Door de opkomst van elektrisch rijden en door zuiniger benzineauto's tanken we minder en loopt de overheid inkomsten mis. Foto Anton Kappers
Willen we over goed onderhouden snelwegen blijven rijden, dan moet de autobelasting nu echt op de helling, zegt ABN Amro Insights, de onderzoeksafdeling van de bank.
De Nederlandse infrastructuur kampt met achterstallig onderhoud, schrijft de bank in een uitgebreid rapport. Veel wegen, bruggen, spoorwegen, sluizen en dergelijke zijn gebouwd in de jaren zestig en zeventig en raken versleten. ABN Amro citeert de Algemene Rekenkamer, die opschreef dat er vele miljarden euro’s extra nodig zijn om alles bij de tijd te brengen. Ook hier geldt dat bouw- en loonkosten nogal zijn gestegen, waardoor de oorspronkelijke ramingen nu veel te laag zijn.
Kosten verdubbeld
Zo komt Rijkswaterstaat de komende twaalf jaar ongeveer 20,5 miljard euro tekort voor onderhoud van en vernieuwing aan het hoofdwegennet, op een oorspronkelijke begroting van 22 miljard. Voor de vaarwegen is ongeveer twee keer zo veel geld nodig als de geraamde 10,3 miljard euro. Spoorbeheerder ProRail heeft 1,8 miljard euro extra nodig.
Voor het onderhoud aan de wegen haalt het Rijk geld op bij de automobilisten, vooral via de wegenbelasting en de brandstofaccijnzen. Die laatste inkomsten staan evenwel onder druk. Niet alleen neemt het aantal volledig elektrische auto’s langzaam maar zeker toe, ook benzineauto’s worden zuiniger, mede doordat er meer hybride auto’s komen, die dus deels op stroom rijden.
„In 2023 reden Nederlanders ongeveer 1 procent minder kilometers dan in 2018”, schrijft ABN Amro, „maar het gebruik van fossiele brandstoffen in het wegverkeer lag maar liefst 11 procent lager.”
Politiek gevoelig
Bij ongewijzigd beleid zal er in 2027 nog 14,5 miljard euro aan brandstofaccijnzen in het laadje van het Rijk komen, maar dat daalt in 2040 naar 12 miljard. De overheid kan dat compenseren door de accijnzen te verhogen, maar dit ligt politiek erg gevoelig. Recent nog besloot het demissionaire kabinet de geplande verhoging van de benzineaccijns per 1 januari een jaar uit te stellen.
ABN Amro constateert dat beleidsmakers en politici oude plannen voor rekeningrijden nieuw leven in blazen. Ook dit ligt poltiek gevoelig, maar de middenpartijen CDA, D66, GroenLinks-PvdA en VVD staan er inmiddels voor open om bij de belasting meer de nadruk op het gebruik van de auto te leggen en minder op het bezit. PVV en JA21 zijn in elk geval tegen rekeningrijden.
Tolheffing
Behalve rekeningrijden zijn tolheffing en spitsheffing nog twee andere alternatieve vormen van autobelasting. Tolheffing komt in Nederland weinig voor, maar bijvoorbeeld bij de Blankenburgverbinding in Rotterdam bleek volgens ABN Amro dat dit zonder een grote invoeringsorganisatie te regelen viel. Een groot voordeel is volgens de bank dat institutionele beleggers als verzekeraars en pensioenfondsen in een tolweg willen investeren. Met de spitsheffing kan de overheid proberen om de files te verminderen.
Nu de verkiezingen aanstaande zijn en er daarna weer een nieuw kabinet komt, is het van belang hierover de discussie te voeren, zegt ABN Amro. „Een volgende coalitie moet ingrijpen om te voorkomen dat de inkomsten dalen terwijl de uitgaven aan infrastructuur stijgen.”
