Schade aan woningen in Nieuw-Amsterdam door combinatie bodemdaling en verbouw van huizen, zo wijst onderzoek uit. Maar de puzzel is nog lang niet opgelost
Jan Willem HorstmanDrenthe
Er is niet één duidelijke oorzaak aan te wijzen voor de bodemdaling in Nieuw-Amsterdam en omgeving. Door de bodemdaling ontstaat schade, zeker bij huizen die op een kwetsbare ondergrond staan en in de loop der jaren zijn verbouwd of uitgebreid.
Dit wijst onderzoek uit van Fugro uit Groningen. Het geotechnisch adviesbureau analyseerde alle informatie van de gemeente, de provincie en het waterschap over de bodem en het grondwater en ook deed het uitvoerig onderzoek bij tien woningen. In het gebied nabij de Verlengde Hoogeveense Vaart en het Dommerskanaal daalt de bodem enkele millimeters tot enkele centimeters per jaar. Dit komt, zo stelt Fugro, door oxidatie van veen en het samendrukken van de bodem. Dat laatste heeft een relatie met de daling van de grondwaterstand.
De problematiek staat sinds november 2019 prominent op de agenda toen een bewoonster van de Vaart ZZ in allerijl haar woning moest verlaten na een breuk in een gasleiding. Noodgedwongen sliep zij een nacht in een hotel. De oorzaak van de leidingbreuk was volgens haar zonneklaar: bodemdaling.
Daarna regende het klachten bij de gemeente en bij Plaatselijk Belang Nieuw-Amsterdam/Veenoord over scheuren in woningen en verzakte vloeren, tuinen en paden. Exenis beloofde daarop alle gasleidingen in het gebied preventief te laten controleren en de gemeente kondigde een onderzoek aan.
Bodem is qua samenstelling lang niet overal hetzelfde
Fugro nam bij dit onderzoek tien woningen onder de loep. ,,Zoveel mogelijk verspreid over het gebied, van verschillende bouwjaren en met verschil in schade’’, verduidelijkt Robin Lomulder van Fugro. Uit het onderzoek blijkt dat de bodem qua samenstelling lang niet overal hetzelfde is.
,,Je hebt plekken met een dunne toplaag van veen en daaronder louter zand. Maar er zijn ook percelen met een toplaag van veen met daaronder zand en vervolgens lagen met klei, veen en zilt. Op sommige plekken zelfs tot een flinke diepte. Zitten er dergelijke lagen in de grond, dan is het risico op bodemdaling en verzakkingen groter dan bij een klein veenlaagje en daarna alleen zand.’’
In het gebied staan veel oudere woningen die zijn verbouwd
De meeste onderzochte woningen zijn in de loop der jaren verbouwd of uitgebreid. ,,Dit geeft extra druk op de fundering en daar is bij het ontwerp geen rekening mee gehouden’’, zegt Lomulder. Ook zijn er volgens Fugro bij woningen uitbouwen geplaatst, die een andere fundering hebben dan de huizen. ,,Hierdoor kan er verschillen in zakking komen, waardoor schade ontstaat.’’
Bij een deel van de verbouwingen is geen vergunning aangevraagd, terwijl dit wel had gemoeten. Ook zijn er soms meer werkzaamheden verricht dan de vergunning toestond. In de meeste gevallen werd er geen constructeur ingeschakeld of bodemonderzoek verricht. In het gebied staan flink wat woningen van rond de honderd jaar oud. Die huizen lopen, zeker bij uitbreidingen, een groter risico op schade bij bodemdaling. ,,Omdat er bij de bouw minder regels waren en er in die tijd ook op een andere manier werd gebouwd.’’
‘Gas- en oliewinning kan niet hebben geleid tot de schade’
De grondwaterstand wordt bepaald door een combinatie van regen en verdamping. Duidelijk is dat lange periodes van droogte van invloed zijn geweest op de situatie in Nieuw-Amsterdam, maar daarmee is niet het gehele verhaal verklaard. Het is aannemelijk dat ook het onttrekken van grondwater een rol speelde. Dit gebeurt door meerdere partijen in het gebied, voor bijvoorbeeld land- en tuinbouw of bouwprojecten. Wethouder Rene van der Weide (Wakker Emmen): ,,Dit gaan wij de komende tijd verder onderzoeken.’’
Er is ook gas- en oliewinning in het gebied, waardoor de bodem licht daalt. Dan gaat het volgens Fugro om 1 tot 2 millimeter per jaar. ,,Dit is zo weinig en zo gelijkmatig over het hele gebied verspreid dat dit niet kan hebben geleid tot schade’’, zegt Lomulder. De kanalen hebben een stabiel waterpeil en dragen niet bij tot bodemdaling, zo valt te lezen in het onderzoeksrapport.
Geen pot waar gedupeerden geld uit kunnen halen
Trillingen door vrachtverkeer blijven binnen wettelijke grenzen, maar kunnen bij een verzwakte woning wel net het laatste zetje geven waardoor sneller schade ontstaat. Van der Weide: ,,We gaan verder onderzoek doen naar die trillingen en ook gaan we kijken of we zwaar verkeer kunnen minderen op de klinkerwegen in het gebied.’’
Ook gaat de gemeente verder in kaart brengen hoe groot de schade daadwerkelijk is. Op het gemeentehuis staat geen pot waar gedupeerde bewoners geld uit uit kunnen halen voor reparaties of het verstevigen van hun woning. Wel komt er een servicepunt waar bewoners terecht kunnen voor hun vragen. De provincie neemt het initiatief om de problematiek onder de aandacht te brengen en te houden van de landelijke overheid.
