Voorstanders Lelylijn blijven vechten tot spoorlijn gerealiseerd is. 'Maar er liggen altijd gevaren op de loer'
Frits PoelmanGroningen
Noord-Nederland viert deze week met een symposium 5 jaar wederopstanding van de Zuiderzeelijn / Lelylijn. Volgens voorstanders van de nieuwe spoorlijn neemt de urgentie bijna wekelijks toe.
Het eerste lustrum van de stichting Lelylijn is een mooie gelegenheid om nog maar eens het belang van de spoorlijn te benadrukken, zegt organisator en initiatiefnemer-van-het-eerste-uur Henk Pals uit Emmeloord. Die plek smacht, net als Drachten, naar een treinstation.
„De vooruitzichten zijn nu gunstig”, zegt hij. „Maar er liggen altijd gevaren op de loer vanuit politiek, economie of onverwachte hoek. We blijven strijden tot er een Tracébesluit ligt en de financiering rond is.”
Nut en noodzaak staan voor hem vast
Nut en noodzaak van de Lelylijn staan voor hem vast, al was het alleen vanwege de vele verstoringen tussen Meppel en Zwolle, waar alle treinen naar het Noorden nu langs moeten - en vaak stranden. „Het maakt me soms pissig dat niemand daar wat aan doet, maar er bestaan veel meer argumenten voor de Lelylijn”, zegt Pals.
Toenemende bezorgdheid over het volle spoor is er een van. Uit de woorden van NS-topman Wouter Koolmees, vorige maand nog bij de presentatie van de dienstregeling voor 2025, valt op de maken dat station Zwolle een hoofdpijndossier aan het worden is: er is steeds minder overstaptijd voor reizigers tussen Noord- en Oost-Nederland.
Met behulp van de Lelylijn en de Nedersaksenlijn zou de NS de reizigersstromen al in Groningen kunnen splitsen. Dat zou niet alleen zorgen voor een enorme reistijdwinst, maar ook voor meer ruimte op het spoor in Zwolle én verderop. Zo kunnen treinen tussen Schiphol en Amersfoort dan verhuizen naar de Hanzelijn.
ProRail niet enthousiast, NS wel
Hoewel oud-directeur Pier Eringa van ProRail jaren geleden al meldde dat het spoor in 2030 vol zit, is de spoorbeheerder tot dusver niet enthousiast.
Toenmalig president-directeur Marjan Rintel van NS sprak zich in 2020 voor het eerst als voorstander van de Lelylijn uit. Het spoorbedrijf laat de intercity’s van Groningen en Leeuwarden naar Schiphol vanaf december aanstaande al over de HSL Zuid doorrijden naar Rotterdam.
Snellere treinen (de Wesp) versnellen de reistijd vanaf 2026 en die rijden dan ook door naar Breda. Met de Lelylijn erbij sta je daar straks vanuit Groningen in circa 2 uur, in plaats van ruim 3 uur nu.
Rintel zag ook het voordeel van de Lelylijn richting Duitsland. Mits goed aangelegd, vormen Lelylijn en Wunderline een prima alternatief voor de kwetsbare route Amsterdam - Berlijn langs Hannover. Daarom staan de lijnen ook bij de Duitse spoorwegen en Europa op de kaart.
Cruciaal voor toekomst Noord-Nederland
De Groninger gedeputeerde Johan Hamster (o.a. mobiliteit, ChristenUnie) ziet de Lelylijn als belangrijke stap voor het opwaarderen van de Wunderline, zegt hij op de website van de projectorganisatie.
Hij noemt zowel een beter bestaand spoor als de Lelylijn en Nedersaksenlijn cruciaal voor het versterken van de welvaart en de leefomgeving van toekomstige generaties.
Dat komt woensdag ongetwijfeld aan de orde op het symposium van de stichting Lelylijn, die de Zuiderzeelijn 13 jaar na het afschrijven door Den Haag, in 2006, nieuw leven in blies.
Meer gebeurd dan menigeen had verwacht
Er is sindsdien veel meer gebeurd dan menigeen verwachtte, zegt Pals. „Het Rijk richtte een projectorganisatie op en reserveerde alvast 3 miljard euro. Een grote meerderheid in de huidige Tweede Kamer staat daar nog steeds achter.”
Dat was in 2019 wel anders. „We vermoedden dat de politiek iets aan het draaien was, maar woordvoerders waren nog sceptisch en wisten niet goed hoe ze moesten beginnen.” Bewindslieden waren helemaal niet enthousiast.
„Die gaven ons te verstaan dat het dossier definitief was gesloten. Toen dat in de De Telegraaf kwam, ontstond er reuring. Kamerleden hadden zoiets van: dat kan een staatssecretaris wel zeggen, maar die gaat daar niet over. Dat hielp.”
„Moties van gemeenteraden stimuleerden de provincies en de landelijke politiek volgde. Het bedrijfsleven sloot zich weer aan. Uiteindelijk kwam de Lelylijn in verkiezingsprogramma’s, nu staat het in een Regeerakkoord en loopt er een officieel onderzoek.”
„Of het zonder ons initiatief in Emmeloord ook al zo ver was geweest? Succes kent altijd vele vaders. Laat ik zeggen dat de tijd kennelijk rijp was.”
Eindrapport komt in de herfst
In ‘t Voorhuys in Emmeloord houdt onder anderen de Groninger commissaris van de koning René Paas (voorzitter van de stuurgroep Lelylijn en de adviesraad, red.) woensdag een voordracht. Pals hoopt op een uitverkocht huis. „Iedereen is welkom.”
De bijeenkomst loopt vooruit op alle onderzoeken die de projectorganisatie voor de zomer presenteert (de bedoeling is in mei). Die gaan over mogelijke routes en dienstregelingen (met bijbehorende kostenramingen), de bijdrage aan de welvaart (structuurversterking en kansengelijkheid) en ruimtelijke effecten (zoals op economie en woningbouw).
In oktober, zo is nu de bedoeling, ligt er een integraal eindrapport.
‘Wat ons betreft aanleggen in 2032’
Pals: „Dan kan eind dit jaar het voorkeurstracé in de molen en ligt er mogelijk in 2029 een definitief besluit. Bij de Betuweroute (2007) en de Hanzelijn (2012) ging het daarna heel snel. Wat ons betreft start de aanleg in 2032. Er is genoeg gepraat. Als we wat willen, moet de schop zo snel mogelijk de grond in.”
Hij weet dondersgoed dat 3 miljard niet genoeg is. „Ik vind die eeuwige geldkwestie nu niet interessant. Het ontbreken van een goede spoorverbinding naar het Noorden is een weeffout in het spoorwegennet. Dat moet worden gerepareerd en als dat 10 miljard zou kosten, is dat blijkbaar het huidige prijspeil.”
Pals gunt Leek / Roden (30.000 inwoners) een station en internationale reizigers een snelle verbinding met Hamburg of een mooie nachttrein naar Stockholm. „Maar je moet wel realistisch blijven. Wij gaan daar niet over en ik vind het voorlopig belangrijker dat de Lelylijn technisch realiseerbaar is. Van experts heb ik begrepen dat de combinatie van snelle treinen en stoptreinen goed mogelijk is met dubbelspoor en een goede planning.”
Wat is de Lelylijn ook alweer
De Lelylijn verbindt Groningen met Lelystad langs een nieuwe route via Heerenveen, waar Leeuwarden aansluit. Daardoor hoeven niet alle treinen uit het Noorden meer langs Meppel en komen Leek (/Roden), Drachten en Emmeloord aan het spoor te liggen. In Lelystad sluit het spoor aan op de Flevolijn naar Schiphol. Europa ziet de spoorlijn als onderdeel van het internationale spoorwegnet, voor nieuwe verbindingen met Scandinavië en Polen/Baltische Staten. Die zijn bedoeld om een eind te maken aan het vliegverkeer op korte en middellange afstanden.
Noord-Nederland verwacht grote positieve gevolgen voor economie en leefklimaat. Wordt de Lelylijn aangelegd voor de Wesp, de nieuwe intercity van NS, dan rijdt de trein straks met 200 km/uur naar Breda (maar dan is er nog wel nieuw spoor nodig rond Amsterdam). Projectorganisatie De Lelylijn onderzoekt alle facetten. In het geruchtencircuit worden de kosten nu geraamd op circa 10 miljard euro.
