In de opvang voor overlastgevende asielzoekers in Hoogeveen gebruiken begeleiders disproportioneel veel geweld. Foto: Kees van de Veen
Ook asielzoekers die zelf niet fysiek agressief waren, worden met geweld benaderd, zag de Inspectie Justitie en Veiligheid op beelden uit Hoogeveen.
In de opvang voor overlastgevende asielzoekers in Hoogeveen gebruiken begeleiders disproportioneel veel geweld. Dat blijkt uit een onderzoek van de Inspectie van Justitie en Veiligheid. Begeleiders op de locatie (de handhavings- en toezichtlocatie, HTL) benaderen asielzoekers op een manier „die escalatie in de hand werkt”, zag de inspectie. Asielzoekers worden „uitgelachen en uitgescholden” en er wordt „met regelmaat te veel dwang toegepast”. Toezicht op de opvang ontbreekt.
Op de HTL-locatie verblijven asielzoekers die in reguliere asielzoekerscentra voor overlast zorgen. Toen de inspectie de opvang in augustus onaangekondigd bezocht, verbleven er 25 asielzoekers, vooral mannen. Gedrag van de asielzoekers moet er worden „begrensd” en „verbeterd”. Rondom de HTL, gebouwd in een oude gevangenis, zitten de hekken op slot. HTL-bewoners mogen desgevraagd wel de opvang verlaten, maar komen dan op straat te staan.
Binnen de muren van de HTL zijn asielzoekers te „afhankelijk” van begeleiders’, schrijft de inspectie, onder meer voor toegang tot hun advocaat en zorg. Begeleiders „zonder medische achtergrond of opleiding” bepalen of een asielzoeker een dokter mag bezoeken op het naastgelegen reguliere asielzoekerscentrum. Ook gesprekken met de advocaat vinden daar plaats. De HTL-medewerker wacht buiten de spreekkamer tot het gesprek is afgerond. Als een asielzoeker geen mobiele telefoon heeft, schrijft de inspectie, „is het contact leggen met de advocaat onnodig moeilijk”.
Advocaat mag niet binnen komen
Op de HTL-locatie komen advocaten niet binnen. Ook Vluchtelingenwerk, dat de belangen van asielzoekers vertegenwoordigt, is er niet welkom. „Zij kunnen niet waarnemen wat de verblijfsomstandigheden zijn.” Bij klachten kan een asielzoeker van de HTL gebruik maken van de klachtenregeling van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). De inspectie: „Er is geen sprake van een onafhankelijke toetsing.”
Veel HTL-bewoners kampen met onderliggende problematiek, schrijft de inspectie. Zoals psychische problemen, verslaving en een verstandelijke beperking. Maar hun begeleiders zijn daar niet voor opgeleid en weten ook niet hoe ze dit moeten aanpakken. „De huidige werkwijze is onvoldoende gericht op gedragsverandering en lijkt meer gericht op straffen”, schrijft de inspectie. „Het gebrek aan methodisch werken en handvatten voor de medewerkers leidt tot willekeur in de behandeling van de asielzoekers.”
Een dagprogramma waar asielzoekers zich aan moeten houden, ontbreekt. „Het dagprogramma is om die reden meer een dagstructuur te noemen; asielzoekers moeten op vaste tijden opstaan, eten en corvee doen, maar andere activiteiten zijn er nauwelijks.
Het leidt volgens de inspectie tot „onrust en negatief gedrag”.
‘Personeel niet geëquipeerd’
Dat terwijl asielzoekers volgens de afspraken na drie maanden in de HTL weer terug moeten naar een regulier asielzoekerscentrum. „Je wilt er juist voor zorgen dat ze daar dan weer hanteerbaar zijn”, zegt hoofdinspecteur Hans Faber.
„Er is een zeer complexe groep met gedragsproblemen, personeel dat er niet voor geëquipeerd is, in een setting waar eigenlijk geen vreemde ogen meekijken’, zegt hoofdinspecteur Hans Faber. Toen de inspectie er in augustus was, vertelde een asielzoeker dat er een paar uur daarvoor nog een geweldsincident plaatsvond. Op beveiligingsbeelden zien de inspecteurs dat de asielzoeker „een ruwe duw” krijgt als hij zich in een ruimte bevindt waar hij niet mag komen, terwijl hij zelf niet fysiek agressief is. Ook op oudere beelden zagen de inspecteurs dat medewerkers „beginnen met het toepassen van fysiek geweld en dwang”.
De inspectie heeft ook „grote zorgen” over de werkomstandigheden van de medewerkers: zij zijn onvoldoende toegerust om de moeilijke doelgroep te begeleiden. Daarnaast is „een aantal medewerkers” op non-actief gesteld „in verband met een integriteitsonderzoek”. Dat leidt volgens de inspectie tot veel spanningen.
De inspectie adviseert het COA onder meer om maatregelen te nemen om het „geweld te doorbreken” en „ander escalerend gedrag van medewerkers naar asielzoekers’ tegen te gaan. Ook adviseert de inspectie te voorzien in een onafhankelijke klachtencommissie met vrije toegang tot de HTL-locatie.
