Grafisch Museum wordt dakloos en moet twee jaar lang dicht. 'Onze voorkeur gaat uit naar een plek in de stad Groningen'

Een zware, gietijzeren drukpers blinkt robuust op de houten vloer van het Grafisch Museum in Groningen. Tegen de wand staat een stokoude ladekast met ontelbare loden zetletters. Bovenop ligt een herdrukte Nieuwsblad van het Noorden uit 1888. Het museum is sinds 2015 gevestigd in het oude Rijksarchief, een gemeentelijk monument uit 1922 in de Sint Jansstraat, nadat het eerst jarenlang in de Rabenhauptstraat zat. Een gedenkteken in de hal herinnert bezoekers eraan dat de Duitse bezetters zich in dit gebouw op 16 april 1945 aan de Canadese bevrijders overgaven. ,,Kijk nog maar even goed rond’’, zegt directeur Fronique Oosterhof. ,,Straks zitten we hier niet meer.’’

‘Straks’ is zondag. Wim Pater, directeur van hondensnackfabrikant Paragon uit Veendam, kocht het gebouw twee jaar geleden. Hij wil het renoveren en van de huidige kantoren boven het museum maakt hij dertien appartementen. De begane grond, waar het museum huist, krijgt een publieke functie. ,,Zoals het nu lijkt, is er straks niet meer genoeg ruimte voor ons’’, zegt voorzitter Bea Ekamper van GRID.

Oosterhof: ,,Het is een prachtige plek en qua bezoekersaantallen ging het – voor corona – goed. We zaten op 15.000 bezoekers per jaar. Maar we kampen wel met ruimtegebrek en lopen tegen de beperkingen van dit gebouw aan. Er is onvoldoende ruimte om onze collecties op een goede manier te presenteren. We hebben nu ruimte voor een zetterij, drukkerij en boekbinderij, een expositieruimte, twee ateliers en een ruimte die aan Werkman is gewijd.’’

Het museum beschikt over de volledige inventaris van de drukkerij van kunstenaar en Ploeg-lid Hendrik Werkman (1882-1945).

,,Maar welk verhaal wil je vertellen? We willen nog thematischer gaan werken, met ruimtes waarin we op een levendige manier de aansprekende verhalen vanuit de collectie vertellen. We willen een museum voor letter en beeld worden. Nu hebben we nog ongeveer 850 vierkante meter tot onze beschikking, maar voor onze plannen is 2000 nodig.’’

Het museum is al ruim een jaar op zoek naar een geschikte locatie. Ekamper: ,,Een aantal panden is al de revue gepasseerd. We zoeken in de stad Groningen, dat heeft onze voorkeur, maar sluiten ook niet uit dat we eventueel in de provincie terechtkomen. We hebben met allerlei partijen die ook bezig zijn met nieuwe huisvesting gesprekken gevoerd om te kijken of we samen konden optrekken.’’

Aan de overkant van de straat komt het nieuwe Kunstencentrum. Het nieuwe gebouw, dat het hele blok tussen de Sint Jansstraat, Schoolstraat en Popkenstraat beslaat, moet ruimte bieden aan een veelheid aan cursussen op het gebied van muziek, theater en beeldende kunst. Het krijgt zowel een theaterzaal als een concertzaal die is toegerust voor gebruik door amateurkunstenaars. Ekamper: ,,Maar hier is geen plek voor ons.’’

Hoe denkt het museum twee jaar te overleven zonder de inkomsten van bezoekers die entree betalen? Oosterhof: ,,Die periode moeten we zien te overbruggen. We gaan in elk geval niet op onze handen zitten. Sinds kort beschikken we over de Druktemaker, een museumdrukkerij op wielen, oftewel een minimuseum en atelier ineen. Hierdoor is het mogelijk op locatie lezingen, lessen en workshops te geven. Of wellicht houden wij tentoonstellingen in andere musea.’’

De huidige collectie wordt voorlopig opgeslagen in de oude brandweerkazerne in Haren. ,,Dit is ook een plek waar we onderhoud kunnen uitvoeren en het voormalige instructielokaal is beschikbaar voor onze zeventig vrijwilligers.’’

Ekamper: ,,Hier kunnen we verder vooruitkijken. We willen de inhoud van het museum verdiepen en uitbreiden. GRID is nu een grafisch museum, maar het begrip letter en beeld gaat ook over de impact die letters op jou als mens in de maatschappij en de samenleving hebben. Ook besteden we aandacht aan de ambachtelijke kant. We moeten niet vergeten dat hoewel apparaten prachtige kunst produceren, het de mensen zijn die de machines bedienen.’’

Wat kunnen bezoekers van het vernieuwde GRID verwachten? Oosterhof licht een tipje van de sluier op. ,,Bezoekers worden bij binnenkomst door middel van gigantische projecties ondergedompeld in grafische uitingen, letters, beelden en verhalen. Centraal staat een volledig ingerichte drukkerij die je, met ondersteuning van beeld, geluid en geur, terugbrengt naar de jaren dertig. Als onze plannen slagen, hebben we een museum die zeven ruimtes telt waarin aandacht is voor thema’s uit de grafische geschiedenis en actualiteit van Groningen, zoals de Bosatlas, Werkman en de posters van poppodium Vera. In de ateliers worden de graficus en verbeelding in de bezoeker aangewakkerd.’’

Ekamper denkt dat er een kleine kans is dat het museum op de huidige plek terugkeert. ,,Maar ook dan worden we een museum voor letter en beeld.’’ Heet het museum dan nog GRID? Ze lacht. ,,Nu zeggen we nog steeds: GRID, op weg naar een museum voor letter en beeld.’’