Oekraïners Yurri Potapenko gebaart instructies naar landgenoot Marko Feno. Ze wonen beide in de opvang in Nieuwe Pekela en zijn doof. Bij de kozijnenfabriek voor doven De Verbinding leren ze een nieuwe vak, dat gaat goed: per 1 juli hebben ze een contract. Foto: Corné Sparidaens
Dove Oekraïners mogen aan de slag bij timmerfabriek voor doven ‘De Verbinding’ in Groningen. Zes van hen krijgen per 1 juli een contract voor een jaar. Yurii Potapenko is blij en trots: ,,Ik facetime met mijn ouders. We moeten doorgaan en leren.’’
In de productiehal van De Verbinding klinkt getimmer, gezaag en geschuur. Het ruikt naar machines en vers gezaagd hout: naar arbeid dus. Yurri Potapenko (34) is sinds twee maanden onderdeel van de bedrijvigheid. Iedere dag rijdt hij met drie anderen vanuit Nieuwe Pekela naar Groningen. Praten met zijn collega’s doet hij niet. Het blijft bij gebaren: het merendeel van de ambachtslui is doof.
Om Potapenko heen staan stellingen vol hout en aluminium, half afgebouwde dakkapellen en kozijnen. Het is zijn taak om de kapellen te bouwen. Dat is iets heel anders dan hij voor de oorlog in Oekraïne deed. Hij doet alsof hij een stuur vasthoudt en gebaart een denkbeeldig petje op zijn hoofd.
Taalbarrière met doven nog groter
Collega Adnan Iriskic is geboren in Bosnië en vertaalt de gebaren naar doventolk Rebecca van Lieshout. Doventaal is namelijk niet universeel. De Bosnische gebarentaal heeft meer raakvlakken met het Oekraïens.
De Verbinding in is een kozijnen en dakkapellenfabriek waar veel dove mensen werken. De afgelopen zestien jaar breidde de locatie in Groningen uit naar bijna veertig medewerkers. Behalve de timmerfabriek in Groningen staan ook bedrijven in Leeuwarden en Rotterdam. Alle drie hangen ze onder de vlag van een stichting, die geen winstoogmerk heeft.
Doel is om doven en slechthorenden aan de bak te helpen. Voor hen is het vaak moeilijker om een baan te vinden omdat maar weinig Nederlanders gebarentaal spreken. Het is niet vreemd dat juist voor Groningen en Leeuwarden werd gekozen. Het zijn twee van de vijf steden waar dovenscholen zijn, waardoor er relatief veel doven wonen.
De Verbinding houdt zijn eigen broek op, binnenkort wil ze uitbreiden met twee nieuwe locaties voor doven.
Het doof zijn maakt de taalbarrière nog een flinke stap groter voor de vluchteling. Hoewel sommige gebaren, zoals drinken, overal wel worden begrepen zijn gebaren voor werkwoorden vaak heel anders. Speciaal daarvoor heeft het Nederlands Gebarencentrum een boekje uitgebracht met plaatjes, Oekraïense woorden en de Nederlandse gebarentaal die daarbij hoort. Maar de doven kennen de taal nog niet allemaal.
Het Nederlands Gebarencentrum maakte een vertaalboekje. Daarin wordt Oekraïens vertaalt naar Nederlandse gebarentaal. Via de Qr-code wordt het gebaar voorgedaan in een filmpje. Foto: DVHN
In De Verbinding begrijpt Iriskic met zijn Bosnische wortels beide gebarentalen wél - maar spreekt geen Nederlands. ,,Ik was taxichauffeur in Kiev’’, vertaalt Van Lieshout. ,,Nu leer ik iets nieuws dankzij mijn collega’s.’’ Potapenko pakt het werk snel op, zegt hij. Mede dankzij zijn leermeester. Binnen het bedrijf ben je leerling, gezel of meester. ,,Het is goed kijken hoe anderen het doen. Dat ik doof ben, maakt hier niet uit.’’
Opvang in Oude Pekela blijft langer open
De opvanglocatie Molenhof voor 250 gevluchtte Oekraïners in Oude Pekela kan langer openblijven. Dat maakte burgemeester Jaap Kuin bekend. De opvanglocatie in het voormalige verzorgingshuis werd in 2022 geopend als één van de eersten in Groningen. Het plan was om het rond de jaarwisseling te sluiten, maar toen werd het contract met eigenaar Estea al een keer verlengd tot september.
Omdat nog gepuzzeld wordt met de plannen voor de nieuwe invulling, kunnen de vluchtelingen er langer blijven wonen, zegt Kuin. ,,We willen voorkomen dat het gebouw leeg staat.’’ De verlenging van het contract is voor onbepaalde tijd met een opzegtermijn van drie maanden. De opvang blijft dus van tijdelijke aard. ,,Wij vinden het belangrijk dat er een langdurige invulling van het gebouw komt’’
Dat is te horen in de fabriek. Er wordt amper gepraat, alleen het sporadische geluid van zagen, boren en spijkerpistolen klinkt. Dat betekent niet dat er geen sfeer is: aan de muur hangt een groot logo van FC Groningen, de krabbels van (oud)voetbalspelers van de club staan erop. Op de verschillende afdelingen heeft iedereen zijn (het zijn vrijwel uitsluitend mannen) zijn eigen taak, van zagen tot spuiten en de computers van aluminiumsnijders bedienen.
Vanwege de oorlog vluchtte Potapenko uit Kyiv. Hij kwam samen met twaalf andere Oekraïners in Nieuwe Pekela terecht. In totaal wonen daar 120 Oekraïners, waarvan dus één tiende doof is. Hoe zij daar kwamen was een beetje bijzonder, zegt Remco Kieft.
Kieft gaat over het reilen en zeilen van de opvanglocatie Clockstede in het dorp en leerde, toevallig, bij een vorige baan gebarentaal. Een vaardigheid die opeens goed van pas komt.
Oekraïner Yurii Potapenko in gesprek met leermeester Bertus Bosma terwijl landgenoot Marko Feno aan het dak van een dakkapel timmert. Feno en Potapenko zijn doof en leren na hun vlucht bij de kozijnenfabriek voor doven De Verbinding in Groningen een nieuwe vak, per 1 juli staan ze onder contract. Foto: Corné Sparidaens
Nieuwe Pekela als dovenopvang voor Oekraïners?
Toen de noodlocatie begin dit jaar opende, kwamen daar twee Oekraïense echtparen wonen. Die appten al snel met andere doven in Nederland, dat de Clockstede speciaal voor doven was. Dat klopte niet, maar voordat ze in Pekela doorhadden wat er gebeurde, kregen ze al het ene telefoontje na het ander van opvanglocaties uit andere regio’s. Omdat de opvang nog werd opgezet, was er nog plek. Inmiddels wonen twaalf doven in de Clockstede.
,,Die wilden we aan werk helpen’’, zegt Kieft. Maar waar krijg je een dove Oekraïner aan de bak? Via via kende Kieft De Verbinding, een belletje volgde. En nu, na een succesvolle proefperiode van twee maanden (normaal is dat langer), ondertekenen in totaal zes dove Oekraïners een contract. Vier uit Nieuwe Pekela, een uit Marum en eentje uit Haren mag zijn contract verlengen.
Voor bestuurslid van de fabriek Toine van Bijsterveldt liggen de contracten klaar. Hij vertelt even heel duidelijk dat ze bij het bedrijf blij zijn met de Oekraïners. ,,Sinds die ellendige toestand moesten jullie voor het gevaar weglopen en zijn jullie in Nederland gekomen’’, zegt Van Bijsterveldt. ,,We gaan hier nu samen mooie dingen maken. Vraag dingen bij collega’s als je het even niet weet, dat is belangrijk.’’
Eén van de dove Oekraïners krijgt zijn contract bij De Verbinding. Een ander bestudeert de tekst via een vertaalapp op zijn telefoon. Foto: Corné Sparidaens
Nou, dat vragen gebeurt wel. Potapenko scant met een speciaal programma op zijn telefoon de contracten. De telefoon vertaalt die naar Oekraïens. De atv- en vakantiedagen geloven ze wel, maar hoe zit het met pensioensopbouw en met loonheffingskorting? Dat laatste is iets nieuws voor ze, zo gebaart Potapenko in een waas aan handbewegingen.
,,We gaan het even rustig doornemen als we weer in Pekela zijn’’, zegt woonbegeleider Kieft. ,,De loonheffingskorting is gewoon een kruisje zetten, jullie hebben maar één baan.’’ Het pensioen zoeken ze even uit met het UWV. Potapenko lacht breed, steekt een duim op en slaat hem broederlijk op de schouders: hij is dankbaar voor alle hulp vanuit de Clockstede.
Andere vluchtelingen zijn terechtgekomen bij Winparts, een webshop voor auto-onderdelen, zegt Kieft. ,,We hebben nog twee dove Oekraïners die een plekje nodig hebben.’’ Die passen voor nu op de kinderen van anderen als die aan het werk zijn, zegt hij. ,,We denken dat we hen via Afeer (werkbedrijf in Oost-Groningen) parttime aan het werk kunnen krijgen. Dan hebben ze allemaal een baan.’’
