Edward mishandeld, bespuugd, bedreigd en maandenlang vastgehouden als slaaf in een woning in Hoogezand. ‘Een voorbeeld waarvan je siddert’

,,Vergis je niet. Moderne slavernij komt vaker voor dan je denkt. Alleen gebeurt het heel veel achter de voordeur en dus zien we het lang niet altijd”, vertelt officier van justitie Sierd Eijzenga. Hij is een van de twee officieren van justitie bij het parket Noord-Nederland die zich bezighouden met mensenhandel. Of zoals hij zelf liever zegt: moderne slavernij. ,,Het zijn schrijnende gevallen. Als dit geen ondermijnende criminaliteit is, wat dan nog wel? Kwetsbare mensen die niet in vrijheid hun ding kunnen doen.”

Zoals de twee mannen van rechercheonderzoek Bratan, vertelt Eijzenga. Edward en Bram, twee verstandelijk beperkte mannen die, de een jarenlang en in het andere geval maanden – als slaven werden vastgehouden voor de hennepteelt. ,,Het is zo ongelooflijk verdrietig.”

De slachtoffers zijn vaak kwetsbare mensen of ongelukkigen die door omstandigheden aan lager wal zijn geraakt. ,,Zij worden opgepikt door lui die er een neus voor lijken te hebben.”

Edward, die jarenlang wordt vastgehouden als slaaf in Hoogezand, heeft een IQ van tussen de 70 en 80 en een gedragsstoornis. Hij heeft ruzie thuis en als verdachte W. hem in 2017 aanbiedt om bij hem te komen wonen, gaat de jonge jongen daarop in. Ook Bram doet dat: hij wil wat extra geld verdienen om zijn kinderen iets extra’s te kunnen geven. Bram stemt in met het plan van W. om bij hem thuis een wietkwekerij op te zetten. Uiteindelijk krabbelt hij terug, maar krijgt te horen dat hij daardoor een schuld heeft opgelopen van tien mille vanwege de reeds gedane investeringen. ,,Een nonsens-verhaal”, zegt Eijzenga. Maar dat weet Bram dan nog niet.

Om die schuld in te lossen moet Bram helpen wietkwekerijen op te zetten in Groningen en huishoudelijk werk verrichten in de woning. Net zoals Edward. Het blijkt een gewelddadige nachtmerrie voor beiden te worden: ze leven letterlijk als slaaf. Bram mag zijn kinderen niet zien en beide mannen worden geïsoleerd. Volgens Eijzenga is dat nog lang niet het ergste. De mannen worden geslagen met een houten lat, een tegel of een koekenpan. De verdachte bedreigt de mannen en spuugt letterlijk op hen. Bram belandt met een uitpuilend oog bij de huisarts. Eijzenga: ,,Hij durfde niet het echte verhaal te vertellen. Hij zei dat hij van de trap was gevallen.”

Uit het meest recente jaarverslag van het expertise- en coördinatiecentrum tegen mensenhandel CoMensha komt duidelijk naar voren hoe immens groot het probleem van mensenhandel en moderne slavernij in Nederland is. Vorig jaar werden er ruim duizend (!) nieuwe slachtoffers bij het centrum aangemeld. Het merendeel van hen was vrouw en meerderjarig. Van de 1013 slachtoffers heeft 41 procent te maken gehad met seksuele uitbuiting. Volgens CoMensha zijn net zo veel mensen slachtoffer geworden van economische uitbuiting. Een slachtoffer werd zelfs gedwongen om organen af te staan.

CoMensha schetst in het verslag dat de duizend gedupeerden eigenlijk nog maar een topje van de ijsberg vormen. Uit schattingen van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen zouden er jaarlijks 5000 tot 7500 slachtoffers zijn. Volgens het internationale Labour Organization gaat het zelfs om circa 30.000 slachtoffers.

Van de mensen die in beeld zijn komt het gros uit Polen (190), Nigeria (185) en Nederland (155).

Zoals Bram en Edward, geboren en getogen in Groningen. Zij mogen van ‘hun baas’ nergens heen, laat staan hun familieleden, zoals kinderen, zien. Het duo raakt sociaal en financieel volledig verstrikt in het web van W., vertelt Eijzenga die het onderzoek leidde. ,,De twee werden compleet afhankelijk van de verdachte die ook de beschikking over hun geld had.”

Het is een voorbeeld waarvan je siddert. ,,Deze criminele uitbuiting zien we steeds meer. Het gros is nog steeds de seksuele uitbuiting van veelal vrouwen. Maar slaven in wietkwekerijen, ja, dat gebeurt. En er blijft nog veel onttrokken van ons zicht.”

Afgelopen maand werden er, nadat er eerder al vijf personen waren gearresteerd, nog drie personen – onder wie een verdachte uit Emmen – opgepakt voor betrokkenheid bij moderne slavernij. In een wietschuur bij Wittelte, vlakbij Dwingeloo, troffen agenten een Vietnamese vrouw aan die volgens justitie gedwongen werd om daar onder erbarmelijke omstandigheden wiet te kweken. ,,De ontlasting moest zij in een emmer doen. De temperatuur in de schuur was dezelfde als buiten. Bij slavernij denk je aan Afrikaanse mannen en vrouwen die vroeger in boten werden vervoerd om te werken op de plantages. Als we nu over slavernij horen, dan denk je aan bouwvakkers in Qatar. Maar vergis je niet, moderne slavernij bestaat ook gewoon in Nederland. Het gaat om de menselijke waardigheid die wordt vernietigd door criminelen.”

Edward en Bram moesten volgens de mensenhandel-officier vrijwel al hun geld afstaan aan de man die hen als slaaf hield. De beide jongens raakten daardoor diep in de schulden. En dat had weer gevolgen voor bijvoorbeeld hun zorgverzekering en aansprakelijkheidsverzekering. ,,W. zorgde ervoor dat de mannen een schuld bij hem hadden. Zo moest Bram 1000 euro extra aan hem betalen omdat hij een filter liet vallen in een wietkwekerij.” Bram prostitueert zich uiteindelijk aan vrouwen om aan geld te komen.

Edward, die niet eens een rijbewijs heeft, heeft een Audi A4 op zijn naam staan. Boetes of achterstallige betalingen komen allemaal op zijn naam. ,,Beide jongens zaten echt helemaal vast. Er werd een web van financiële verplichtingen gesponnen waaraan zij zich niet meer konden onttrekken”, zegt Eijzenga.

Uiteindelijk lukt het Edward om te vluchten. Hij kan het niet meer aan. In paniek rent hij weg en belt hij hevig snikkend met de politie. die hem direct oppikt. Na anderhalf jaar als slaaf te zijn uitgebuit, komt er een einde aan de ellende van hem en Bram.