Yljo van Donselaar uit Ter Apel helpt elke dag bij het asielcentrum in Ter Apel. Foto: Jaspar Moulijn
Zorgondernemer Yljo van Donselaar uit Ter Apel besloot vier maanden geleden vrijwillig te helpen bij het overvolle aanmeldcentrum. Met zijn verstandelijk beperkte cliënten deelde hij ijsjes en water uit. Sindsdien is hij er bijna elke dag, en slaapt pas als hij zeker weet dat iedereen binnen is. ,,Er is niemand anders die het doet.”
In de camper van zijn vader liggen tentjes en slaapzakken. Yljo van Donselaar heeft hem klaargezet op de parkeerplaats voor het asielcentrum in Ter Apel. Blauwe tentjes achterin op het bed, de warme slaapzakken opgestapeld bij de zijdeur.
Voorzichtig openen, anders vallen ze eruit.
Het is koud op dinsdagavond 20 september, Prinsjesdag. Van Donselaar krijgt niets mee van het politieke circus rond koopkracht en energierekeningen. Het is de dag dat de gemeente Goes de crisisnoodopvang voor 400 mensen sluit en bussen vol asielzoekers naar Ter Apel stuurt.
Het bijna vertrouwde beeld van de zomer is terug. Honderden mensen met hun hele hebben en houwen in het gras, niet wetend waar ze naartoe gaan en wanneer. Yljo van Donselaar kent het beeld als geen ander. Al vier maanden verleent de inwoner van Ter Apel vrijwillig noodhulp bij het overvolle aanmeldcentrum.
,,Ik woon hier vlakbij. Ik stop ‘s avonds mijn kinderen in een warm en veilig bedje. Als ik weet dat hier mensen staan, kan ik niet thuisblijven.”
Deze dinsdag is een klap. De staatssecretaris had gezegd dat het tot 10 september zou duren. Toen ging de ‘overlooplocatie’ in Zoutkamp open en zouden mensen daar kunnen wachten op de start van hun asielprocedure, en niet meer in het gras voor de poort in Ter Apel.
Tot die datum zette Van Donselaar alles opzij. Zijn gezin, met twee jonge kinderen, zijn werk. Hij moest eerst deze mensen helpen die bij hem om de hoek in nood waren. Daarna had hij weer tijd voor de rest van zijn leven.
Na 10 september was het even rustiger, maar op Prinsjesdag is het weer mis. Buiten is het nattig en koud, er is geen beschutting voor de poort. Lang is het onzeker of er voldoende opvang is, weer dreigen asielzoekers buiten te moeten slapen. Het duurt tot vlak voor middernacht tot iedereen binnen is.
Van Donselaar staat naast ze. Kalm. In groene winterjas, afgezakte spijkerbroek, bruine laarzen. Hij vraagt asielzoekers wat ze nodig hebben. Hij appt en belt met hulporganisaties waarmee hij samenwerkt, met journalisten die hij op de hoogte houdt. Dringt bij het COA aan dat een hartpatiënt naar binnen moet. Heeft de slaapzakken en tenten achter de hand voor nood.
De reden dat hij hier staat is simpel: ,,Er is niemand anders die het doet.”
Foto: Jaspar Moulijn
Alles of niks
Yljo van Donselaar is 29 jaar. Geboren in Anjum, opgegroeid in het nabijgelegen Hantumhuizen. Zijn ouders begonnen in 2009 in Emmer-Compascuum een woonvorm voor mensen met een verstandelijke beperking en psychiatrische problematiek: Huize Henricus.
Van Donselaar wist al jong dat daar ook zijn roeping lag. Mensen helpen die kwetsbaar zijn. Maar dan wel zonder ze te zien als zwak en hulpeloos. Huize Henricus, dat hij inmiddels samen met zijn ouders runt, wil de bewoners zoveel mogelijk deel laten uitmaken van de maatschappij.
,,Je hoeft ze niet altijd maar te beschermen. Zij hebben net zo goed als wij uitdaging nodig. En ze kunnen dingen die wij niet kunnen. De hele dag water uitdelen zonder moe te worden bijvoorbeeld.”
Met de bewoners van Huize Henricus raakte Van Donselaar vier maanden geleden voor het eerst betrokken bij de crisis rond het asielcentrum in Ter Apel. ,,Het was heet. We deelden water en ijsjes uit, een soort ludieke actie. Vluchtelingen waren blij, onze bewoners vonden het geweldig. Ze zijn graag zinvol bezig.”
Daarna nam Van Donselaar de cliënten van Huize Henricus vaker mee om te helpen in Ter Apel. Al snel zag hij dat er meer nodig was. Maaltijden, koffie en thee, schoenen, jassen, dekens, regenponcho’s, beschutting. Hij begon samen te werken met hulporganisatie MiGreat van de in Raard geboren Roos Ykema. MiGreat kan wel geld, spullen en vrijwilligers regelen, maar de basis zit in Amsterdam. Te ver om dagelijks in de gaten te houden wat er gebeurt.
Van Donselaar kan dat wel. Hij is de spil geworden van de noodhulp rond het asielcentrum. Schakelt MiGreat in als dat nodig is. Hij levert spullen als jassen en schoenen aan het Rode Kruis, dat hem goed weet te vinden als er specifieke behoeftes zijn – ‘een nieuwe rolstoel? Ik zal kijken wat ik kan doen’.
Zijn vrouw Mandy weet inmiddels wel beter als hij zegt dat hij nog ‘even gaat kijken’ bij het azc. Het is nooit even. Het zijn uren, dagen, nachten. Soms laat hij asielzoekers met wie hij vertrouwd is geraakt bij hem thuis logeren. Er staat een tent in de tuin, er is plek in de aanbouw.
,,Ik heb wel ontdekt dat ik hierin geen grens heb.”
Bij Van Donselaar is het alles of niks. Dat maakt hem een gedreven hulpverlener, maar het vergt ook veel. ,,Van het helpen van mensen krijg je energie, maar thuis ben ik steeds vermoeider. Onze kinderen zijn klein, voor Mandy is het zwaar. Ze begrijpt hoe het is, we hebben samen vrijwilligerswerk gedaan in Afrika, maar nu het nog langer duurt is het steeds moeilijker uit te leggen.”
Foto: Jaspar Moulijn
Tegenwerking
Woensdag draagt Van Donselaar zijn zwarte leren jack in plaats van de winterjas. Het weer knapt op. Gelukkig maar, want iedereen die ‘s avonds in allerijl is ondergebracht in nachtopvang of sporthal staat ‘s ochtends alweer op de stoep. Sommigen zonder ontbijt, vertelt de goed Engels sprekende Khalid uit Jemen aan Van Donselaar.
De nacht moest Khalid doorbrengen in een recreatieruimte van het azc. Gemor werd door een COA-medewerkster beantwoord met een bits ‘je kunt hier slapen of buiten’. Vanochtend dwong de politie ze om het azc te verlaten. Terug naar het gras, waar eigenlijk een noodverordening geldt: niemand mag er langdurig verblijven.
Van Donselaar luistert rustig. Maakt een foto van het beschimmelde verpakte tostibrood dat iemand laat zien – ‘het enige dat we te eten kregen’. Knikt. Met MiGreat heeft hij vanochtend al geregeld dat er rond lunchtijd een warme maaltijd is.
Hij is van de praktische oplossingen. Maakt niet snel ergens een drama van. Frustratie verpakt hij hooguit in cynische grappen als ‘maar gelukkig hebben ze geen energierekening’ en ‘voor de 6.000 euro die sommigen betalen om hier te komen is dit wel een heel slechte camping’.
Als een asielzoeker komt vragen of hij misschien van het COA is, lacht hij. ,,Als ik van het COA was, zou ik aan de ándere kant van het hek staan.’’
Foto: Jaspar Moulijn
In het begin probeerde Van Donselaar nog samen te werken met het Centraal Orgaan opvang asielzoekers, de officiële instantie die verantwoordelijk is voor de opvang. ,,Ik ben ermee opgehouden. Ze proberen zich alleen maar in te dekken. ‘Wij zitten ook met de handen in het haar’, zeggen ze dan. Dat zal. Maar je kunt ons toch wel een tafel geven om eten uit te delen? Of mail even een bedankje. We doen hun werk. Het enige waarover ze duidelijk zijn is wat er allemaal niet mag.”
Van Donselaar voelt vooral tegenwerking van de instanties. Het beleid van het Rijk (waaronder het COA valt), de Veiligheidsregio en de gemeente Westerwolde is dat er zo min mogelijk voorzieningen mogen zijn voor verblijf bij het hek van het opvangcentrum in Ter Apel. Het ‘streven’ is immers dat asielzoekers naar andere opvanglocaties gaan. Mede daarom is bijvoorbeeld het uitdelen van tenten verboden, en zijn de luifels die de afgelopen maanden beschutting boden snel na 10 september weggehaald.
Leuk zo’n streven, maar Van Donselaar ziet gewoon mensen buiten staan. Dan moet je iets doen.
Thee en koffie uitdelen bijvoorbeeld. Om dat een beetje droog te kunnen doen zette hij een paar weken geleden met bewoners van Huize Henricus een legertent op. Handhaving van Westerwolde nam de tent ‘s avonds in beslag. ,,Zo gaat het steeds. Handhaving zegt altijd: ‘Wij doen ook maar ons werk’. Ja, iedereen doet netjes zijn werk. Niemand denkt: misschien moeten we het dit keer maar een beetje anders doen.’’
De dag nadat de legertent weg was, zette Van Donselaar twee busjes voor het terrein en spande er een doek tussen. Stonden ze toch droog. ,,Dat is wel een soort statement van fuck jullie. Ik had een muziekbox meegebracht. Kon iedereen zijn eigen muziek draaien via bluetooth met de telefoon. Mag het hier ook een keertje gezellig zijn?’’
Foto: Jaspar Moulijn
Niet meer groeten
Van Donselaar is geen activist. Hij werkt nauw samen met MiGreat, maar sluit zich niet aan bij de organisatie van de felle Roos Ykema. ,,Veel te politiek. Als ik activistisch zou zijn, zou ik mensen met een andere mening uitsluiten terwijl die misschien ook best willen helpen.”
Zijn hulp aan asielzoekers zet soms wel kwaad bloed. Ook in Ter Apel zelf. ,,Sinds ik in de media ben geweest, zijn er mensen die anders naar me kijken. Of Mandy en de kinderen opeens niet meer groeten.”
Ook de reacties op sociale media op de inzet van de bewoners van Huize Henricus bij Ter Apel zijn soms heftig. ,,’Wat zielig dat je die arme mensen daarmee naartoe neemt’, schrijven ze dan. Tot verontwaardiging van onze bewoners trouwens. Die willen juist graag helpen en zijn er zat van dat mensen denken dat ze niks kunnen. Ik ben zó trots op ze.”
Huize Henricus is deze zomer wel een bewoner kwijtgeraakt. De ouders van een cliënt waren het niet eens met de acties bij Ter Apel en hebben daarom hun kind weggehaald. ,,Dat heeft veel impact gehad. Wij vinden dat bewoners zelf mogen beslissen, niemand is gedwongen om water uit te delen in Ter Apel. Maar dit is wel waarvoor we staan als zorginstelling. We moeten er zijn voor onze medemens.”
Iedereen is evenveel waard, vindt Van Donselaar. Dus moet je of iedereen helpen of niemand. Zoals verstandelijk beperkten alleen maar worden gezien als zwak, zo wordt weleens vergeten dat asielzoekers gewoon mensen zijn. ,,Ze zijn alleen aan de verkeerde kant van de grens geboren.”
Als hij in gesprek raakt met andersdenkende dorpsgenoten, vertelt hij ze dat ze uiteindelijk hetzelfde doel hebben. ,,We willen allemaal dat hier niemand meer buiten rondhangt of moet slapen. Ik vind heus niet dat iedereen hier maar mag komen en blijven. Ik vind wel dat iedereen fatsoenlijk opgevangen moet worden en recht heeft op een eerlijke procedure.”
Meestal houdt hij politieke discussies overigens liever kort. ,,Zodra het gaat over de asielprocedure, over grenzen sluiten, over de internationale politiek, haak ik af. Veel te groots. Allemaal leuk en aardig, denk ik dan, maar ik heb gewoon regenponcho’s nodig.”
Foto: Jaspar Moulijn
Slaapproblemen
De lunch komt om half één in een bestelbusje van pizzeria La Piazza in Borger, waar het eten is besteld. ,,Ah, dat ruikt goed”, zegt Van Donselaar. ,,Wat hebben jullie gemaakt? Pasta?”
Eigenlijk zouden Khalid en zijn vrienden vandaag meehelpen met uitdelen, maar zij hebben vlak daarvoor opeens een kamer gekregen in het azc. De wegen van het COA blijven voor Van Donselaar ondoorgrondelijk.
Er is dus weinig hulp, maar gelukkig gaat het uitdelen soepel. Iedereen is geduldig. Toen nog veel mensen buiten sliepen was dat weleens anders. ,,Stonden de agressievelingen vooraan, de vrouwen en kinderen achter. Dan heb je wel vijf of zes vrijwilligers nodig om een goede rij te laten maken.’’
Dingen uitdelen kan hier niet zomaar. Dat gaat weleens mis, zoals toen bij de actie van zangeres Glennis Grace. ,,Je kunt niet gewoon een beetje de deugmens gaan uithangen. Je moet weten wat je doet. Je niet laten meeslepen door het verhaal van een individu, de groep helpen, kwetsbaren in het oog houden, niet te veel emotioneel betrokken raken.”
Na het uitdelen van de maaltijd – ‘zo dat geeft weer een beetje spirit’ – moet Van Donselaar weg. Hij heeft Mandy beloofd om hun zoontje van bijna 3 op te halen van de crèche. Hij stapt in de camper vol tenten, geeft een oude man stiekem nog snel even een slaapzak, en rijdt naar huis.
Mandy wacht daar met de jongste, een vrolijk ventje van 1,5 jaar dat ‘s nachts zijn ouders geregeld wakker houdt. Het voordeel van mensen in nood helpen is dat het je eigen zorgen relativeert. ,,Ik dacht dat ik slaapproblemen had. Maar sinds ik al die mensen op de grond heb zien liggen, maak ik me niet druk meer. Al lig ik uren wakker, ik lig nog altijd zacht, warm en veilig.”
Nadat hij de oudste van de opvang heeft gehaald, legt hij hem thuis in bed voor zijn middagdutje. Als het jochie lekker slaapt, pakt Van Donselaar al snel weer zijn jas en rijdt terug naar het azc.
Even kijken.
Paspoort
Naam Yljo van Donselaar
Geboren in 1993 in Anjum
Opleiding sociaal pedagogische hulpverlening aan de Hanzehogeschool Groningen
Werk groepsbegeleider gehandicaptenzorg bij Huize Henricus in Emmer-Compascuum
