Marten Strating bakte 1 miljoen speciale bakstenen voor de nieuwe ringweg in Groningen. Stuk voor stuk met de hand erop geplakt

Met al die rode bakstenen bij bruggen en viaducten krijgt de nieuwe ringweg van Groningen een karakteristieke uitstraling. „Het type baksteen en het reliëf op de wandbekleding zijn typerend voor de bouwhistorie in de provincie Groningen”, zegt steenleverancier Marten Strating (57). Hij is de 5e generatie sinds de familie Strating in 1883 in een bestaande steenfabriek in Oude Pekela stapte.

Hij werd in 2015 door bouwcombinatie Herepoort benaderd om de weg een Gronings tintje te geven en sprak daar eerder met de projectorganisatie Aanpak Ring Zuid over.

,,De ontwerper van de weg, bureau West 8 uit Rotterdam, wilde met veel groen voorkomen dat de nieuwe weg weer zou aanvoelen als een barrière in de stad. Op plekken waar de weg toch goed te zien is, zouden bakstenen voor een prettige aanblik moeten zorgen’’, herinnert Strating zich.

,,Herepoort liet dat idee verder uitwerken door wUrck (bureau voor architectuur, stedenbouw en landschap) en architect Syb van Breda & Co. Daar hebben we vanaf 2015 heel wat sessies mee gehad om uit te dokteren hoe de steenstrips eruit moesten zien en gemaakt konden worden. Ze hebben in het monsterhok achterin onze fabriek verschillende kleuren en vormen bedacht, zittend op hun knieën met een thermoskan koffie en een gevulde koek bij de hand. Uiteindelijk is daaruit met het kwaliteitsteam van Aanpak Ring Zuid een keuze gemaakt.’’

De eerste frontwanden van (halve) bakstenen zijn in 2019 bij de Helperzoomtunnel aangebracht. Strating: ,,Dat is ook een onderdeel van het project. De kleurmelange wijkt bewust iets af van dat voor de ringweg, maar het idee is hetzelfde.’’

Groninger bakstenen worden op een andere manier gemaakt dan elders in het land. ,,De steenindustrie langs de grote rivieren in Gelderland en Noord-Brabant werkt met een soort cakeblikken: vormbakken en handvormen. Wij persen stenen in lange strengen uit de klei. Dat lukt met rivierklei niet, omdat die veel zanderiger is. Zeeklei is vetter en de dichtheid is groter. Daar kun je ook gemakkelijk allerlei leuke nerven en kriebeltjes in zetten.’’

Het kleurverschil tussen stenen ontstaat door een andere samenstelling van de klei. ,,De rode kleur is in stenen van Tinallinger klei (die 1500 jaar oud is) intenser dan van Oldambtklei (500 jaar oud). Dat komt door het ijzergehalte. Door klei te mengen en de manier van stoken te veranderen, brengen we nuances aan’’, zegt Strating.

Hij is trots op de opdracht. ,,Eervol? Jazeker. Ons werk maakt de ringweg op een positieve manier zichtbaar en we krijgen daar enthousiaste reacties over. Een bijzondere opdracht. Maar die krijgen we wel vaker hoor. We leverden ook de stenen voor de gevels van het Westcord Market Hotel aan de Grote Markt in Groningen, én de witte steenstrips van het buurpand Merckt. De stenen van de Campus en De Klinker in Winschoten komen ook bij ons vandaan.’’

Strating bakte in 2019 in drie weken tijd alle pakweg 1 miljoen steenstrips voor de ringweg en leverde ze meteen af bij betonfabriek Vrijenban in Zuidbroek.

Die moest vanwege de vertraging van de bouw een paar jaar wachten met het maken van de vele panelen en andere speciale betonelementen voor hoofdzakelijk de wanden van de weg. Die productie kwam in 2021 op gang. Daarna volgde het plakken en metselen van de stenen.

,,We hebben hier gelukkig ruimte genoeg’’, lacht eigenaar Bas Aalbers (51) van Vrijenban. Zijn bedrijf, met de hoofdvestiging in Delft en een andere vestiging in Vianen, nam de fabriek in Zuidbroek per 2016 over van de BAM. Hij is inmiddels mede-eigenaar van prefab betonfabriek Smit in Bedum (woningbouw en utiliteitsbouw).

Het plakken van de steenstrips doen ze in Zuidbroek met de hand. ,,Gewoon, één voor één. Met hulp van speciale lijm en cementmortel. Maar we leveren ook betonnen versieringen zonder stenen voor de weg.’’

Ook de historische foto’s en tekeningen die her en der onder viaducten te zien zijn, komen bij Vrijenban vandaan. Aalbers: ,,Daarvoor gebruiken we als enige in Nederland een speciale techniek uit Finland: graphic concrete. Daar drukken ze een afbeelding meer dan levensgroot af op speciaal papier. Wij brengen de afbeelding vervolgens over op het beton door een folie met betonvertrager te gebruiken. Dan hardt het ene deel sneller uit dan het andere. Bij het drogen spuiten we nog niet-uitgeharde delen weg en krijg je de afbeelding te zien.’’

De fotoproducties op beton (o.a. de bekerwinst van FC Groningen, maar ook de bevrijding van stad en een tractortram uit 1921) passen bij het bedrijfsprofiel van Vrijenban Zuidbroek. Die vestiging richt zich niet op serieproducties, maar specifiek op zware en bijzondere constructies.

Aalbers: ,, We leveren ook pijlers voor de ombouw van de A9 bij Amstelveen. Maar we leveren werkelijk van alles aan opdrachtgevers in het hele land. Van geslepen beton, zoals de zitelementen op de boulevard van Scheveningen, tot zware overkluizingen. En grote energiestations voor de energietransitie, onder meer voor de aanlanding van windenergie van zee.’’

Voor de 42 kunstwerken op de zuidelijke ringweg levert Vrijenban heel veel wanden en vele tientallen verschillende aansluitelementen. ,,Die zijn bijna allemaal uniek. Daarvoor moeten we onze mallen telkens net even anders in elkaar zetten.’’