Marjan van Loon van Shell en Johan Atema van de NAM tijdens de hoorzitting in de Tweede Kamer op 28 oktober 2021. Foto: Archief ANP/Phil Nijhuis
De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) heeft het Rijk sinds mei 2020 herhaaldelijk onder druk gezet om minder huizen in Groningen te versterken.
Het gaswinningsbedrijf dreigde bij deze gelegenheden niet te betalen voor huizen die de overheid onveilig verklaart op grond van volgens de NAM „verouderde normen”. Volgens het bedrijf hoeven er nauwelijks woningen versterkt te worden. Dat blijkt uit brieven tussen NAM en het Rijk die zijn opgevraagd op basis van de Wet Openbaarheid van Bestuur.
Dat NAM de facturen van het Rijk voor de versterkingsoperatie niet volledig betaalt was al een jaar bekend. Maar publiekelijk benadrukt het bedrijf dat het om een boekhoudkundig probleem gaat: de facturen zouden volgens de accountant van de NAM niet gedetailleerd genoeg zijn.
Het geschil komt nadat het Rijk de regie nam over het oplossen van de problemen die veroorzaakt zijn door de gaswinning in Groningen. In 2018 sloot toenmalig minister Wiebes (Economische Zaken, VVD) een akkoord met de NAM om de gaswinning naar nul terug te brengen. Ook is de overheid verantwoordelijk geworden voor de afhandeling van schades door aardbevingen en het versterken van onveilige huizen. Er was grote onvrede over hoe NAM de schade en versterking aanpakte: niet ruimhartig, juridisch en zonder oog voor de kwetsbare positie van betrokken inwoners van Groningen.
De NAM werd daarom ‘op afstand’ gezet. Het bedrijf, een joint venture van Shell en ExxonMobil, moest wel voor de schades en versterking blijven betalen. Maar de overheid zou bepalen welke schade door aardbevingen werd veroorzaakt, aanwijzen welke huizen onveilig zijn, en hoe die worden versterkt.
In een persbericht vorige maand waarin de NAM arbitrage over de facturen aankondigde, benadrukte het bedrijf nog deze rolverdeling.. „Dit geschil gaat niet over de beleidskeuzes van de overheid [...] Zoals bekend staat de NAM op afstand en is het bedrijf niet betrokken bij deze verdere keuzes voor de schadeafhandeling en de versterkingsaanpak.”
Uit de Wob-stukken blijkt dat de NAM keuzes bij de versterkingsoperatie herhaaldelijk ter discussie stelde. In juni 2020 schrijft het bedrijf: „Door het gebruik van verouderde inzichten worden versterkingen in gang gezet die vanuit een veiligheidsperspectief niet nodig zijn. [...] De kosten hiervan kunnen dan ook niet op de NAM worden verhaald.” In september 2020 schrijft de NAM: „De versterkingsoperatie [...] wordt uitgevoerd op basis van (sterk) verouderde normen”, en dat heeft ze „de afgelopen jaren veelvuldig en via verschillende kanalen bij de Staat [...] onder de aandacht gebracht.”
Volgens de NAM houdt de overheid zich niet aan de afspraken over hoe zij onveilige huizen aanwijst en versterkt. Daarin staat dat dit met een methodiek gebeurt die „uitgaat van de laatste bouwkundige en seismische inzichten en de laatste inzichten over toekomstige gaswinning”, en dat die methodiek „regelmatig zal worden geactualiseerd”. Volgens de NAM gebeurt dat niet, waardoor „een aanzienlijk aantal huizen versterkt worden op basis van verouderde normen [...] terwijl versterking niet langer of slechts in beperkte mate vereist is voor de veiligheid.”
Het bedrijf vraagt de minister „vriendelijk” en „met afschriften van de gerelateerde (bron)documentatie” uit te leggen waarom hij de aanwijzingen van de NAM over de benodigde aanpassingen van de methodiek niet opvolgt.
Stevige brief
In een volgens een ambtenaar „stevige” brief schuift demissionair minister Stef Blok in augustus 2021 alle bezwaren van de NAM terzijde. In „bindende overeenkomsten” is vastgelegd dat „de ministers van EZK en BZK beslissen hoe de versterking wordt uitgevoerd”, en dat het „dientengevolge niet (meer) aan de NAM [is] te beslissen omtrent de wijze waarop de versterkingsoperatie wordt uitgevoerd; waaronder de keuze... welke gebouwen voor versterking in aanmerking komen.” En dat NAM dus de kosten moet betalen „ongeacht het antwoord op de vraag of de NAM op dezelfde manier invulling aan de versterkingsoperatie zou hebben gegeven.”
Ook klachten over het gebrek aan informatie in de facturen worden weggewuifd. Er zijn „inspanningen” geweest om aan de NAM tegemoet te komen, maar „de NAM dient onder ogen te zien dat een consequentie van het overdragen van de verantwoordelijkheid voor de versterking [...] is dat de NAM niet langer tot in detailniveau kan voorschrijven hoe de administratie zou moeten worden ingericht.”
NRC en Dagblad van het Noorden doen samen onderzoek naar de gaswinning in Groningen. Tips: gaswinning@dvhn.nl
REACTIE NAM
De NAM staat sinds 2018 op afstand en bemoeit zich niet met het beleid en uitvoering van de versterkingsoperatie. Hoeveel huizen er worden versterkt en hoe dat gebeurt is helemaal aan het Rijk en de regio. De NAM staat daar buiten.
De NAM heeft met het Rijk alleen een discussie over de doorbelasting van kosten. Hierover zijn in 2018 betaalafspraken gemaakt. Behoudens maatwerkafspraken voor enkele groepen huizen die destijds al betrokken waren in de versterkingsoperatie, is daarbij het uitgangpunt dat alleen kosten kunnen worden doorbelast voor versterkingen op basis van actuele seismische en bouwkundige inzichten. Als de overheid om beleidsmatige redenen verouderde normen toepast , waardoor de versterkingsoperatie vanuit een oogpunt van veiligheid onnodig groot wordt, of na inspectie de uitvoering van de versterking pas jaren later uitvoert waardoor de versterking voor de veiligheid niet meer nodig is, dan zouden die kosten voor rekening van de Staat moeten blijven, of op zijn minst zouden we om tafel moeten om te bespreken hoe we deze kosten verdelen.
