Energie wordt komende jaren goedkoper, zegt Fatih Birol, voorman van gezaghebbende Parijse denktank IEA.
Dure energie treft de Nederlandse industrie. Maar binnen enkele jaren komt heel veel gas naar Europa, tegen lagere prijzen, zegt Fatih Birol, de gezaghebbende baas van energieinstituut IEA.
Duurzame energie van zon en wind breidt sneller uit ten koste van kolen, olie en gas. „We gaan naar een tijdperk van alleen elektriciteit.”
Birol verontschuldigt zich uitgebreid als hij het ministerie van Economische Zaken binnenloopt. „De bijeenkomst bij uw premier Schoof duurde langer dan gedacht. Hij is een drukbezet man.” De Turkse energie-econoom met het zilverkleurige haar praat zacht, is kritisch op regeringsprestaties, maar krijgt al twintig jaar entree bij wereldleiders. „Ik had met Mark Rutte een uitstekende relatie”, zegt hij. Onderzoek van het Internationaal Energieagentschap (IEA) is de bron van veel energiebeleid van regeringen.
Wat deelde u met Schoof?
„In de kern over de brandende kwesties: hoe houden Nederland en Europa concurrentievermogen voor hun industrie. Er zijn grote klimaatuitdagingen, je ziet de gevolgen elke dag. De energie veiligstellen en het klimaat prioriteit geven, dat wordt cruciaal. In Europa hebben we geen enorme financiële middelen beschikbaar. Daar zouden we wel voor moeten zorgen en bepalen welke technologieën en sectoren van de economie voorrang moeten krijgen.”
U bedoelt concreet...?
„Prioriteiten stellen, zoals zijn regering heeft gedaan. Waaronder de ontwikkeling van meer kernenergie en het benutten van het potentieel dat jullie hebben op de Noordzee om offshore windenergie optimaal in te zetten. Natuurlijk, groene waterstof is een veelbelovende technologie voor duurzame energie. We moeten wel realistisch over de verwachtingen daarvan blijven, over wat je nu kunt inzetten. De kosten van waterstofproductie zijn hoog.”
U ziet nog wel drie keer zoveel extra energie komen.
„Dat is wel mogelijk. Het jaar 2023 kende een historisch record. In 2024 was er een extra stijging van 20 procent. Een enorme toename, en geen voorspelling: dit gebeurt vandaag. Voor de komende zes jaar zijn de investeringsbeslissingen al genomen. Van alle energiecentrales die in de wereld worden gebouwd, gebruikt 85 procent hernieuwbare energiebronnen. Zo’n 5 procent kernenergie, slechts 10 procent daarvan is energie uit fossiele brandstoffen: steenkool, gas, olie. Dit zijn harde cijfers: een toename van 5500 gigawatt aan hernieuwbare energie.”
’Ik heb premier Schoof bedankt voor de steun aan de Oekraïense energiesector, omdat ik geloof dat deze winter cruciaal wordt voor Oekraïne. Europa moet ook in ons eigen belang meer doen voor Oekraïne.’
Hoeveel is dat?
„Vergelijkbaar met de huidige volledige energiecapaciteit van de VS, plus China, plus India plus de EU samen. Afkomstig van natuurlijke bronnen. Geweldig. En het zou mij niet verbazen als we volgend jaar onze cijfers weer naar boven moeten bijstellen.”
Wat zijn de obstakels?
„De uitdaging is dat het grootste deel van deze records door één land worden aangestuurd, namelijk China.”
Hoe beoordeelt u Nederland?
„Jullie hebben een belangrijke industriële sector. Hoe houd je het concurrentievermogen van deze economie op peil? Dat is een belangrijke uitdaging, omdat de energiekosten in Nederland erg hoog zijn en dit de concurrentie voor de fabrikanten met rivalen in Azië en Amerika moeilijk maakt. Ik heb premier Schoof gemeld dat wij goede vooruitzichten zien. Er is enorm geïnvesteerd in gasproductie. Die bronnen komen tot voltooiing. Er komt daardoor tussen 2025 en 2028 een enorme hoeveelheid nieuwe lng (vloeibaar gemaakt gas, red.) in de Verenigde Staten en Qatar op de markt.”
Wat betekent dat?
„De markten zullen veranderen. Er komt meer aanbod, wat zorgt voor een kopersmarkt. Die zal een neerwaartse druk uitoefenen op de aardgasprijzen. Dat is goed nieuws voor bedrijven en huishoudens in Nederland.”
Maar producenten stappen niet snel over op het veel schonere waterstof.
„Deze bedrijven verdienden enorm veel geld. Ik weet dat ze heel goed beseffen waar het in de wereld naartoe gaat. Wat de klimaatafspraken zijn. De komende jaren zullen er grote uitdagingen zijn voor landen die verdienden aan olie en gas, waarvan de uitstoot omlaag moet. Vooral landen in het Midden-Oosten en Rusland hebben uitdagingen.”
Nederland was verslaafd aan gas, wat nu?
„Cruciaal is dat je bij de overgang naar schone energie mensen moet helpen. Je moet Nederlanders centraal stellen. De overgang kan niet zonder de steun van de mensen. En mensen moeten begrijpen dat schone energie beter is als je kijkt naar waar we naartoe gaan.”
Verduurzaming energie gaat veel sneller dan mensen denken: al voor zes jaar aan investeringen binnen, zegt Fatih Birol, baas van Parijse denktank IEA.
Ze zien dat het vooral duurder wordt.
„Nee, duurzame energie wordt goedkoper. Dat kun je nu al zien. Waar we naartoe gaan met duurzame energie, dat is beter voor de portemonnee, voor de gezondheid en voor het dagelijks leven. Natuurlijk zijn er hobbels. De overheid moet die voor mensen gladstrijken. Daarvoor moeten overheden mensen een duidelijke visie geven waar zij naartoe gaat. Het ergste in die overgang naar schone energie is zigzaggen. Overheden moeten een duidelijk signaal geven aan de investeerders en inwoners.”
Maar het kabinet moet bezuinigen.
„Ik weet niet tot op de cent hoeveel geld er precies in de Nederlandse schatkist zit. Maar ik denk dat Nederland voor zo’n belangrijk doel wat geld beschikbaar heeft”, glimlacht hij. „Daarbij kan Nederland dankzij een sterke kredietwaardigheid investeerders uit de hele wereld aantrekken. Als er een duidelijke strategie is.”
Is de energiecrisis voorbij?
„Allesbehalve. Ik zie voor de Europese gasbevoorrading echter geen acuut risico nu de gastoevoer door Oekraïne is weggevallen. Wel kan de Europese vraag de import van lng (vloeibaar gemaakt gas, red.) toenemen. Dat kan leiden tot een verdere krapte op de wereldwijde gasmarkten dit jaar en prijsstijgingen. Binnen Europa verdient Oekraïne meer steun. Ik heb premier Schoof bedankt voor de steun aan de Oekraïense energiesector, omdat ik geloof dat deze winter voor de Oekraïense energiesector en dus voor Oekraïne van cruciaal belang zal zijn.”
Nederland mikt op veel meer kernenergie. Verstandig?
„Ik heb de premier gefeliciteerd dat hij extra kerncentrales wil laten bouwen. Wij zien aan studies en investeringen dat kernenergie in de wereld een comeback maakt. De levensduur van bestaande centrales wordt verlengd. Er zijn vervolgens veel landen die hun eerste kerncentrales bouwen.”
,,Daarbij kijken veel landen naar kleine reactoren, maar die zijn nog niet onmiddellijk inzetbaar. Ze zullen wel ooit commercieel aantrekkelijk zijn. Dat zal voor een versnelling zorgen. In 2025 heb je de hoogste opwekking van kernenergie in de geschiedenis.”
De kosten van een kerncentrale zijn enorm.
„Ik weet niet wat de Nederlandse regering uiteindelijk beslist. Dat de bouw van centrales zonder overheidssteun kan, dat is op dit moment bij de huidige kosten voor bedrijven te optimistisch. Maar kerncentrales bieden je zekerheid van energie, je hoeft niet te importeren, en dat bij minder CO2-uitstoot. Ik vind dat als de Nederlandse overheid financiële steun verleent, dit gerechtvaardigd is.”
Welke toekomst heeft Europa naast China en de VS?
„Europa kan niet in alles gaan concurreren. Ik zie drie technologieën waar Europa weer de leiding in kan concurreren: offshore windturbines, batterijen en de productie van elektrolyse voor de productie van waterstof. Dat kan alleen met een industrieel masterplan voor heel Europa. Europa zal ook moeten kiezen.”
De nieuwe president Trump wil geen groene plannen. Wat nu?
„Als hij de VS inderdaad uit de klimaatakkoord van Parijs en andere klimaatafspraken laat stappen, wordt dat een enorme tegenslag. Maar de weg naar schone energie gaat, dankzij alle investeringen, heel snel. Veel sneller dan veel mensen zich realiseren. Het gaat niet alleen over klimaat, ook over de toename van het aantal elektrische auto’s om niet afhankelijk te zijn van olie, al is die groei misschien even minder. Dat 85 procent van alle energiecentrales die vorig jaar zijn opgeleverd op hernieuwbare energie draait, is ongekend. Waarom? Omdat het inmiddels de goedkoopste optie is. China bouwt niet alleen parken met zonnepanelen voor het klimaat, maar ook omdat de energie zo goedkoop is.”
En dus?
„Er is een omslagpunt bereikt. De grote autoproducenten investeren in elektrische auto’s omdat ze zien dat bij de productie van schone energie, er voldoende is om als industrie te investeren. Kijk naar China. Niet alleen het klimaat, maar de economische groei bepalen nu de investeringen in schone energie. De overgang naar duurzame stroom is onomkeerbaar geworden.”
Conservatieve politici keren zich daartegen.
,,De inzet van sommige bedrijven en overheden om nieuwe grootschalige projecten voor winning van fossiele brandstoffen te beginnen is niet zonder risico voor investeerders die verwachten een redelijk rendement op hun kapitaal te krijgen. Alternatieven zoals zon, wind, geothermie en kernenergie worden steeds concurrerender.”
We belanden in een nieuw tijdperk?
,, De vraag naar olie, aardgas en steenkool kan heel goed voor het einde van 2030 zijn piek hebben bereikt, ook al zullen ze nog decennia lang belangrijke energiebronnen blijven. Investeringen in zonne-energie zijn voor het eerst groter geworden dan die in oliewinning. We gaan naar een tijdperk van elektriciteit.”
Paspoort
Fatih Birol (Ankara, 1958) werd als werktuigbouwkundige opgeleid aan de Technische Universiteit van Istanboel, terwijl hij lonkte naar voetbalclub Galatasaray. Hij studeerde energie-economie aan de TU in Wenen en werkte vijf jaar voor oliekartel OPEC. Vanaf zijn entree als junior analist bij het Internationaal Energieagentschap (IEA) in 1995 in Parijs, het grootste centrum met energiedata, groeide zijn rol. Hij was auteur van de vuistdikke beeldbepalende World Energy Outlook. Sinds 2015 is hij directeur van het IEA, als opvolger van Maria van der Hoeven (CDA), moderniseerde en verbreedde ’olieclub’ IEA en versterkte de banden met India, China en Afrikaanse landen. Hij is erelid van Galatasaray (’Als ze me vragen, kom ik’) en werd verkozen tot lid van de Chinese Akademie van Techniek.
