In Oosterwijtwerd woonde ooit een echte fakir (dit en heel veel andere feitjes over het dorp zijn opgetekend in een boek)

Ze vindt zichzelf nog steeds import, maar ze woont al dik vijfenveertig jaar in het dorp Oosterwijtwerd. Janke Poortvliet zit aan de keukentafel in haar ruim tweehonderd jaar oude huis aan de Dorpstraat. Het terras van haar tuin eindigt precies op het steile afgegraven deel van de wierde waarop het dorp werd gebouwd.

,,Hier zat de bakkerij van de familie Apol’’, vertelt ze. ,,Toen wij hier kwamen wonen, zaten de ovens er nog in. Daar kwam een boel steen aan te pas, joh. Die hebben we gebruikt om de tuin te bestraten.’’

Poortvliet heeft een kloek boek gemaakt over haar dorp. Het heet Oosterwijtwerd: de huizen, de bewoners en telt driehonderd pagina’s waarin ze per voordeur puntsgewijs beschrijft wie er wonen, wie er vroeger woonden, waar huizen zijn verdwenen en bijgebouwd. Het was een idee van de Vereniging Dorpsbelangen Oosterwijtwerd, ter ere van het veertigjarig jubileum van de vereniging. Voorzitter René de Vries zag het met zijn negentig jaar niet meerzitten om het zelf te schrijven. Daarom ging Poortvliet voor hem op onderzoek uit. Twee jaar lang heeft ze eraan gewerkt. De oude foto’s komen van de bewoners zelf. ,,Ik ben expres niet naar de archieven gegaan. Dan is het einde zoek.’’

Oosterwijtwerd is een klein wierdedorp tussen Appingedam en Loppersum. Het dorp telt zo’n 160 bewoners en enkele tientallen huizen, veelal opgetrokken in rood baksteen en bedekt met dakpannen. De straatnamen zijn kort maar krachtig en vormen de indeling van het schrijfsel: Dorpstraat dwars door het dorp, Schoolweg waar ooit de school was, Damsterweg richting Appingedam, Ripperdaweg langs het oude borgterrein en de Krewerderweg richting Krewerd.

Er wonen volgens Poortvliet weinig geboren en getogen Oosterwijtwerders. De inwoners die hier wel opgroeiden hadden genoeg verhalen te vertellen. Ze ging bij iedereen langs. ,,Zo waren hier vier cafés. Café Slagter had geen volledige vergunning. ’s Avonds ging de kroeg dicht en gingen ze met z’n allen in de keuken zitten. Daar kwam de sterke drank tevoorschijn.’’ Toen de nieuwe eigenaren het café kochten, vonden ze allemaal lege drankflessen. ,,Er werd heel wat gedronken in het dorp.’’

Naast cafés waren er genoeg andere ondernemingen. Zo was er een schoenlapper die op zaterdag veranderde in een kapperszaak. Alle mannen ging daarheen om hun baarden te scheren. Er waren twee bakkerijen, een smederij en een kruidenierszaak. In het huis tegenover Poortvliet woonde zelfs een fakir.

Anne Schaap trad onder de naam ‘Le Hachek’ op als fakir en variétéartiest. Hij woonde samen met zijn vrouw Netty Streef, schrijfster van zeer christelijke meisjesboeken en streekromans, in de Dorpstraat. ,,Ik heb ooit een optreden van hem gezien’’, zegt Poortvliet. ,,Hij liep over glasscherven en ging op een spijkerbed liggen. Daarna stond ‘ie op en liet trots zien dat hij geen schrammetje had. Heel bijzonder.’’

Hun huis noemden ze ‘De Kleine Wereld’, naar het boek van Netty. De naam prijkt nog steeds boven de voordeur. Streef en Schaap vormden een bijzonder koppel. Nadat hij in 1974 overlijdt blijft Netty een soort paradijsvogel. ‘Als de tuinman of de SRV-man aanbellen, opent ze de deur in een openvallend negligé en een bruine pruik op haar hoofd’, schrijft Poortvliet in het boek.

,,Zij zijn misschien wel de meest opvallende bewoners van het dorp geweest’’, concludeert Poortvliet. ,,Er was hier altijd veel te zien. Hier schuin tegenover zat bijvoorbeeld een kuiper die wagenwielen maakte. Hij rolde zijn houten wielen naar de smederij in de bocht van de straat, waar de smid en hij er samen een ijzeren band omheen plaatsten. De inwoners werkten heel veel samen.’’

Van het boek zijn 200 exemplaren gedrukt. Ze worden verkocht voor 25 euro per stuk. De boekpresentatie is zaterdag 2 oktober in de kerk. Poortvliet: ,,Ik heb een oude lessenaar geregeld, die van de oude school komt aan de Dorpstraat nummer 15. Zo wil ik, net als met het boek, het verleden tastbaar maken.’’