Donkere wolken boven asielopvang: tekort aan plekken loopt met tienduizenden op

De ministerraad hoopt vrijdag na lang steggelen een klap te geven op een omstreden wetsvoorstel waarmee gemeenten kunnen worden gedwongen om asielzoekers op te wachten. De wet had er al moeten zijn, maar volgens betrokkenen zou het zomaar kunnen dat asieldwang pas eind dit jaar of zelfs volgend jaar in praktijk kan worden gebracht, aangezien de Tweede en Eerste Kamer er ook nog mee moeten instemmen. Intussen loopt het tekort aan plekken komende maanden met tienduizenden op.

Coalitiepartijen hebben er maanden over onderhandeld en hopen de wet snel door het parlement te loodsen, maar vanuit de oppositie klinkt harde kritiek. „Het is ongelooflijk dat er nu weer een jaar verloren gaat”, zegt SP-Kamerlid Van Dijk. „De wet rammelt aan alle kanten, er is nul draagvlak voor dit voorstel. Op deze manier organiseert het kabinet zijn eigen mislukking.”

JA21-leider Eerdmans vindt het onvoorstelbaar dat er nog geen plan B is. „Het probleem is dat Nederland visieloos achter de feiten blijft aanrennen. Het kabinet kan die wet beter intrekken en focussen op beheersing van de asielinstroom.”

En dan is er met de verkiezingswinst van BBB voor staatssecretaris Van der Burg (Asiel) nog een probleem bijgekomen. Die partij pruimt opvangdwang niet en is straks de grootste in de Eerste Kamer, waar het wetsvoorstel ook doorheen moet. Van der Burg kondigt al aan met de partij van Caroline van der Plas in gesprek te gaan. Onderwijl moet de bewindsman nog altijd met de pet rond bij gemeenten voor extra plekken, maar dat loopt bepaald niet op rolletjes.

Alles was in kannen en kruiken, zegt CU-politicus Voordewind, net samen met de overige zes wethouders weggestuurd als asielwethouder van Alkmaar. In het oude belastingkantoor zou een opvanglocatie komen voor de registratie van asielzoekers. Die centrale ontvangstlocatie voor telkens 250 asielzoekers zou bedoeld zijn om Ter Apel te ontlasten. Het kantoor zou bij lagere bezetting onderkomens bieden aan Alkmaarse spoedzoekers. Bovendien zouden er erkende vluchtelingen worden gehuisvest, zogeheten statushouders.

„De afspraak was nota bene opgeschreven in het coalitieakkoord”, zegt een nog altijd verbouwereerde Voordewind. „Maar helaas: één van de coalitiepartners, de Bas-partij, kreeg koudwatervrees. De stad is nu stuurloos.”

Van der Burg kan weer op zoek naar andere gemeenten die zo’n ontvangstlocatie voor de eerste fase van de asielprocedure willen huisvesten. Met het slechte imago van Ter Apel, zal dat geen gemakkelijke opgave worden.

Alkmaar werkte al in de ’geest van de Spreidingswet’, een oproep die het COA inmiddels nadrukkelijk aan alle gemeenten heeft gedaan, waarvan er nog altijd 190 zijn die geen asielopvang bieden. De provincie Groningen heeft die handschoen inmiddels opgenomen door 5744 asielopvangplekken toe te zeggen en die te verdelen onder de tien gemeenten.

Nu de wet langer op zich laat wachten, zullen gemeenten de noodzaak niet zo snel zien om alvast hun nek uit te steken, denkt Voordewind. „Gemeenten die niet willen, kunnen nu achteroverleunen en afwachten.” Terwijl de nood hoog is, hoger dan tijdens de asielcrisis vorig jaar. „Als in mei de golven van de Middellandse Zee weer gaan liggen, zullen we in Ter Apel weer dezelfde taferelen krijgen.”

Dat denkt raadslid Marco Visscher van Gemeentebelangen Westerwolde ook. „Het gaat geheid weer gebeuren dat hier in ter Apel asielzoekers voor de poorten op het gras moeten slapen.”

Twee weken geleden was de staatssecretaris nog op bezoek in Ter Apel, waar hij ook sprak met de fractievoorzitters van de raad van Westerwolde. VVD-raadslid Buigel: „Ik heb gevraagd of Eric garanties kon geven dat er niet hetzelfde zal gebeuren als vorig jaar. Dat kon hij niet.”

Het COA heeft eind dit jaar 75.500 plekken nodig. Als de lopende contracten niet worden verlengd of vervangen door nieuwe, zijn er volgende maand 25.000 opvangplekken te weinig. De Spreidingswet zou helpen. „Maar het is niet het enige waarvan we het moeten hebben”, zegt een COA-woordvoerder. „We zijn ook afhankelijk van hoe snel de IND werkt en hoe snel statushouders uitstromen uit de asielopvang.” Er zitten nog altijd 16.000 statushouders in de asielopvang die eigenlijk huisvesting bij een gemeente zouden moeten hebben.