Shell-topman Ben van Beurden tijdens het verhoor van de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen. ANP
De hoogste baas van Shell Ben van Beurden ging eind 2015 bij premier Mark Rutte langs in het Torentje in Den Haag. Van Beurden wilde een nieuwe deal sluiten met de minister-president.
De inkomsten uit het gasveld van Groningen liepen voor Shell en ExxonMobil terug, terwijl de kosten toenamen. Omdat het Rijk de gaswinning steeds verder omlaag schroefde, waren er grote zorgen bij de 'olies'.
Dat vertelt de CEO van Shell donderdagochtend tegen de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen tijdens zijn verhoor onder ede. Dat verhoor begint opmerkelijk omdat Van Beurden zijn linkerhand opsteekt als hij de eed aflegt. De regels schrijven voor dat dit met de rechterhand moet.
'Premier is persoonlijke vriend'
Over zijn bezoek aan Rutte is Van Beurden heel duidelijk: ,,We hadden een nieuwe deal nodig" en daarom ,,moest ik naar de premier om dat uit te leggen". De CEO van Shell ziet minister-president Rutte als een ,,persoonlijke vriend" die hij ook informeel ontmoet. Volgens Van Beurden had Rutte zeker begrip voor het standpunt dat het steeds verlagen van de gaswinning begon te knellen voor Shell en de andere aandeelhouder van de NAM, ExxonMobil. ,,De premier zei dat het niet veel lager moest dan 27 miljard kuub. Hij zei: 'Ik begrijp jouw problemen wel Ben. Als je steeds minder mag verdienen, dan breekt het op een gegeven moment'."
Van Beurden wil dat de meeropbrengstenregeling (mor) uit de jaren '70 op de schop gaat. Want het grootste deel van de winst - 95 procent - landt bij de Nederlandse staat. Vijf procent winst voor de olies is te weinig, want het kan ,,economisch niet goed uit". Het gevoel dat de lusten en de lasten niet langer goed zijn verdeeld, leeft heel erg bij Van Beurden.
Een box van Pandora
Als de commissie Van Beurden een Shell-verslag voorleest dat er ,,grote zorgen zijn bij Shell", dat ,,er zoveel mogelijk Groninger gas moet worden verkocht", dat er ,,weinig stikstofconversie" moet komen en dat er ,,honderd miljard euro op het spel staat". Maar de Shell-CEO kan zich dit niet herinneren. Maar hij zegt wel dat het echt een ,,onhoudbare situatie" was. Volgens Van Beurden probeerde de premier hem wel gerust te stellen, maar is er uiteindelijk weinig gebeurd met de zorgen. ,,Want de overheid maakte zich ook zorgen. Ze zagen het als een box van Pandora, als we dit gaan heronderhandelen, dan willen ze alles opnieuw onderhandelen. Over onze waren alle vormen van begrip bij het ministerie van Algemene Zaken, maar waren er onvoldoende vormen van actie."
Al halverwege 2015 maakt het oliebedrijf zich zorgen, schetst de enquêtecommissie. Ze citeren uit een Shell-notitie 'Moeras zonder ankers'. Hierin staat dat gaswinning ,,alleen voor leveringszekerheid desastreus is voor Shell" en dat ,,er geen stop op zit als productieverlaging [van gaswinning uit Groningen] vanwege de veiligheid als valide maatregel wordt gezien". Van Beurden kent de notitie niet en was niet bij het diner tussen de oliebedrijven en de regering, maar zegt de zorgen wel te snappen. ,,In 2014 werd nog gezegd: 40 miljard is veilig, blijf daar maar onder. Maar het werd steeds minder. 39,8, 35 miljard, toen 33. Misschien 27. Of 21. Welke zekerheid heb je dan? Er kwamen steeds meer vraagtekens. Wij wilden duidelijkheid, maar in 2016 ging het nog verder omlaag", zegt Van Beurden die het steeds ,,ondraaglijker" noemt.
De baas van het wereldwijde oliebedrijf zegt dat de gaswinning in ,,ieder ander land zou zijn gestopt". De meeropbrengstenregeling moet echt van tafel, vindt Van Beurden. In die regeling wordt niet de winst belast van Shell en ExxonMobil, maar de omzet.
Strafzaak: 'maat is vol'
Van Beurden vertelt dat het gasveld van Groningen altijd zeer belangrijk is geweest voor oliebedrijf Shell. Het is een uniek gasveld. Van Beurden, die in 2014 begon als CEO bij het bedrijf waar hij al heel lang werkt, vertelt dat hij regelmatig over 'Groningen' sprak.
Ook Van Beurden vertelt dat de dreiging van strafrechtelijke vervolging van de NAM een kantelpunt is. Eerder gaf topman Rolf de Jong van ExxonMobil dit ook al aan. Van Beurden zegt dat ,,de maat vol" is. Het oliebedrijf kreeg het idee meer een semi-overheid te zijn dan een commercieel bedrijf en dus wil Van Beurden ,,duidelijke instructies van de overheid".
