Politie in 2023 al gewezen op risico's wapens bij moordverdachte Richard K. uit Weiteveen. Volgens advocaten moet politie bij 'geringste twijfel' al ingrijpen
Sporenonderzoek door de politie in Weiteveen. Foto: Vincent Jannink/ANP
De politie is vorig jaar al gewezen op de risico’s rond de wapenvergunning van moordverdachte Richard K. (50) uit Weiteveen die het stel met wie hij een conflict had, met vuurwapens doodde. Twee advocaten zeggen dat de politie al bij ‘geringste twijfel’ moet ingrijpen.
De kwestie rond de wapenvergunning werd volgens bronnen rondom het onderzoek naar de moordverdachte aangekaart, toen het de politie duidelijk werd dat de ruzie opliep tussen K. en Sam (38) en Ineke (44), de kopers van zijn ouderlijk huis. Bekend was dat K. een geoefende schutter was en over wapens beschikte. Justitie bevestigde vorige week dat hij een wapenvergunning had.
Ook de familie van de vermoorde vrouw heeft meerdere malen haar bezorgdheid geuit. Volgens bronnen heeft haar vader verschillende brieven gestuurd naar het groepsbureau Klazienaveen van de politie, waar ook Weiteveen onder valt. De vorige week vermoorde Ineke meldde begin oktober 2023 al aan een goede kennis dat ze aangifte tegen K. van doodsbedreigingen heeft gedaan.
Zaken waar voor minder wapenvergunning is ingetrokken
„Jeetje, ik vind dit wel kwalijk en zorgelijk. Ik heb wel cliënten gehad waarvan de jachtakte (een ander soort wapenvergunning voor jagers, red.) of de wapenvergunning voor minder is ingetrokken”, zegt advocate Ingeborg Duijts die gespecialiseerd is in bestuursrecht.
Raadsman Willem van Oostveen is een andere expert: „Bij de geringste twijfel – dat kan van alles zijn, een problematische echtscheiding bijvoorbeeld – en de politie krijgt daar lucht van of een tip, dan zal ze doorgaans onderzoek doen en zo nodig de wapens ophalen. En dat doet de politie ook, weet ik uit mijn ervaring. Korpschefs nemen dit ook altijd heel serieus. Het leidt tot al dan niet tijdelijk intrekken van de akte of vergunning. Die krijg je pas terug na een traject waarbij ook een psycholoog komt kijken.”
Beide advocaten kennen het dossier Weiteveen niet, maar vertellen over hun ervaringen met jachtakten en wapenvergunningen. Zo maakt Van Oostveen namens een cliënt met succes bezwaar tegen de afwijzing van een jachtakte door de korpschef Noord Nederland. Van Oostveens cliënt had een bipolaire stoornis, maar nam –bewezen – altijd tijdig zijn medicijnen in. De zaak voerde tot aan de Raad van State die in 2017 uitspraak deed.
‘Hoe meer alarmbellen er moeten gaan rinkelen bij de politie’
„Wie in de bijzondere positie verkeert dat hij wapens mag hebben, moet dat privilege continu en telkens waarmaken”, zegt Van Oostveen. „Hoe concreter en belastender de omstandigheden en de feiten over iemand met een jachtakte of wapenvergunning, hoe meer alarmbellen er moeten gaan rinkelen bij de politie, waardoor van haar wordt verlangd actie te ondernemen. Dat is omdat ‘geringste twijfel’ al voldoende is voor de korpschef om iets te moeten doen. En ja, die moet dat dan wel weten. Maar ook het niet-weten kan tot verwijtbaar gedrag leiden.”
Van Oostveen geeft les over de regels rond jachtaktes aan jagers. „Daarin gaat het niet alleen over de regels maar ook het gedrag dat hoort bij het hebben van een jachtakte. Onberispelijk gedrag en geen alcohol, echt 0,0. Alcohol en wapens gaan niet samen.”
Twee voorbeelden van intrekken wapenvergunning
Duijts noemt als voorbeeld een cliënt die samen met zijn partner ghb (drugs) had gebruikt. Toen de politie dat ontdekte, werden zijn jachtakte en wapenvergunning ingetrokken.
Dat overkwam ook haar cliënt die alleen een jachtakte had en bij wie ‘s nachts thuis was ingebroken. De politieagenten die de inbraak onderzochten, troffen zijn wapens buiten het foedraal aan en zagen medicijnen op zijn nachtkastje. Zijn akte werd door de korpschef ingetrokken. „In het laatste geval kreeg de houder die nadat ik er namens hem bezwaar tegen maakte weer terug, in de eerste zaak niet”, zegt Duijts.
Volgens Duijts moet de politie bij ook maar een spoortje twijfel onderzoek doen naar de omstandigheden bij iemand die over een wapenvergunning of een jachtakte beschikt. „Dat is om de samenleving te beschermen tegen de risico’s dat het gruwelijk mis kan gaan als iemand legaal - en dus bij de politie bekend - over wapens beschikt.”
‘Signalen aanwezig dat politie iets moest doen’
Duijts stelt dat de zorgplicht hierover voor de politie belangrijker is geworden na het drama in een winkelcentrum in Alphen aan den Rijn. Daar schoot Tristan de V. in 2011 zes mensen dood. Hij had een wapenvergunning en psychische problemen. „Ik zou het vreemd en heel zorgelijk vinden als de politie in het geval Weiteveen geen onderzoek heeft gedaan naar de houder van de wapenvergunning of jachtakte. Me dunkt dat hier voldoende signalen waren die vereisten dat er door de politie iets gedaan had moeten worden.”
Verschillende bronnen melden dat ’zeker niet alle’ wapens die K. vorige week meebracht en gebruikte om het stel te vermoorden, strookten met zijn wapenvergunning. Het OM zei hier vorige week over dat wordt onderzocht of hij een vergunning had voor de vuurwapens die hij gebruikte om zijn slachtoffers om te brengen.
De politie wil niet op ‘afzonderlijke feiten’ reageren, ook niet op de vraag of al voor 16 januari dit jaar wapens van K. in beslag zijn genomen. Politie, het OM en de gemeente Emmen onderzoeken wat er met binnengekomen meldingen en aangiftes is gebeurd of alle procedures zijn gevolgd en of mogelijk fouten zijn gemaakt. Een intern politieonderzoek moet ook antwoord geven op de vraag of de wapenvergunning van K. ingetrokken had moeten worden.
Volgens het Openbaar Ministerie kwam de geweldsuitbarsting van K. als een ‘volslagen verrassing voor de politie en andere betrokken instanties’. ,,Niemand heeft dit zien aankomen. We willen benadrukken dat het voor iedereen als een enorme schok kwam dat het zo uit de hand is gelopen”, zei de persofficier vrijdag.
Er zijn bloemen gelegd in de straat waar Ineke en Sam zijn vermoord in Weiteveen. Foto: Jeroen Kelderman/DvhN
'Ontoerekeningsvatbaar? K. plaatst alles in context'
Rondom de door geweld om het leven gebrachte Sam zijn verschillende schietwapens en een mes gevonden. Het Openbaar Ministerie zei vrijdag dat K. buitensporig geweld heeft gebruikt. De Weitevener wordt verdacht van een dubbele moord met voorbedachten rade.
Het OM liet K. op advies van een psychiater opnemen in het Pieter Baan Centrum voor psychisch onderzoek.
Rechtspsycholoog prof. dr. Peter J. van Koppen stelt dat in Nederland weinig verdachten helemaal ontoerekeningsvatbaar worden verklaard voor hun daden. „Bovendien, als je de video van deze verdachte goed bekijkt, is het evident dat K. goed weet wat er is gebeurd en wat hij heeft gedaan. En hij plaatst het ook nog in een context.”
Ook als K. deels of verminderd toerekeningsvatbaar wordt verklaard als gevolg van het langdurige conflict met zijn twee slachtoffers zal volgens de rechtspsycholoog een gevangenisstraf meestal gevolgd worden door TBS. Van Koppen vindt het verder opvallend dat ‘K. zich niet zo in dialect uit als je wellicht zou verwachten in dit dorp, maar zich in redelijk algemeen beschaafd Nederlands tot zijn publiek richt’.
De eerste openbare zitting in de zaak van de dubbele moord in Weiteveen staat gepland op 17 april in de rechtbank in Assen. De advocaat van de verdachte, Mariska Bischop, wilde vrijdag geen verdere vragen over de zaak beantwoorden. „Op dit moment is dat nog te vroeg”, zegt zij.
Voorafgaand aan de eerste openbare zitting beslist een raadkamer van de rechtbank in Groningen op 31 januari of het voorarrest van de verdachte moet worden verlengd.
