea zouden een nieuw toegankelijk depot kunnen benutten. ,,Het Universiteitsmuseum heeft schitterende objecten die nu zijn weggestopt en we dan kunnen tonen. Op natuurkundig en volkenkundig gebied bezit dat heel bijzondere dingen.”

Het woord is aan MWPO, aan de gemeente en aan externe geldschieters.