Geluk bij een ongeluk: de opnieuw vertraagde stikstoffabriek in Zuidbroek is voorlopig nog niet nodig

Oud-minister Eric Wiebes gaf maart 2020 het startsein voor de bouw van het ruim 500 miljoen euro kostende complex. Gas uit het Groningenveld is laagcalorisch en bevat meer stikstof dan ingevoerd gas. Door stikstof aan dat geïmporteerde, hoogcalorische gas toe te voegen, kan het het gas uit Groningen vervangen, waardoor de gaskraan daar definitief dicht kan. In Zuidbroek had Gasunie - opdrachtgever van het project - overigens al een stikstofinstallatie, maar die is twaalf keer zo klein als het complex dat nu is verrezen. In de nieuwe stikstoffabriek kan jaarlijks 10 miljard kuub ingevoerd gas worden behandeld zodat het geschikt is voor Nederlandse fornuizen en cv’s.

De stikstoffabriek bestaat uit twee delen: een terrein waar met behulp van drie 65 meter hoge koeltorens stikstof uit de lucht wordt gehaald en een ondergronds mengstation, waar de stikstof aan het gas wordt toegevoegd. Dat mengstation is gebouwd door Visser & Smit Hanab en A. Hak Leidingbouw en is al in april 2021 opgeleverd.

De problemen doen zich voor bij de bouw van de stikstofinstallaties. Hoofdaannemer Air Products ligt opnieuw overhoop met de voornaamste onderaannemer, Ballast Nedam. Het is onduidelijk of dat laatste bedrijf nog verder kan met het project; afgelopen maandag werden de medewerkers geweerd van de bouwplaats. Inmiddels is er een juridisch steekspel tussen beide partijen. De onenigheid gaat over geld, het overschrijden van termijnen en de kwaliteit van het geleverde werk. Op de achtergrond speelt mee dat de bouw ernstige hinder ondervond van de coronapandemie, waardoor spullen veel te laat werden geleverd of niet voldeden aan de kwaliteitseisen. Voorts is er het aanhoudende gebrek aan personeel. Afgelopen maanden waren er zo’n 150 mensen minder op de bouw dan gepland. Vakkrachten zijn schaars en duur.

Het gaat om het deel direct achter de drie koeltorens. Er moeten bijvoorbeeld nog compressoren worden uitgelijnd, er ligt nog schilderwerk en alle installaties moeten ook worden getest. Dan volgt tot slot de commissioning. Daarmee wordt bedoeld het in bedrijf nemen van het volledige complex en het kijken of alles ook werkt zoals afgesproken.

Voorlopig zijn die er nauwelijks. Nederland heeft genoeg gas voor deze winter. Bovendien is het verbruik fors verminderd, met dank aan de hoge temperaturen en het feit dat energieslurpers zoals Aldel hun productie hebben stilgelegd. Maar eind dit jaar moeten de installaties in Zuidbroek operationeel zijn, anders dreigt een tekort aan laagcalorisch gas.

De stikstoffabriek in Ommen is verouderd en heeft een beperkte capaciteit. De installatie in Wieringermeer is enkele jaren geleden fors uitgebreid en kan tot op zekere hoogte bijspringen wanneer de oplevering van Zuidbroek verder wordt vertraagd. Maar hij kan Zuidbroek niet volledig vervangen.

Het wereldwijd actieve Air Products is opgericht in 1940 en produceerde aanvankelijk zuurstofgeneratoren. Het miljardenbedrijf, met het hoofdkantoor in Allentown, in de Amerikaanse staat Pennsylvania, telt meer dan 21.000 werknemers en is wereldleider op het gebied van procestechnologie en apparatuur voor vloeibaar aardgas. Air Products is betrokken bij een aantal van ‘s werelds grootste industriële gasprojecten in onder meer China, India, Zuid-Afrika, Qatar en Saudi-Arabië. In Nederland is het behalve in Zuidbroek ook actief in Rotterdam, waar wordt gewerkt aan de bouw van een importterminal voor groene waterstof.