700 bouwvakkers uit de hele wereld leggen laatste hand aan stikstoffabriek. 'Als Zuidbroek straks aan kan, kan Groningen dicht'

Op het twaalf hectare grote bouwterrein is het een komen en gaan van bouwvakkers, busjes en vrachtwagens. Werklieden zijn bezig op steigers en tussen de installaties, terwijl kranen buizen optakelen. Ruim twee en een half jaar nadat voormalig minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat het startsein voor de bouw gaf, nadert de ruim 500 miljoen euro kostende fabriek nu echt de voltooiing. Zes maanden later dan oorspronkelijk gepland.

 

,,Ze trekken de laatste kabels en maken de laatste aansluitingen. Zo hier en daar moet er nog worden geschilderd of bestraat. Maar alle spullen die we nodig hebben, zijn er nu. De komende weken zijn de meeste stellingen weg, dan ziet het er heel anders uit. Volgens de aannemersplanning nu nog een paar weken afbouwen en dan kunnen we testen’’, zegt projectdirecteur Erwin Mollink van Gasunie, de opdrachtgever van de bouw. ,,We hopen in november de eerste stikstof te produceren.’’

In Zuidbroek kan straks jaarlijks tien miljard kuub geïmporteerd aardgas worden behandeld zodat het geschikt is voor de Nederlandse fornuizen en cv’s. Gas uit het Groningenveld is laagcalorisch en bevat meer stikstof dan het ingevoerde gas. Door stikstof aan dat geïmporteerde, hoogcalorische gas toe te voegen, kan het het gas uit Groningen vervangen, waardoor de gaskraan daar dicht kan. In Zuidbroek had Gasunie overigens al een stikstofinstallatie, maar die is twaalf keer zo klein als het complex dat nu is verrezen.

Elders heeft het bedrijf stikstofmenginstallaties in Ommen en Wieringermeer. Vanuit Ommen wordt na het gereedkomen de stikstoffabriek in Zuidbroek bediend. ,,In Groningen, in onze centrale commandobunker onder het hoofdkantoor, wordt bepaald hoeveel gas er per uur op Groningenkwaliteit gebracht moet worden.’’

Het complex bestaat uit twee delen: een stikstoffabriek en een mengstation, dat grotendeels ondergronds ligt. Enorme compressoren zuigen lucht aan - dat bestaat uit 78 procent stikstof en 21 procent zuurstof. De lucht wordt gefilterd en vervolgens wordt in de drie 65 meter hoge koeltorens bij een temperatuur van minus 185 graden de zuurstof van de stikstof gescheiden. De stikstof gaat per pijpleiding naar het mengstation, om onder een druk van 70 bar aan het geïmporteerde gas te worden toegevoegd. In vol bedrijf produceert de installatie 180.000 kuub stikstof per uur. ,,Als Zuidbroek aan gaat, kan Groningen uit’’, sprak Wiebes in 2020 al plechtig.

De bouw van het aardbevingsbestendige complex ging echter niet van een leien dakje en stagneerde enkele malen. Vorige week meldde staatssecretaris Hans Vijlbrief van Mijnbouw de derde vertraging. ,,Heel teleurstellend’’, mopperde de bewindsman.

Die tegenslagen zijn voor een belangrijk deel te wijten aan de effecten van de coronapandemie, legt Mollink uit. De aannemers kwamen in de problemen door fors ziekteverzuim. Zo werd een belangrijke ontwerpafdeling in India die aan het project werkte een paar maanden lamgelegd door covid. ,,We hebben een paar keer op het punt gestaan de boel stop te zetten vanwege het hoge aantal ziektemeldingen hier op de bouwplaats’’, weet Mollink.

Corona had meer effecten. Spullen werden te laat geleverd, omdat producenten in een lockdown terechtkwamen. Zo kwamen de drie 65 meter hoge koeltorens die in China zijn gebouwd zeven maanden later aan in Zuidbroek dan gepland. Door strenge reisbeperkingen konden medewerkers van de Gasunie in het buitenland gemaakte apparatuur niet ter plekke inspecteren. Eventuele gebreken kwamen pas in Zuidbroek aan het licht, met soms forse vertraging tot gevolg.

 

Door alle oponthoud kregen de aannemers met extra kosten te maken. Dat gaf onderling gedoe. Afgelopen zomer kwamen de betrokken partijen er uit. Toch liep de bouw weer niet volgens schema, omdat er te weinig personeel beschikbaar was. ,,Mensen wilden na twee jaar corona weer op vakantie’’, constateert Mollink.

Gasunie kon daar weinig aan doen als opdrachtgever. Om dat duidelijk te maken, wijst hij op de vlotte bouw van het mengstation, één van de twee delen van de fabriek. ,,Dat werd vorig jaar al voltooid. We hebben het zelf ontworpen en ook alle materialen ingekocht. De bouw begon in 2019 en verliep helemaal volgens plan. in 2021 was alles klaar’’, aldus Mollink.

Hoe anders is de situatie rond de stikstofinstallatie, die op een andere manier is aanbesteed. Daar is Gasunie zoals gezegd alleen opdrachtgever. Hoofdaannemer werd het Amerikaanse Air Products, dat samen met de belangrijkste onderaannemer Ballast Nedam de bouw uitvoert. Mollink: ,,Als je een project uit handen geeft, ben je het stuur kwijt. Dat maakt het lastig, vooral bij zo’n project met een forse tijdsdruk. In principe ben ik hier alleen te gast op de bouwplaats. Zij moeten als hoofdaannemer hier verder alles regelen.’’

Op die bouwplaats worden nu wel alle zeilen bijgezet. Zo wordt het laatste stukje van de ruim een meter hoge betonnen muur voltooid die om het hele complex loopt om het te beschermen tegen hoogwater. ,,Stel dat het A.G. Wildervanckkanaal overstroomt, dan komt de polder hier blank te staan, vandaar die muur’’, zegt Mollink. Ook wordt de laatste hand gelegd aan de luchtbehandeling van het compressorgebouw, krijgen kabelgoten een betonnen afdekking en worden her en der nog enkele buizen en leidingen op hun plek gelegd.

Een kraan tilt een kloeke stalen buis in een geul. De buizen verbinden straks de stikstoffabriek met het mengstation. ,,Dat zijn echt flinke jongens die daar de grond in gaan.’’

Het is zijn laatste klus voor Gasunie, zegt Mollink, die eerder onder meer verantwoordelijk was voor de bouw van de ondergrondse gasopslag bij Zuidwending. Hij houdt het begin volgend jaar na 35 jaar bij het bedrijf voor gezien. Terwijl een waterig zonnetje het complex met de drie opvallende torens in het licht zet, constateert hij dat het toch wel een mooie fabriek is geworden. ,,Vooral als je op de N33 naar de A7 rijdt en hier langskomt, heeft het wel een heel karakteristieke aanblik.’’

 

,,Dit project was een uitdaging. Ik zal blij zijn als we straks een goed werkende fabriek opleveren die bijdraagt aan het uit productie nemen van het Groningenveld’’, besluit Mollink.

De direct omwonenden zijn uitgenodigd om een kijkje te komen nemen bij de stikstofinstallaties. De belangstelling is groot, inmiddels zijn er ruim 600 aanmeldingen. Daarmee is de rondleiding helemaal volgeboekt.