Minister Henk Kamp bezoekt Loppersum, waar luid geprotesteerd wordt. Foto: Archief/ANP
De NAM pompte in 2013 een omstreden hoge hoeveelheid gas uit de Groninger bodem, mede vanwege ‘aantrekkelijke commerciële mogelijkheden’. Dat de productie in het jaar na ‘Huizinge’ zo uitzonderlijk hoog zou worden, was reeds in de zomer van 2013 bekend.
De Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM) en oliemaatschappijen Shell en ExxonMobil (aandeelhouders van de NAM) oefenden achter de schermen veel invloed uit op het ministerie van Economische Zaken (EZ). Dat besloot uiteindelijk om de gaswinning dat jaar ongemoeid te laten, ondanks een alarmerend rapport van Staatstoezicht op de Mijnen (SodM).
Dat blijkt uit vertrouwelijke notulen van vergaderingen van de zogeheten Maatschap Groningen die NRC en Dagblad van het Noorden hebben ingezien. In deze maatschap bepalen topmannen van onder meer de NAM, Shell en ExxonMobil samen met een regeringsvertegenwoordiger de strategie rond de gaswinning in Groningen.
Onderzoek
NRC en Dagblad van het Noorden doen samen onderzoek naar de gaswinning in Groningen. Tips: gaswinning@dvhn.nl
Open wond in Groningen
De bedrijven probeerden meermaals het rapport van SodM, dat waarschuwde voor meer en zwaardere aardbevingen in Groningen, vooraf af te zwakken. Ze drongen bij een topambtenaar van Economische Zaken meermaals aan om hun bedenkingen aan minister Henk Kamp (VVD) voor te leggen. En ze legden de vraag op tafel of de minister het SodM-rapport überhaupt moest delen met de Tweede Kamer.
Op 16 augustus 2012 werd de provincie Groningen opgeschrikt door de zwaarste beving ooit gemeten, 3.6 op de schaal van Richter, met epicentrum Huizinge. Dat was de aanleiding voor het SodM om de gaswinning uit het Groningenveld en de aardbevingen nader te onderzoeken. SodM adviseerde Kamp snel minder gas te gaan winnen, maar Kamp besliste anders.
De NAM haalde in 2013 53,87 miljard kuub gas uit het Groningenveld. De hoogste productie sinds 32 jaar. Niet alleen vanwege koud weer en leveringszekerheid, zoals vaak is gesteld, maar ook wegens ‘aantrekkelijke commerciële mogelijkheden’, staat in de notulen.
Die hoge gaswinning is nog altijd een open wond in Groningen. Een van de leden van de Maatschap benadrukt eind 2013 hoe de omstreden hoeveelheid kan worden ingezet in de beeldvorming, in de komende jaren. Door te wijzen op verlaagde gaswinning ná 2013.
Topambtenaar denkt actief mee
Het ministerie laat in reactie aan NRC weten dat het goed is dat de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen er is om helder te krijgen wat in het verleden is gebeurd. Openbare verhoren starten eind juni. Volgens de NAM lag en ligt de bevoegdheid om het winningsniveau aan te passen bij de minister. Shell zegt dat de overheid altijd bij de Maatschap aan tafel zat en dat de minister over de hoogte van de gaswinning gaat.
Op 22 januari 2013 wordt het rapport van SodM openbaar. De eerste conclusie is dat het aantal aardbevingen (en de energie die daarbij vrijkomt) toenemen naarmate meer en sneller gas wordt gewonnen. Daarmee neemt voor Groningen de kans op aardbevingen met een hogere magnitude toe.
Dick Benschop, op dat moment president-directeur van Shell Nederland, vindt het ‘van belang dat niet het beeld wordt gecreëerd dat het risico opeens groter is geworden’, zegt hij begin januari 2013. Hij en de andere vertegenwoordigers van de oliemaatschappijen en de NAM zijn dan al geruime tijd bezig een topambtenaar van EZ aan het verstand te krijgen dat SodM in hun ogen te snel vergaande conclusies trekt.
Zo is er volgens de NAM geen bewijs dat meer gasproductie tot zwaardere bevingen leidt. De oliemaatschappijen dringen erop aan de conclusies van de toezichthouder niet zomaar te delen met minister Henk Kamp, maar ervoor te zorgen dat hun bedenkingen ook bij de minister terechtkomen. Shell-baas Benschop stelt voor dat Kamp te horen krijgt ‘dat er een intensief traject met de betrokken partijen is ingezet dat serieus en met grote voortvarendheid wordt opgepakt’. Ook vraagt hij aan de topambtenaar ‘of in dat geval de minister de Tweede Kamer wel zou dienen te informeren.’
De topambtenaar denkt actief mee. Als nou duidelijk wordt gemaakt dat NAM en SodM het niet eens zijn, zegt hij, dan is het denkbaar dat hij ‘de minister adviseert om over de meningsverschillen een second opinion te vragen aan een externe instelling’.
Voordat de Tweede Kamer op de hoogte is, weten de oliemaatschappijen en de NAM al dat Kamp niet van plan is om het advies van de toezichthouder op te volgen. Benschop is nog steeds ‘ernstig teleurgesteld’ over dat SodM-advies aan Kamp, zegt hij, maar spreekt ‘zijn bijzondere waardering uit voor het optreden van [de topambtenaar] en andere betrokkenen vanuit het ministerie, dat ondanks het advies van Staatstoezicht heeft geleid tot de nu door de Minister gekozen opstelling.’
De gaswinning wordt dat jaar niet verlaagd. Op 27 januari 2013, in de Boshal in Loppersum, vertelt minister Henk Kamp aan inwoners van Groningen dat hij kennis heeft genomen van het rapport van SodM en dat hij eerst een reeks onderzoeken wil laten uitvoeren, alvorens aan de gaskraan te gaan draaien.
Het gasgebouw
De Nederlandse Aardoliemaatschapij verzorgt de gaswinning namens de Maatschap Groningen. NAM is een 50/50 joint venture van Shell en ExxonMobil. De Maatschap Groningen is een samenwerking tussen NAM en staatsdeelneming Energie Beheer Nederland (EBN). GasTerra is verantwoordelijk voor de verkoop van het aardgas. Zowel Shell, Exxon, EBN als de Nederlandse Staat hebben een aandeel in GasTerra.
