Zwaar gestoorde dader van gijzeling en misbruik in Groningen liep die dag weg uit kliniek Veldzicht. 'Ons systeem lijkt gebroken'

De man die twee weken geleden een hulpverleenster misbruikte en gijzelde in een opvang voor dakloze vreemdelingen in Groningen was een psychiatrisch patiënt van Veldzicht. Enkele uren voor de gijzeling had hij de kliniek verlaten, tegen het advies in van zijn begeleiders.

De vastzittende verdachte S.K. (31) gijzelde een twintigjarige woonbegeleidster in zijn kamer bij stichting Inlia, een opvang voor dakloze vreemdelingen aan de Osloweg in Groningen. Achter de afgesloten kamerdeur pleegde hij een zeer ernstig zedendelict. De politie moest de man met geweld overmeesteren, nadat de deur was ingebeukt. Slechts gekleed in een onderbroek werd hij geboeid afgevoerd door agenten.

Uit informatie ingezien door deze krant en gesprekken met personeelsleden blijkt dat de verdachte op de dag dat hij de hulpverleenster misbruikte - 29 mei - was vertrokken uit psychiatrische kliniek Veldzicht, waar hij sinds 21 april verbleef. De dader is een ongedocumenteerde man uit Sierra Leone, die een diep-traumatisch verleden heeft als kindsoldaat, staat in documenten.

De zaak komt kort na de dramatische dood van een werkneemster van Veldzicht, die november vorig jaar werd doodgestoken door een patiënt, die daarna ten overstaan van personeelsleden zelfmoord pleegde door zijn eigen keel door te snijden met een broodmes. Meerdere personeelsleden die dit zagen zitten nog steeds ziek thuis.

Personeelsleden klagen dat de leiding te gemakkelijk patiënten aanneemt die eigenlijk te gevaarlijk zijn voor behandeling, zeker op de open afdeling waar deze vreemdeling zat. Andere hulporganisaties, zoals de Groningse GGZ-instelling PsyQ en het Centrum voor Transculturele Psychiatrie Noord-Nederland De Evenaar van de GGZ Drenthe, wilden de man niet verder behandelen. Die verwezen hem door naar Veldzicht vanwege ,,gevaarscriteria en diens gebrekkige gewetensfunctie”. Een huisarts had de man aangemeld voor psychische hulpverlening. In september 2021 was hij verwezen naar de Evenaar, maar daar werd hij afgewezen voor poliklinische behandeling ,,vanwege teveel aanwezige boosheid, zijn licht ontvlambare gedrag en onvoorspelbaarheid”.

De verdachte was sinds zijn tiende kindsoldaat. In die jaren heeft hij onbeschrijfelijke wreedheden gezien, die hem psychisch ernstig hebben beschadigd. De verdachte is circa twintig jaar in Nederland, waarvan hij het grootste deel heeft doorgebracht in detentie vanwege diverse vergrijpen, zo blijkt uit bronnen.

Volgens behandelaars is de man angstig, gespannen, heeft hij last van herbelevingen en nachtmerries: ,,Patiënt schuwt geen geweld wanneer hij het gevoel heeft dat zijn eigen normen worden overschreden. Benadrukt zelf dat meningsverschillen fysiek worden uitgevochten.” Volgens behandelaars is hij afhankelijk van softdrugsgebruik, met name cannabis.

De komst van de man overviel Veldzicht. Personeelsleden hadden gehoopt dat er betere screening was van patiënten na het incident van 5 november. ,,We willen risicovolle opnames beter voorbereiden. Als we reactief moet handelen is dat veel te gevaarlijk.”

In een mail is de directie expliciet gewaarschuwd over de zorgwekkende signalen over de patiënt, die op de afdeling vertelt over zijn ,,connecties, betrokkenheid bij kidnapping, mishandeling, drugssmokkel en dat hij fysiek afrekent met mensen als hij het gevoel heeft dat over hem wordt gelogen of geroddeld of onrecht wordt aangedaan”. In diezelfde waarschuwing wordt melding gemaakt van zijn kapot geslagen handen en dat hij ,,bekend is met het maken van eigen wapens”.

Op 29 mei - tweede pinksterdag - vertrok de man uit Veldzicht, tegen de zin van zijn behandelaren. Die konden hem echter niet tegenhouden, want zijn opname was vrijwillig. In de vijf weken dat hij verbleef in Veldzicht is er maar één intake-therapie-sessie geweest, zeggen bronnen. Wel ging hij naar arbeidstherapie.

Ná het dramatische incident bij Inlia schreef Veldzicht de ontslagbrief voor de ex-cliënt. Daaruit blijkt dat het niet goed was gegaan in Balkbrug: ,,Hij geeft de indruk dat hij een licht ontvlambaar persoon is.” De man verkeerde in de kliniek onder invloed van softdrugs en alcohol. ,,Patiënt is op verlof geweest en hij komt onder invloed van alcohol terug.”

In de ontslagbrief van zijn behandelaars wordt voorzichtig gesteld dat hij ‘sociaal aanwezig’ is op de afdeling. Een schandelijk understatement, zeggen collega’s. ,,Maar álle zorginstellingen maken zich daar schuldig aan; als problemen al te expliciet worden benoemd, worden deze patiënten nooit meer ergens behandeld.” Zo staat niet vermeld dat hij bezittingen afhandig zou hebben gemaakt van een of meerdere patiënten.

,,Patiënt heeft zelf alles geregeld voor zijn vertrek. Hij is tegen ons advies in vertrokken en heeft ook niet op de beoordelend psychiater willen wachten.” De man stond aangemeld voor trauma- en verslavingstherapie, ,,maar beide therapieën zijn nog niet gestart”, aldus de ontslagbrief.

Juist na de moord op een van de collega’s hadden Veldzicht-medewerkers gehoopt dat het aannamebeleid veel zorgvuldiger was geworden. ,,Vijf dagen na plaatsing kreeg Veldzicht bericht dat de man zijn handen had stukgeslagen bij agressie en steekwonden had van eerdere incidenten. Deze gevaarlijke man hoorde niet op een open afdeling midden in het dorp.”

De groepswerkers wilden hem verwijderd hebben van Veldzicht, vanwege de gevaarsetting, maar kregen geen reactie van de behandelaars en de directie, vertellen personeelsleden. ,,Dat is vergelijkbaar als in de zaak waarbij een collega is omgekomen; toen waarschuwden de groepswerkers ook, maar gaven de behandelaars geen reactie. Hij werd ingeschat als ‘niet gevaarlijk’. Er lopen momenteel drie onderzoeken: een intern onderzoek en van de Inspectie Gezondheidzorg en Jeugd en van de Inspectie Justitie en Veiligheid. Dat worden kritische rapporten; de sfeer staat op knappen.”

Volgens personeelsleden kampt de kliniek met een enorm hoog ziekteverzuim: zo’n veertien procent, omgerekend tachtig medewerkers die nu ziek thuis zitten. De gaten in de bezetting worden gevuld met ingehuurde krachten - oudere personeelsleden en onervaren twintigers - die worden ingehuurd via uitzendbureau Randstad.

,,Daardoor wordt het nog gevaarlijker. Men voelt zich niet meer veilig. Veel medewerkers vertrekken, we hebben twintig vacatures. De sfeer is verrot, er is geen overleg, er wordt niet naar elkaar geluisterd, er zit een kloof tussen de behandelaars en de groepswerkers, we werken langs elkaar heen. Ons systeem lijkt wel gebroken.” Vanwege het personeelstekort is het behandelprogramma verkort; cliënten blijven langer ‘achter de deur’, omdat er simpelweg geen personeel voor handen is.

Ook balen Veldzicht-medewerkers dat ze niet structureel en gedetailleerd worden geïnformeerd over het strafrechtelijke verleden van cliënten, zodat ze beter het gevaar kunnen inschatten. ,,We moesten uit de krant lezen dat de man die ons collega doodde, in Nigeria al twee mensen had vermoord. We nemen de leiding kwalijk dat er niet geluisterd wordt na onze alarmsignalen, en dat hadden we wel verwacht na de moord op onze collega. Ook is er woede: hoe heeft dit kunnen gebeuren na het drama van 5 november? De leiding had nooit akkoord moeten gaan met de plaatsing van deze man, deze patiënt was echt van een buitencategorie. Hij had geplaatst moeten worden op een gesloten afdeling, waar hij therapie had moeten krijgen, en dan pas werken aan resocialisatie.”

De personeelsleden willen dat er in de kliniek ,,alarmsignalen over cliënten serieuzer worden opgepikt, nauwkeuriger wordt gewerkt en dat er een einde komt aan de kloof tussen de behandelaars - psychiaters en psychologen - en de begeleiders die dagelijks fysiek nauw omgaan met de cliënten”. ,,Het werken moet veiliger voor de collega’s die dagelijks naast de patiënten lopen. Die vangen de klappen op, niet de behandelaars die cliënten bij ons plaatsen vanuit een papieren werkelijkheid.”

Het personeel wil graag onderzoek naar de vraag ,,of we qua zorgvuldigheid tekort zijn geschoten bij de opname van deze patiënt. Zo ja, hoe dat mogelijk is geweest en vervolgens hoe we in de toekomst verbetering kunnen brengen in dit proces (...) om bedrijfsblindheid te voorkomen en steeds scherp en alert te blijven op onze veiligheid.”