Marko en Mariska kraken hun droomhuis met bevingsschade in Middelstum. Over zes stormachtige dagen en de eigen kop volgen

Een voetje, even klimmen en hop, Marko Datema en Mariska de Lange zijn het hek over. Ze staan in de voortuin van een oude boerderij aan de Onderdendamsterweg in Middelstum. De tuin is overwoekerd. Wilde struiken, hoog gras en enorme bomen. De voorgevel ziet er prima uit, en het voorhuis lijkt ook weinig schade te hebben. Maar daarachter zijn de muren scheef en stort de schuur bijna in. Mariska kan met haar handen de scheuren in de muren steken. ,,Ik weet het niet hoor’’, zegt ze twijfelend tegen haar vriend. ,,Dit gaat heel veel geld kosten.’’

Met een flinke duw met de schouder kraakt de voordeur van het oude huis uit 1871 open. De deur die alleen gebruikt wordt voor ‘rouw en trouw’, de mooie voordeur die in veel oude boerderijen zit. Een stoel, een bed, een bank. Dat is alles wat nodig is om een pand officieel te kraken. Mariska belt de politie en deelt hen mee ,,dat de woonboerderij, de Onderdendamsterweg 13, in Middelstum is gekraakt”.

Het is het begin van een wervelend avontuur.

Drie dagen daarvoor, tijdens een etentje op eerste kerstdag 2017, vertelt Mariska haar vader over haar plan om de oude boerderij te kraken. Ze wil voorkomen dat de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), dat het huis heeft gekocht, het laat slopen. Haar vader, oud-wijkagent, net met pensioen, ziet het niet zitten. „Moet je dat nou wel doen”, zegt hij bezorgd. „Daar bereik je niets mee.” Maar Mariska weet het zeker. De plek. De ruimte. Het klopt gewoon. En ze heeft, zoals ze het zelf zegt, ,,altijd de eigen kop gevolgd.’’

Mariska de Lange (43) is geboren en getogen in Middelstum. Een echte Groningse. En trots ook. Ze werkt als zelfstandig hartfunctielaborant.Marko Datema (44) is zzp’er in de communicatie. Ze leren elkaar twaalf jaar geleden kennen, als ze samen in het bestuur van Dorpsbelangen Middelstum zitten. Ze vinden elkaar maar niks. Tot ze twee jaar later beiden gescheiden zijn.Ineenshebben de twee een raakvlak.

Ze worden verliefd. ,,Iedereen om ons heen had daar wel last van. We hebben beiden twee kinderen. Ik was in mei gescheiden en met Kerstmis woonden we samen. Dat lag gevoelig. In het dorp, bij mijn familie’’, vertelt Mariska. Toch gaan ze ervoor. ,,We zijn enorm eigenwijs.’’

Dat zijn ze ook als ze van de aannemer die de aardbevingsschade in hun huis in Middelstum herstelt, horen dat een huis net buiten het dorp te koop staat. ,,’Most doar even kieken’, zei hij tegen ons. n Doalders plekje’’, zegt Marko.

Dat is het inderdaad, schiet door zijn hoofd als hij over het Herashek klimt. Hij is meteen verkocht. Marko is geboren op een boerderij en heeft altijd teruggewild. Naar de rust en ruimte, het vrije zicht. Mariska twijfelt. Ze ziet vooral een megaproject. Maar omdat Marko zo graag buiten het dorp wil wonen, doet ze dat voor hem.

,,Ik ben ook een echte Groninger. Ik ga nooit van de klei af. De elementen die je hier hebt, vind ik mooi. Als het in het dorp waait, gaat het tekeer. Als je hier bent en het stormt, dan moet je de deur dichtzetten. Anders waait-ie eruit. Dat vind ik iets hebben’’, vertelt Marko.

Ze besluiten ervoor te gaan, bellen de NAM en vragen of ze het huis kunnen kopen. Het gaswinningsbedrijf uit Assen legt al snel de hoorn erop. Verkopen wil de NAM niet, want de woonboerderij is te slecht. Sloop is de enige optie.

Daar laat Mariska het niet bij zitten. Ze regelt door haar contacten bij de gemeente in december 2017 een gesprek met de NAM. Om goed voorbereid te zijn, laten ze een constructeur een rapport maken van het huis. Die komt tot de conclusie dat het huis te herstellen is. Het rapport kost ze 6000 euro.

Het overtuigt het gaswinningsbedrijf niet. ,,’Sympathiek dat jullie dit willen doen, maar dit gaat niet gebeuren.’ Dat was de boodschap’’, zegt Marko. ,,Ze zeiden zelfs: ‘Als we geen sloopvergunning krijgen, dan laten we dit pand tien jaar staan en dan zakt het vanzelf in elkaar’’, zegt Mariska.

Teleurgesteld rijden ze terug naar huis. Die nacht doen ze beiden geen oog dicht. ,,We waren echt boos. De arrogantie van de NAM. Ze zitten daar in Assen op kantoor en bepalen hoe wij hier in Groningen leven en wat ze met onze boerderijen doen. Wij willen dit graag, kunnen het betalen en het pand redden. Het is het aangezicht van Middelstum. Het eerste dat je ziet als je aan komt rijden. Hoe kan het dan dat ze daar tien hoog in Assen bepalen dat het gesloopt moet worden?’’ Mariska is er vijf jaar later nog boos om.

,,Toen kwam het karakter van Mariska bovendrijven’’, vertelt Marko. Op Eerste Kerstdag bedenkt Mariska het plan om het huis te kraken. Na een nacht slapen weten ze het zeker. Een dag later kopen ze een spandoek, een spuitbus en wat hout. ‘Dit huis slopen, is niet te verkopen’, spuit Marko op het doek.

Mariska en Marko gaan er met gestrekt been in. Ze weten dat de NAM twee keer per dag een beveiliger naar het huis stuurt. De eerste ronde maakt de beveiliger om 9 uur. Een half uur later staan Mariska en Marko voor het huis.

Ze duwen de deur open en bellen de politie. Donderdag 28 december 2017 is het begin van zes stormachtige dagen.

„Ben jij de dochter van Adri?”, zegt de agent die naar het oude huis is gestuurd. „Nou, doe maar wel een beetje voorzichtig aan.” ,,Die politieagenten dachten dat er een bakfiets met drie honden zou staan. Was het de dochter van de oud-wijkagent’’, zegt Marko lachend.

Met hun kraakactie willen Marko en Mariska de NAM zo ver krijgen om te praten. Ze willen de toezegging dat het huis niet gesloopt wordt en dat ze het kunnen kopen. De twee hebben de regionale media ingeschakeld. RTV Noord zendt de actie live uit, Dagblad van het Noorden is er vanaf het begin bij. Een halfuur nadat de eerste nieuwsberichten over de actie online staan, kloppen de eerste mensen op de deur. Het zijn verraste vertegenwoordigers van het krakersgilde uit Groningen. Ze willen even kennismaken, kennen de ‘nieuwe krakers’ niet.

Die eerste dag komen meer dan honderd mensen langs. ,,We waren net maatschappelijk werkers. Het was niet normaal. Dit hadden we niet verwacht”, vertelt Mariska. Het is ook veel heftiger dan het koppel van tevoren had durven inschatten. Mariska en Marko krijgen de meest schrijnende verhalen te horen. Huilende mensen storten hun hart uit over hun problemen met de NAM. Het maakt veel indruk op ze.

Ook de NAM brengt die eerste dag een bezoek aan de oude boerderij. ,,Het was Kerstmis, dus de voorlichter kwam. Hij had een helm op en weigerde binnen te komen, vanwege het instortingsgevaar. Hij kwam melden dat dit niet de bedoeling was. We werden vriendelijk verzocht om weg te gaan’’, vertelt Marko. Dat weigeren ze. Die nacht slapen ze voor het eerst in ‘hun’ huis, op een matras in de woonkamer.

De volgende ochtend ziet Mariska de zon opkomen boven de weilanden als ze wakker wordt. Na haar eerste twijfels is ze definitief om. Dit moet hun droomhuis worden. Die dag trekt hun actie nog meer bekijks. Ook de landelijke media berichten er inmiddels over.

Liefke en Jan Munneke, Sijbrand Nijhoff, ze staan allemaal op de stoep. Vertellen hun verhaal over hun strijd met de NAM. Mariska en Marko ontvangen iedereen. Maar de sfeer wordt metde tijd grimmiger. ,,Er werd een oproep gedaan om met trekkers hierheen te gaan. Dat ging de verkeerde kant op. Dat wilden wij niet. We wilden fatsoenlijk in gesprek met de NAM. Als het uit de hand liep, waren onze kansen verkeken’’, vertelt Mariska.

Waar de buitenwereld hen vooral ziet als de redders van het Groninger erfgoed en hen daarom omarmen, wilden Mariska en Marko maar een ding: in dit huis wonen. ,,We hebben dat ook steeds gezegd: wij zijn niet de redders die jullie zoeken. Wij willen hier wonen met onze kinderen.”

Maar met de NAM komen ze er niet uit. Het gaswinningsbedrijf is als de dood. Want als ze hiermee akkoord gaan, dan zullen anderen misschien andere panden kraken. De gesprekken met de top van het bedrijf gaan hard tegen hard.

,,Als de boel straks instort en jullie liggen eronder, dan mag ik naar jouw begrafenis”, hoort Mariska een van de NAM-leidinggevenden tegen haar zeggen. ,,Wat zegt jouw vader dan tegen mij?” Mariska haar gezicht betrekt als ze de anekdote vertelt. ,,Dan zou mijn pa zeggen dat die Mariska altijd al een lastige was.”

Ze komen er tussen kerst en oud en nieuw niet uit. De NAM wikt en weegt, maar krijgt van Mariska en Marko te horen dat ze pas terug moeten komen als de toezegging er ligt dat het pand niet wordt gesloopt. Na vier nachten kraken willen ze oud en nieuw vieren. Maar er moet iemand in het huis zijn, anders raken ze het kwijt. Mariska zet een oproep op Twitter, met de vraag wie een nacht in het huis wil zitten. Een vrouw uit Enschede reageert. Ze wil wel met een vriendin uit Onderdendam komen. Met het openbaar vervoer legt ze de reis van drie uur af om in het oude huis te slapen. ,,Ongelofelijk eigenlijk”, zegt Marko.

Twee dagen later, het is 2 januari 2018, staan om 09:30 een ,,imagomanager van de NAM en de directeur van het Groningenveld” voor de deur. Het bedrijfheeft een persbericht opgesteld, waarin staat dat het zich ,,wil inzetten voor het behoud van het pand”. Niet genoeg, laten Marko en Mariska weten. Ze willen de harde toezegging dat het huis blijft staan. Ze onderhandelen de hele dag.

Het was heftig voor ze. ,,Wij zijn maar met z’n tweetjes, hè. Zij zijn een groot bedrijf met miljoenen op de rekening en de steun van twee van de grootste bedrijven van de wereld”, zegt Marko. ,,Het was wel heftig. Op een gegeven moment dreigde de NAM-baas van Groningen zelfs dat het Openbaar Ministerie al klaar stond om ons aan te pakken. Dat was lulkoek, maar dan moet je wel stevig in de schoenen staan.”

Maar het lukt.

Na zes dagen en vijf nachten is de kraakactie voorbij. Het huis aan de Onderdendamsterweg in Middelstum wordt niet gesloopt. Met een blij gevoel verlaten ze het pand en gaan naar hun eigen huis in Middelstum. Thuis tikken ze elkaar nog eens zachtjes aan: ,,Zal het dan toch lukken?”

Dat euforische gevoel verandert nog diezelfde avond. Een dorpsgenoot, die ook interesse in het huis had getoond, zegt dat hij nog die middag actief door de NAM benaderd is of hij nog interesse had in die woonboerderij net buiten Middelstum. Het antwoord is nee, want de man heeft in de tussentijd al iets anders gekocht, maar vindt dat Marko en Mariska het aanbod van de NAM moeten weten.

Het telefoontje voelt als een stomp in de maag. Hun droomhuis is dan wel gered, maar de actie van de NAM achter de rug van het krakersduo om maakt een ding duidelijk: Het bedrijf wil ab-so-luut niet dat Marko en Mariska daar komen wonen, hoewel de NAM stelt zich niet in dit beeld herkent en naar de mening van het bedrijf ,,de gesprekken over de NAM-bijdrage van de versterking in goede sfeer en constructief zijn verlopen”. Ze heeft er wel degelijk last van gehad, vertelt Mariska. Het maakt haar ook hellig. ,,Het is walgelijk. Echt afgrijselijk. Dit is wel typisch NAM hoor.”

Het is maanden stil rond de verkoop. Ze bellen de NAM, maar die houdt de kaken stijf op elkaar. Tot in september 2018 de makelaar die het bedrijf heeft ingehuurd belt. Een makelaar gaat namens de NAM drie kijkdagen voor de verkoop van het huis organiseren, een advertentie in de krant plaatsen en een openbare inschrijving met verkoop op basis van gunning starten. Daar gaat ons huis, denken Marko en Mariska.

Toch doen ze een bod. En bedenken een list. Ze vragen een goede vriend om ook een bod op het huis te doen, maar dan 2000 euro lager. Als hij het krijgt, weten ze dat de NAM ze gepasseerd heeft.

Maar zover komt het niet. Volledig tegen de verwachting in hebben ze het hoogste bod en krijgen het huis. Mariska kan niet meer stoppen met huilen. Alle spanning en frustratie van de afgelopen maanden komt eruit. ,,We hebben het… We hebben het…”, herhaalt Mariska wat ze tussen de tranen door snikte. ,,Ik krijg er nog kippenvel van.”

Het is niet het einde van het gevecht. Want de NAM wil nog wel de details doornemen, maar Mariska en Marko wijken niet meer. Met boerenverstand en een eigenwijze houding blijven ze op hun strepen staan. Trekken ze de NAM en de gemeente aan de jas. ,,Dat heeft ons wel zover gebracht. Als dingen echt niet kloppen, niet eerlijk zijn, dan ben je bij mij aan het verkeerde adres”, zegt Mariska. Marko knikt. ,,Ze heeft een groot integriteitsgevoel. Daar moet je dan ook voor staan.”

Ze hebben na de onderhandelingen over de NAM-bijdrage voor de versterking van het huis, tot op de dag van vandaag, nooit meer wat gehoord van de NAM. ,,Weet je nog, Mariska, dat die vrouw van de NAM tegen ons zei: Jullie hebben ons wel een mes op de keel gezet’’.” Zij grinnikt. Ja, dat weet ze nog wel. Maar leuk was dat allemaal niet. ,,Op het allerlaatst moesten wij voor de laatste punten en komma’s nog een keer naar het hoofdkantoor in Assen. Ik had erhartkloppingen van. Ik wilde niet meer, ging hyperventileren. Zo’n impact.”

Want dat moet wel even gezegd worden, vinden ze. De druk is immens. ,,Weet je waar ik nog kippenvel van krijg? De vorige bewoners.” Marko knikt. Hij kent het verhaal over zijn oude aardrijkskundeleraar die samen met zijn gezin het huis noodgedwongen moest verlaten. ,,Gedwongen om zich uit te laten kopen omdat het pand volgens de NAM zo slecht was. Die man was geograaf en had kaarten van de ondergrond bestudeerd om een plekje in Nederland te vinden waar hij zeker van wist dat hij nooit meer met aardbevingen te maken zou krijgen.”

Dan volgt er een stilte. Marko kijkt even naar buiten, naar de weilanden. Het is verschrikkelijk wat een impact het heeft op de levens van mensen, vertelt hij. ,,De man is uiteindelijk op Dwingeloo uitgekomen.”

,,Hij is overleden toen wij bezig waren met verbouwen en heeft niet gezien dat het af was. Dat vind ik heel verdrietig”, vult zij aan. ,,Toen hij nog niet was overleden hebben we wel gezegd: kom een keer langs. Maar wij hebben begrepen dat hij niet eens langs het huis kon rijden met de auto. Erg hè? Ik krijg het er weerkoud van. Zijn vrouw leeft nog wel en woont nog in Drenthe. Ze mag altijd langskomen.”

Ze begrijpen het ook als geen ander. Want wat zijn de inwoners van Groningen tegengewerkt. Door de NAM. De overheid. ,,Niet normaal. We hebben de verhoren van de parlementaire enquête op televisie gevolgd. Tot het niet meer ging, dan zetten we de televisie uit. Confronterend.”

Dag in dag uit sjouwt Marko puin van de bovenverdieping naar beneden. Een bouwsteiger is er nog niet, de aannemer is nog niet begonnen. Hij doet het overdag alleen, ‘s avonds krijgt hij hulp van vrienden uit het dorp. Aan het einde van de dag is hij gesloopt. Toch anders dan kantoorwerk. Hij stopt met zijn werk als freelancer en stort zich op de verbouwing van het huis. Mariska maakt juist meer uren om het geld te verdienen.

Op 3 juni 2019 krijgen ze de sleutels, een maand later staat de aannemer voor de deur. Marko is van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat aan het werk in het oude huis. Komt alleen even thuis om te eten.

In de tussentijd woont het gezin in een huis in Toornwerd, vlakbij Middelstum. Tot in maart 2020 de pandemie losbarst. Ze zijn bang dat ze hun huis niet meer uitmogen en niet verder kunnen verbouwen. Ze besluiten in het oude huis – dat nog lang niet af is – te trekken. Er is nog geen warm water, geen elektriciteit, de warmtepomp doet het niet, de keuken zit er nog niet in. ,,We kunnen er heel kort over zijn: het was echt niet tof. Ik heb geregeld gehuild in die tijd en ook wel eens hardop gezegd: Waarom doen we dit?”, zegt Mariska.

Maar dat is eerder vanuit de wanhoop van dat moment. Want ze weten heel goed waarom ze het doen.

Met de hulp van een aannemer en vrienden knappen Mariska en Marko het huis van top tot teen op. Openslaande tuindeuren in de woonkeuken komen uit een oude boerderij die gesloopt wordt, de gele balken tot hun grote vermaak van een oud Shell-station. Oude tegels uit het huis gebruiken ze om het trapje tussen de bijkeuken en de hal te maken. Een kleurhistoricus bedenkt de groene kleur voor in de woonkamer. Vanuit een raam in de keuken kijken ze uit op Middelstum. De kerk, de molen. Het vrije uitzicht. Na maanden klussen nadert het verbouwproject z’n einde. Ze dopen het huis ‘Gronings Hoop’ en laten kunstenaar Cleo Rolloos het boven de rouw- en trouwdeur schilderen. ,,Inmiddels loopt er al weer een scheur door de tekst”, zegt hij. ,,Dat moeten we binnenkort wel herstellen.’’

Dan is er nog één ding dat Marko moet doen: zijn vriendin ten huwelijk vragen. Na zijn eerste gestrande huwelijk wil hij niet meer trouwen. Maar Mariska wil dat wel. En in het heetst van de strijd heeft hij een belofte gedaan. Als ze het huis krijgen, dan komt er een bruiloft.

Marko vindt het lastig. Het contact met zijn dochter is door de scheiding minimaal. ,,Onze kinderen hebben het er heel moeilijk mee gehad. Mariska en ik zijn zelfs even uit elkaar geweest omdat ik een nieuwe relatie niet kon bolwerken. Ik voelde de verantwoordelijkheid naar de kinderen toe om niet nog een keer uit elkaar te gaan.’’

Als de kinderen laten weten een huwelijk juist leuk te vinden, is dat het laatste zetje dat hij nodig heeft. Op oudejaarsdag 2021 vraagt hij Mariska ten huwelijk. Ze trouwen deze zomer, op 26 augustus, in de tuin van hun huis. Verbouwing klaar, de liefde bezegeld, staat op de kaart.

Een geweldige dag, zeggen ze. Met een belangrijke boodschap naar hun eigen kinderen: een scheiding is nooit leuk. ,,Zeker niet voor hen. Dat heeft echt veel impact”, vertelt Marko. Mariska vult hem aan: ,,We wilden hen laten zien: hoe verdrietig het ook is om te scheiden, het leven houdt niet op. Een nieuw huis en een nieuw begin. Zo is het wel.”

Met de deur die alleen opengaat bij rouw en trouw kraakten ze het huis. Door die deur stapten ze het huis binnen op hun bruiloft. De volgende en laatste keer dat de voordeur van Gronings Hoop opent, zegt Mariska, is als wij Gronings Hoop in de kist verlaten.