Onrust bij de noodopvang in Zuidbroek. Fotocollage: DVHN
Grote onrust in de noodopvang in Zuidbroek. Er zijn geregeld opstootjes en vechtpartijen. Bewoners worden wanhopig van de lange wachtlijsten.
Woensdagmiddag moesten agenten een ruzie de kop indrukken. Even na 16.00 uur kwamen ten minste twaalf politieauto’s met sirenes en zwaailichten aanrijden. Op beelden, gemaakt door een bewoner, is te zien hoe agenten met honden en getrokken wapenstokken op een groep bewoners aflopen.
Een woordvoerder van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) spreekt van ‘een opstootje’. Er zou een ruzie zijn ontstaan tussen oude bewoners en bewoners die net naar het centrum werden gebracht.
Ook dinsdagavond was er politie bij de opvang. Een verwarde persoon veroorzaakte problemen en de COA-leiding vroeg om assistentie. Hoe vaak agenten de afgelopen maanden zijn uitgerukt, wil een politiewoordvoerder niet zeggen.
‘Niet gebouwd om in te wonen’
De onrust heeft verschillende oorzaken. Veel bewoners zitten al sinds de opening van het centrum, op 30 september, in Zuidbroek, maar hebben nog geen enkel uitzicht op een gesprek bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Dit komt door capaciteitsproblemen. (Zie kader.)
Bovendien klagen veel inwoners over de leefomstandigheden. Velen zitten met acht mensen in één kamer. Dit leidt soms tot explosieve situaties.
De spanningen door de aardbeving van 6 februari komen hier nog bovenop. In het centrum zitten veel mensen uit Syrië en Turkije. Eén bewoner is zijn vrouw en kinderen verloren.
Vluchtelingenwerk is zeer kritisch op de situatie in de Eurohal in Zuidbroek. ,,Het is een rotlocatie. Er is geen privacy en de hal is niet gebouwd om in te wonen, zeker niet voor zo’n grote groep mensen’’, zegt een woordvoerder. ,,Bovendien hebben veel mensen het gevoel dat ze zijn vastgelopen in hun procedure bij de IND.’’
De noodopvang in de Eurohal in Zuidbroek ging open op 30 september. De bedoeling was zo snel mogelijk onderdak te bieden aan mensen die buiten sliepen in Ter Apel. De opvang wordt voor maximaal een jaar gehuurd van Van der Valk, die voor de Eurohal een hotel runt.
Binnen is plek voor vijfhonderd mensen. In ruil voor deze opvangplekken ontvangt de gemeente Midden-Groningen 100.000 euro per maand van het Rijk. Dit geld kan besteed worden aan voorzieningen in het dorp. Donderdag zaten er 421 mensen in de opvang.
Ondertussen druppelen steeds meer verhalen binnen over de slechte leefomstandigheden in de opvang. De kamers hebben geen plafond en wie op zijn knieën gaat liggen, kijkt zo onder de muren door. Buiten de opvang willen bewoners wel praten, maar liefst wel anoniem.
,,Regelmatig gooien mensen eieren over de scheidingswandjes’’, zegt een inwoner. Ook zou er soms met vuilnis en licht vuurwerk worden gegooid. Een woordvoerder van het COA herkent dit niet. Inwoners laten ook foto’s zien van muizen die in het centrum zouden lopen. ,,Ze hebben de binnenkant van mijn bokshandschoenen opgegeten’’, zegt een ander. Ook laten onruststokers soms meerdere keren per dag het brandalarm loeien.
Martijn van der Linden, woordvoerder van Vluchtelingenwerk, hoort dezelfde verhalen van zijn collega’s. Die zijn twee dagen per week in de hal aanwezig en staan bewoners onder meer bij in hun asielprocedure. ,,Zo’n brandalarm is natuurlijk een noodkreet. Op die manier uiten mensen hun frustratie.’’
Onduidelijkheid over IND
De lange wachttijden bij de IND zijn bitter voor vluchtelingen uit bijvoorbeeld Syrië. Abdullah (38) vluchtte in 2022 uit Syrië. Hij vertrok met zijn schoonmoeder naar Nederland, zijn familie vluchtte naar de stad Beirut in buurland Libanon. Ook dit land is getroffen door de aardbeving van 6 februari. Bovendien verkeert het land in een grote economische crisis.
Abdullah krijgt vrijwel zeker een verblijfsvergunning, wat betekent dat zijn familie ook naar Nederland mag komen. Wanneer hij een gesprek heeft bij de IND is echter volstrekt onduidelijk. Van der Linden: ,,De volgorde die de IND aanhoudt is voor ons ook onnavolgbaar. Niemand weet hoe het zit.’’
‘Aanmeldprocedure is puinhoop geworden’
,,Inwoners zitten met acht mensen op een kamer en zijn dus nooit alleen’’, zegt Van der Linden. Bovendien is de hal erg gehorig. Eén nachtelijke hoestbui maakt een hoop mensen wakker. ,,Zo kun je geen mensen opvangen. Niemand hoort in een loods te wonen.’’
Het probleem ligt volgens Van der Linden bij de wachtlijsten van de IND. ,,De aanmeldprocedure is een puinhoop geworden. Iedereen die daar zit, krijgt ooit een gesprek. Dat is zeker. Maar niemand weet wanneer.’’
Een woordvoerder van het COA erkent dat de situatie in Zuidbroek verre van ideaal is. ,,Dit wil niemand’’, zegt ze. ,,Wij zijn ons bewust dat dit alles grote impact heeft op de mensen.’’
'Oneerlijke' behandeling door IND
Het aantal asielaanvragen is sinds het einde van de coronapandemie, toen vluchtelingenstromen toenamen, veel hoger dan de IND aankan. De gemiddelde wachttijd voor het aanmeldgehoor, het eerste gesprek met de IND, is vier maanden. Is een nader gehoor nodig, dan duurt dat nog eens zes maanden.
Naast de lange wachttijden is er onder asielzoekers onrust over de vermeende oneerlijke behandeling door de IND. Het beeld bestaat dat mensen in noodopvanglocaties worden ‘vergeten’, terwijl asielzoekers die nu Nederland binnenkomen eerder aan de beurt zijn.
De IND erkent in een reactie dat het niet altijd lukt asielaanvragen op volgorde van binnenkomst te behandelen, terwijl dat wel het meest eerlijk zou zijn. Een van de oorzaken daarvan is de opvangcrisis, die maakt dat mensen op veel verschillende locaties zitten – niet alleen beheerd door het COA, maar ook door gemeenten of kerken. Door vervoersproblemen of onverwachte verplaatsingen gaan gehoren soms niet door.
Asielzoekers die later binnenkomen, zijn soms ook eerder aan de beurt omdat de IND experimenteert met nieuwe manieren om de asielprocedure sneller te laten verlopen. Zo kunnen Syriërs, Jemenieten en Turken – nationaliteiten die veel kans maken op asiel – sinds kort schriftelijk asiel aanvragen en werkt de IND met gehoren op locatie.
Om te voorkomen dat medewerkers en tolken in Ter Apel wachten op iemand die vanwege logistieke problemen niet komt opdagen, voeren ze in een opvanglocatie de gesprekken. Asielzoekers op zo’n locatie kunnen geluk hebben en eerder aan de beurt zijn dan iemand die al langer wacht op een gesprek met de IND.
De IND laat weten ‘druk bezig’ te zijn om de planning voor asielzoekers voorspelbaarder te maken. ‘We betreuren dat asielzoekers lang in onzekerheid zitten’, aldus de organisatie.
