Leerlingen van De Achtbaan in Hoogezand gaan helemaal op in het pico lichtspel, een van de extra lessen op deze school. Foto: Archief Peter Wassing
Extra lesuren voor basisscholen in Groningen en Noord-Drenthe, dertig jaar lang, betaald vanuit Nij Begun. Het kan niet op. Hoe gaan scholen dit fiksen, waar halen ze de uren vandaan en waar de docenten? ,,Flinke puzzel die we met z’n allen moeten oplossen.’’
Het lerarentekort, het lesrooster, ouders en leerlingen die de naschoolse uren hebben ingevuld. Het zijn gegevens in onderwijsland waarmee basisscholen zich met kunst- en vliegwerk redden. Nu basisscholen twee tot zes extra lesuren per week gaan geven, verwordt het gepuzzel tot hoger kunst- en vliegwerk. Sneuvelt de vrije woensdagmiddag bijvoorbeeld?
Zo’n vaart zal het niet lopen, meent bestuurder Geert Bijleveld van scholengroep Ommeriek in Noord-Groningen. Hij werkte de afgelopen vijf jaar met een groep mensen aan het structureel maken van proefproject Tijd voor Toekomst, waaraan zo’n zeventig basisscholen waaronder De Vuurvlinder in Appingedam en De Swoaistee in Groningen mee doen. Hij is dankbaar voor de jaarlijkse miljoenen van Nij Begun. ,,Fantastisch. Nu worden nóg meer scholen enthousiast.’’
‘Sommige scholen hebben langer nodig’
Bijleveld denkt dat het meevalt hoe pittig het wordt om voldoende vakmensen te vinden. ,,Het is niet zo dat alle scholen volgend jaar september allemaal tegelijk acuut beginnen. Sommige scholen hebben langer voorbereidingstijd nodig. Het is wél van belang alles nu goed in kaart te brengen.’’
Daar wordt aan gewerkt, volgens Bijleveld. Er is een projectgroep bezig om een netwerk tussen scholen en vakmensen vorm te geven en om proefproject Tijd voor Toekomst om te bouwen naar iets structureels. ,,Zo willen we allerlei zaken binnen de hele provincie op orde krijgen.’’
Obstakel
Kwartiermaker Henk Nijboer mag voor maatregelpakket Nij Begun dertig jaar lang 100 miljoen uitgeven om iets te doen aan de sociale achterstand door het gaswinningsleed in Groningen en Noord-Drenthe. Hij maakt in januari de rest van de maatregelen uit zijn sociale agenda bekend, maar legt alvast ‘tientallen’ miljoenen apart voor de extra uren in het basisonderwijs.
Diverse scholen reageren verheugd op deze financiële toezegging. Tegelijkertijd zien ze obstakels in het aantal vakmensen dat de extra lesuren kan verzorgen. Directeur Marion Medema van De Vuurvlinder is middels een proef al bekend met extra lesuren: ,,Wij hebben mazzel dat we al min of meer mensen aan ons hebben weten te binden. Maar nu gaan alle scholen uit die vijver vissen.’’
‘Die staan te popelen’
Ook directeur Arno Moeijes van jenaplanschool De Swoaistee in Groningen ziet beren op de weg. Zijn school werkt in een tijdelijke vorm met extra uren. ,,Als je structureel extra lestijd inruimt, moet je goed nadenken waar je definitief voor kiest. En waar ga je vervolgens de mensen ervoor vinden? Ik denk dat dat een uitdaging wordt. Wij halen nu mensen van Vrijdag en dat soort kunstcentra. Maar als steeds meer scholen dat gaan doen, krijg je wel een flinke puzzel die we met z’n allen moeten invullen.’’
Toch maakt Moeijes zich geen grote zorgen. ,,Ik denk dat het wel op te lossen valt. Een muziekdocent, een boswachter, een bioloog, die staan te popelen om kinderen iets bij te brengen. Je kunt ook een beetje out of the box denken over wie je inschakelt om kinderen iets te leren. Als we met elkaar goed nadenken over de uitvoering, kan er iets prachtigs gebeuren.’’
‘Zo hebben we ongemerkt uren gecreëerd’
De extra lesuren betekenen niet dat scholieren opeens hun vrije woensdagmiddag kwijt zijn. Op De Vuurvlinder zochten ze proefondervindelijk hoe ze de extra uren moesten inroosteren. De school plakte in eerste instantie drie keer een uur aan de schooldag vast.
Dat vonden ouders en leerlingen te veel van het goede. Daarop koos de school voor twee extra lesuren in plaats van drie en smeerde die twee uurtjes uit over de hele week. Vier schooldagen duren een half uur langer.
‘Hebben hun handen vol genoeg’
Medema van De Vuurvlinder ziet kansen op de arbeidsmarkt voor de structurele extra schooluren. ,,Dat er dertig jaar lang geld is, biedt mensen de kans om hun volledige werk te maken van het verzorgen van die lessen. Nu zijn het vaak mensen die het ernaast doen vanuit kunststichting IVAK of muziekschool Vrijdag, straks kunnen ze voor langere tijd ingehuurd worden.’’
Volgens directeur-bestuurder Han Sijbring van scholenstichting OPON uit Noordenveld hoeven niet per se leerkrachten uit het onderwijs de extra uren te geven. ,,Die hebben hun handen vol genoeg en kunnen niet opeens tot 17.00 uur les geven. Ook sport-, dans- en muziekdocenten zijn een optie om bij te dragen aan talentontwikkeling van kinderen.”
Directeur Jeroen Kleyberg van scholenstichting PrimAH, met twaalf scholen in de gemeente Aa en Hunze, noemt de extra uren een ‘fantastische kans’. Hij mikt ook op vakdocenten in plaats van leerkrachten in zijn gemeente en denkt dat maatwerk belangrijk is. „De ene school heeft andere uitdagingen dan de ander. Op de ene is bijvoorbeeld het taalniveau lager.”
'Dit maakt hun schooldag leuker'
OBS De Vuurvlinder in Appingedam heeft per week twee extra uren voor sport, cultuur, techniek en creatieve bezigheden. Een van de twee uur is hetzelfde voor iedere leerling, het andere uur mogen ze zelf iets kiezen. Kookles, freerunnen, schilderen, oefenen met VR-brillen of boetseren: het is maar een greep uit de opties. De Vuurvlinder regelt externe vakdocenten die de lessen komen geven.
Directeur Marion Medema is louter positief. ,,Het is écht een verrijking. Kinderen bespelen voor het eerst een instrument, proberen een sport uit waar ze nog nooit van hadden gehoord. Het maakt hun schooldag leuker. Tijdens de pilot zijn zelfs een keer leerlingen speciaal voor de extra uren naar school gekomen toen hun juf ziek was.’’
Volgens haar heeft een juf of meester zelden genoeg tijd om een bijzondere les voor te bereiden en zich in te lezen. ,,Iemand uit het vak biedt zoiets veel makkelijker aan en heeft er meer verstand van. Dat voegt een meerwaarde toe aan de lessen. En een uur extra muziekles in de middag is een leuke onderbreking van rekenen en taal.’’
Op JOBS De Swoaistee in Groningen is net als op De Vuurvlinder al een versie met extra lesuren, die eveneens goed wordt ontvangen. ,,We hebben best veel kinderen die thuis niet snel in aanraking komen met kunst, techniek of sport. Hun ouders hebben er geen geld voor. Dat we dit voor dertig jaar kunnen inbouwen, vind ik geweldig’’, zegt directeur Arno Moeijes.
Volgens hem biedt het kansen om de verdieping te zoeken. ,,In plaats van een kind alleen te leren over spijsvertering, kun je het eens hebben over een gezonde geest. En in plaats van alleen rekensommen te maken, kun je een kind dingen leren over bankzaken. Ook kun je natuurlessen buiten houden en met een boswachter de natuur in. En dan leer je welke dieren je in welk seizoen kunt zien.’’
Per blok doen er zo’n 130 leerlingen op de school aan de speciale workshops en lessen mee. Komende tijd leren ze over musicals, visserij, kickboksen en BMX’en. ,,Nu hebben we de middelen niet om het voor iedere leerling te doen. Maar als we structureel geld hebben, kan iederéén elk blok meedoen.’’
