Waarom de vaargeul naar Ameland een chronisch en acuut probleem is. 'Door gebrek aan water, komt de boot wat later'

,,Kijk, nu komen we bij de nieuwe doorsteek”, zegt kapitein Sicco de Vries. Tot een maand of vijf geleden voeren de veerboten van Wagenborg hier rechtdoor, een stukje van 250 meter. Sindsdien is de route verlegd naar een nieuwe, natuurlijk gevormde vaargeul van grofweg een kilometer. Het zou hier 55 meter breed moeten zijn tussen de groene en rode tonnen die de geul aan weerszijden markeren, maar dat is het lang niet.

Diep genoeg is het ook niet, vervolgt De Vries. Afgesproken is een diepte van 3,8 meter beneden NAP. ,,Dat is het in het midden van de vaargeul misschien, maar aan de zijkanten niet. Het vaarwater is een V-vorm. Het is niet te doen elkaar met laag water hier te passeren.”

Vandaar dat Wagenborg eind oktober eenrichtingsverkeer invoerde bij laag water. Een week of drie geleden besloot Wagenborg afvaarten te schrappen als de waterstand zakt tot 1,4 meter beneden NAP. Dat was 1,6 meter en eerder zelfs nog 1,8 meter. ,,We stoppen op tijd, we wachten niet met maatregelen totdat het misgaat”, verklaart hoofd operationele dienst Izak van Rhijn. ,,Veiligheid voor alles.”

Zo laag staat het water deze week niet. Op de monitor van stuurman Paul IJnsen zakt de waterstand bij het ingaan van de nieuwe doorsteek pijlsnel van 2,8 meter, via 1,72 meter naar 1,48 meter. Dat is de laag water die nog onder de kiel zit. De diepgang van de boot is afhankelijk van de lading (de Sier kan maximaal 1200 passagiers, zo’n 65 auto’s en ,,een zwik” fietsen overzetten), vandaag is dat 1,5 meter. ,,Dus dan is het bijna 3 meter diep. We varen onder heel goede omstandigheden”, legt kapitein De Vries uit. Het is de veerdienst van donderdagochtend half tien. Het is eb, de wind komt uit het zuidwesten met kracht vier.

Bij deze krappe bocht worden de tonnen die de route markeren wekelijks verlegd, vertelt Van Rhijn. ,,De geul loopt een meter per dag weg.”

Even daarvoor, halverwege de route, ligt er nog 6 meter onder de kiel. Het scheepsgat is het diepste traject op de ruim 12 kilometer lange route. De Vries wijst naar de randen van de geul. ,,De buitenbocht slijt af, de binnenbocht verzandt.” De inwoner van Hollum draait zich om en kijkt richting de wal. ,,Als ik straks terugvaar, dan heb ik Leeuwarden voor me. Vroeger was dat Ferwert (dat een paar kilometer oostelijker ligt, red.), zo’n verschil maakt dat. In een jaar of tien tijd.”

De Vries vaart al vijftien jaar tussen Holwert en Ameland, de laatste vijf jaar als kapitein. ,,Eigenlijk is de vaargeul altijd al een probleem, maar de laatste jaren wordt het extreem slecht.”

Wagenborg houdt de getijden nauwlettend in de gaten, legt Van Rhijn uit. Maar de wind heeft grote invloed op de waterstand. ,,Dat kan zomaar een halve of hele meter schelen. Vooral oostenwind zorgt voor een lage waterstand.” Zo moest hij een kleine week eerder nog twee afvaarten op het laatste moment schrappen omdat de wind was gedraaid. ,,Het liefst doen we dat uiterlijk twee dagen tevoren, maar dat lukt niet altijd.”

Lage waterstanden zorgen voor vertraging. Voor de voorstuwing maken schepen gebruik van pompjets die het water onder het 15 meter brede schip wegzuigen en in de juiste richting wegpersen. Dat water moet er wel zijn, zegt De Vries. ,,Met minder water zak je zo van 9 knopen naar 5,5 per uur (16,2 kilometer naar 9,9 per uur, red.). Mijn voorganger zei altijd: door gebrek aan water, komt de boot wat later. Zo is het.”

Dan pakt hij zijn mobiele telefoon en legt die overdwars tussen twee koffiekopjes. ,,Tegen de stroom in ga je altijd wat scheef. Bij stormweer, windkracht 9, vaar je zó tussen de tonnen in de nieuwe doorsteek door”, demonstreert hij, terwijl de telefoon bijna overdwars net tussen de kopjes glijdt. ,,Je vaart zoals een krab loopt. Daar kan geen tegenligger meer langs.”

Tot voor kort deed de boot naar Ameland er 45 minuten over. Tegenwoordig 50 minuten en bij laag water tegen de stroom in kan het oplopen tot meer dan 70 minuten. Rijkswaterstaat baggert met twee tot drie schepen vijf dagen in de week van 7.00 tot 21.00 uur, maar dat volstaat niet. De dienst zoekt binnen de natuurwetgeving naarstig naar oplossingen. Wagenborg heeft geen suggesties. ,,Wij weten het ook niet. Dat is echt aan Rijkswaterstaat.” Ook als het gaat om de langere-termijnoplossing. ,,Gaan we wel of niet de haven verplaatsen van Holwert naar Ferwert? Rijkswaterstaat moet zorgen voor een goede geul, daar varen wij doorheen.”

De gemeente Ameland vraagt het rijk inmiddels desnoods onorthodoxe middelen in te zetten. Maar een hovercraft, zoals CDA-Statenlid Rendert Algra en anderen opperen, is geen reële optie, vindt Van Rhijn. ,,Als Wagenborg hebben we daar geen mening over, persoonlijk zie ik wel de bezwaren.” Als stuurman op de Noordzee kwam hij de hovercrafts tussen Dover en Calais tegen. ,,Op 10 mijl afstand kon je die al horen. Als zo’n hovercraft om zes uur ‘s ochtends vertrekt in Holwert, is iedereen op Ameland meteen wakker.”