Een Rus poseert zaterdag met leden van de Wagner groep in Rostov-on-Don. Foto: AFP/ROMAN ROMOKHOV
Vlak voor ze Moskou bereikten, beloofde Prigozjin dat zijn Wagner troepen zich alsnog terugtrekken. Hans van Koningsbrugge hoogleraar Russische Geschiedenis en Politiek aan de Rijksuniversiteit Groningen volgt alles op de voet. ,,Welke concessie doet Poetin nu aan Prigozjin?”
Jevgeny Prigozjin is de baas van het huurlingenleger van de Wagner-Groep. Hij rebelleert omdat zijn manschappen in Oekraïne zouden zijn aangevallen door Russische luchtmacht en daarbij zouden veel doden onder zijn manschappen zijn gevallen.
De Wagner-groep schoot zaterdag behoorlijk op, maar ze gaan om bloedverlies te voorkomen terug naar hun basis in het Zuiden.
,,Het is een dag met gebeurtenissen die zo snel gaan dat je ze niet kunt verzinnen. Iedereen is verrast. Prigozjin trekt nu zijn troepen terug na bemiddeling door Loekasjenko, de dictator van van Wit-Rusland. Maar ik zeg: eerst nog maar eens zien. Want Poetin heeft Prigozjin een verrader genoemd en dat neemt hij niet terug. Je krijgt zo een gewapende vrede. Daar heeft Poetin nu het meeste aan, die wint tijd om te bedenken hoe nu verder. Want nu Prigozjin een concessie heeft gedaan, wordt door hem nu wat verwacht van Poetin. Wat kan of gaat hij Prigozjin aanbieden. Offert hij alsnog zijn defensieminister Sergej Sjojgoe en legerchef Valeri Gerasimov? Dat is wat de Wagner-baas wil. Maar ik kan me niet voorstellen dat Poetin dat doet. Want doet hij dat wel, dan heeft Prigozjin vandaag gewonnen. Hoe dan ook, dit is een grote klap voor het gezag van Poetin en een enorme slag voor de Russische kant.”
Ruslanddeskundige Hans van Koningsbrugge. Foto: Peter Wassing
Wat verwacht u dat er vandaag nog kan gebeuren?
,,De grote vraag was, wie ging Moskou verdedigen tegen de oprukkende Wagnertroepen. De huurlingen van Prigozjin stonden op 1,5 uur van Moskou. De politie? Die is er niet voor getraind? De Rosgvardia, de nationale garde? Die zie ik het ook niet doen. Ik waag me na de gebeurtenissen op deze zaterdag nergens meer aan. Laten we zondag kijken hoe het er dan voorstaat in Rusland.”
Kan Poetin nog soldaten van het Russische leger van het front naar Moskou halen?
,,Nee, Moskou kan nu geen troepen terugtrekken uit de bezette Oekraïense gebieden. Bovendien is het daar ook veel te laat voor. Wat er nu wel gebeurt is dat van overal elders uit Rusland vandaan nu extra troepen Moskou worden ingevlogen. Kennelijk denken ze daar het zelfde als ik: eerst zien wat er gebeurt, dan pas geloven. Bovendien. Ik heb het idee dat Prigozjin hier al maanden over nagedacht heeft. Hij is een goed organisator en het lijkt erop dat dit goed voorbereid is en dat hij ook wel heeft gepland hoe en waar ze aan benzine en diesel onderweg moeten komen om tot Moskou door te kunnen rijden.”
Wat me opvalt dat er geen grote pro-Poetin manifestaties te zien zijn. Hoe kan dat? Dat organiseren ze vaak wel goed.
,,Nee, grote pro-Poetin demonstraties zijn er nog niet geweest. En of die komen is maar de vraag. Poetin is zelf de hoofdstad ontvlucht en is naar het veel noordelijk gelegen Sint Petersburg uitgeweken. Dat is nou ook niet meteen een aanbeveling om je leider bij te steunen.”
Krijgt hij eigenlijk wel steun van anderen?
,,Niet veel. Je ziet dat de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov Poetin wél te hulp is geschoten. Zijn troepen zijn onderweg naar Rostov-on-Don, dat in handen is van Wagner-huurlingen. En verder heeft het Afrikaanse land Oeganda Poetin bescherming aangeboden. Kazachstan is niet echt meer ene bondgenoot van Poetin. Wat Poetin met Loekasjenko, de bevriende dictator van Wit-Rusland heeft afgesproken, weten we niet. Maar China houdt zich stil. Iedereen wacht af wat er gaat gebeuren en vooral, wat er in Moskou gaat gebeuren.”
Maar niet iedereen houdt zich nu stil, toch?
Nee. Van een goede Russische bron heb ik gehoord dat in veel gevangenissen opstanden zijn uitgebroken. Gevangenen willen zich aansluiten bij het leger van Prigozjin. En wat je nu ook opvallend veel via de Russische social media leest en ziet is dat tegenstanders van het regime zich weer durven laten horen. Die zien nu kansen dat er meer democratie kan komen als de regering van dictator Poetin omver wordt geworpen. Al veel openlijker roepen ze vandaag al op tot een verandering van het regime in Rusland. Het knarst overal, overal is onrust.”
Een inwoner van Rostov-on-Don in gesprek met een lid van het huurlingen leger van Prigozjin die met andere leden van zijn Wagner groep onderweg is naar Moskou. Foto: AFP/Denis ROMANOV
Waar merk je dat nog meer?
Ook in Rostov-on-Don dat in handen is van het huurlingenleger van Prigozjin. Het treinstation is overvol. Burgers proberen de stad te ontvluchten, omdat ze bang zijn voor gevechten tussen de troepen van Kadyrov en Wagner. Waar ze heen kunnen of willen? Wellicht de kant op va Oost-Siberië? Daar is het nog rustig.”
Een Oekraïense vluchteling in Nederland vergeleek zaterdag de situatie met die van Tsaar Nicolaas de tweede.
,,Tsaar Nikolaas de tweede? Goede vergelijking. Die was opperbevelhebber van het leger dat hem lange tijd steunde. Tot in Sint Petersburg op 23 februari 1917 een volksopstand uitbrak en zijn garde de zijde van opstandelingen koos. Ik dacht vanmorgen zelf ook eerst aan de instorting van Rusland na de februari-revolutie in 1917. Maar dat was een volksopstand. Dit lijkt meer op de coup van 1991 tegen Michail Gorbatsjov. Ook dat was een actie van de Kremlin-elite. En ook deze rebellie komt van een insider, Prigozjin.”
Over hem gesproken, Poetin sprak wel over hem als verrader maar noemde in zijn tv-rede zijn naam niet eenmaal.
Wagnerbaas krijgt zijn zin: top van Defensie wordt vervangen
Russische media melden dat onder meer de minister van Defensie, Sergej Sjojgoe, en chef van de generale staf, Valeri Gerasimov, het veld zouden moeten ruimen. Hiermee is de belangrijkste eis van Wagnerbaas Jevgeny Prigozjin ingewilligd.
Dat zou betekenen dat Poetin, die eerder op de dag krasse taal sprak en Prigozjin een verrader noemde, is bijgedraaid. De Wagner-baas zei vanmiddag dat ze helemaal geen verraders zijn maar echte patriotten.
,,Poetin noemt Navalny, tot nu toe zijn grootste politieke tegenstander, ook nooit bijzijn naam. Hij omschrijft hem en Prigozjin als fenomenen die de veiligheid van de staat Rusland bedreigen. Dat hij zaterdagochtend in zijn tv-toespraak tot het volk Prigozjin niet noemde, geeft ook aan hoe kwaad hij is. De huidige tsaar voelt zich te goed en te verheven om de naam van zo’n verrader over de lippen te krijgen. Maar Poetin kan dat moeilijk blijven volhouden. Hij kan het volk straks niet waarschuwen tegen een leger van een soort gevaarlijk spook zonder naam.”
