Ruslandexpert Hans van Koningsbrugge: 'In Rusland is Stalin weer springlevend'

,,Stalin wordt onder Poetin steeds meer gerehabiliteerd. In alle uithoeken van Rusland worden beelden en andere herdenkingstekens voor de voormalige Sovjetleider opgericht. Menigmaal worden die ingezegend door popen, priesters van de Russisch Orthodoxe kerk, alsof Stalin bij leven religieus was.

Waarom is Stalin plotseling zo populair? Dat heeft alles te maken met de herbeleving van de glorie van de Tweede Wereldoorlog. Het idee erachter is: wij worstelden tegen het Westen maar we hebben gewonnen. Nu worstelen wij weer tegen het Westen en zullen wij opnieuw winnen. En wie was de inspirator van die overwinning? Dat was Stalin. Hij wordt op het schild gehesen als een geweldige bevelhebber. Kortom, hij is een zegen voor het Russische volk.

Zo is het niet altijd geweest. Na zijn overlijden raakte Stalin in de jaren vijftig onder Chroesjtsjov uit de gratie. Geleidelijk aan kwam naar buiten dat onder zijn zijn schrikbewind miljoenen ‘vijanden’ waren gedeporteerd naar de goelags. Van een held werd hij steeds meer een schurk, hoewel hij onder gewone Russen veel aanhangers bleef houden. Veelzeggend was dat hij bij de verkiezing van de grootste Rus aller tijden als eerste uit de bus kwam. Het verkiezingscomité kon daar niet mee leven en plaatste hem op nummer drie.

Het sentiment rond Stalin was dus nooit helemaal verdwenen. Dat bood Poetin een aanknopingspunt om zijn roem van staatswege te cultiveren. Voor Rusland is Stalin dus weer springlevend. Dat blijkt op de Dag van de Overwinning op 9 mei in Moskou. Dan worden tijdens de parade veel portretten van Stalin meegedragen. Lange tijd was dat ondenkbaar. Dat hij mateloos populair is, kun je ook aflezen aan de onuitputtelijke hoeveelheid bloemen die nog altijd bij zijn graf worden neergelegd.

Stalin is inmiddels weer boven alle kritiek verheven. Het Kremlin maakt er serieus werk van om dat in stand te houden. Deze week kwam naar buiten dat buitenlanders in Rusland een loyaliteitsverklaring moeten tekenen. Het is hen niet toegestaan vraagtekens te plaatsen bij de oorlog in Oekraïne. Ook mogen ze de rol van Rusland bij de overwinning op Hitler-Duitsland niet geringschatten. Dankzij Poetin is de moorddadige dictator opeens weer een held.’’