Agressie tegen ambtenaren in Drenthe. 'Mensen worden kwaad, dreigen zelfs met de dood. Wij accepteren dat niet'

De gemeente Meppel wil 7,8 miljoen euro uitgeven aan de verbouwing van het stadhuis. De reden: privacy en veiligheid. Het gemor op straat is groot; zóveel geld voor een nieuwe werkplek voor ‘die ambtenaren’? En dat terwijl het gebouw pas nog maar net staat. Wat denken ze wel, in deze tijd van inflatie en andere zorgen.

Vooral de veiligheid is echter in het geding. De gemeente Meppel wil zelf niet meewerken aan dit verhaal, maar geweld en onveilige situaties schijnen op het stadhuis aan de orde van de dag te zijn.

Het is een maatschappelijk probleem, zeggen betrokkenen. Een deel van de bevolking heeft geen vertrouwen in de overheid, de lontjes in de maatschappij zijn korter, de polarisatie lijkt groter dan ooit. Eind november vond er een aanslag plaats in Soest, waarbij brand uitbrak. Kort daarvoor reed een man meerdere malen met een bestelbus in op het stadhuis van Rhenen. In 2020 reed een Nijkerker, die handelde uit wanhoop over terugkerende depressies, met zijn auto tegen de pui van het gemeentehuis.

Mocht het onverhoopt mis gaan, dan is de baliemedewerker de eerste die met agressie te maken krijgt. Norah de Jongh en Dana Boertien werken in Assen bij de balie. Ze zitten achter een glazen schot. Dat is blijven staan na de coronapandemie, maar wordt nu ook als veilig beschouwd.

Beiden verwerken zaken als de legalisatie van handtekeningen, pasfoto’s, paspoorten, rijbewijzen en verhuizingen. Onveilig voelen ze zich niet. „Al worden mensen wel vaak boos. Elke dag wel iemand”, zegt Dana.

Een voorbeeld? Ja, zo belde laatst een vader die uittreksel van de geboorteregisters wilde ophalen voor zijn kinderen. ‘U kunt ze ophalen’, kreeg hij te horen toen hij belde met het gemeentehuis. De man reed een aantal uur in de auto, maar kreeg nul op rekest.

„Omdat hij niet op hetzelfde adres woonde, kon hij ze niet meekrijgen”, vertelt Norah. „Wij moeten ons echt heel veel houden aan regels en wetgeving. Mensen begrijpen dat heel vaak niet.”

Een voordeel voor de twee is dat gevoeligere zaken als uitkeringen bij het Werkplein liggen. Sinds kort is er in de ontvangsthal in Assen een beveiliger aanwezig. Die houdt een oogje in het zeil en kan ingrijpen bij incidenten. Het zou de werknemers een veiliger gevoel moeten geven.

„Ach”, zeggen Dana en Norah, „soms wel en soms niet. De ene beveiliger blijft op ruime afstand van de balies. De ander kwam na een lastige klant naar me toe en zei: ‘geef het aan en ik help je’. Kijk, dan heb je er echt wat aan.”

Toen de vernieuwbouw onderwerp van discussie was in de gemeenteraad van Meppel, was de situatie volgens de PvdA niet zo heel ernstig. Er was immers een pasjessysteem dat voorkwam dat niet iedereen overal in het gebouw kon komen. Bovendien was er een systeem met noodknoppen.

„Ik werk hier dagelijks, dus ik weet ongeveer hoe de situatie in elkaar zit”, reageerde wethouder Klaas de Vries ietwat venijnig. „En ik kan u zeggen: zeer regelmatig zijn er onbevoegden op afdelingen waar wij ze niet zouden willen hebben. Dus helemaal waterdicht is dit systeem niet.”

De grootste partij in Meppel, Sterk Meppel, stemde vóór de verbouw; niet helemaal toevallig, want de fractievoorzitter van Sterk Meppel is Eduard Annen. Hij is werkzaam bij de samenwerkingsorganisatie van de gemeenten De Wolden en Hoogeveen. Daar is hij lid van het interventieteam, dat ingrijpt bij incidenten op de werkvloer. „Wij willen absoluut niet bezuinigen op veiligheid; iedereen moet zijn werk veilig kunnen uitvoeren”, sprak Annen stellig.

Waar Meppel geen uitleg wil geven over de reden dat de gemeente zo graag wil verbouwen, wil Annen wel praten over de situatie in Hoogeveen/De Wolden. Daar werd rond 2015 begonnen met de aanpak van agressie en geweld tegen medewerkers. „Bij veel gemeenten was geen beleid. Er gebeurde wel eens wat, maar dan moest je maar een dikke huid hebben. Ons uitgangspunt is: wij accepteren niet dat jij ‘dikke lul’ tegen onze medewerker zegt.”

En dus is er een noodknop, waardoor het interventieteam wordt opgeroepen bij dreigende situaties. Maandelijks volgen ze trainingen. Het team bestaat uit twintig collega’s die uitgerust zijn met een pieper. „Die gaan in gesprek met de agressor, halen de collega weg uit de situatie en blijven zichtbaar.”

Is er sprake van ongewenst gedrag, dan volgt er een melding in het Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem. Bovendien schrijft de gemeente een brief. „Een brief waarin we zeggen: ‘stop ermee, dit willen wij niet, wij verwachten van u normaal gedrag’. En daarna gaan we even in gesprek.”

Gemiddeld stuurt hij elke twee weken zo’n brief. De aanpak heeft het aantal incidenten, volgens Annen, met 70 tot 80 procent naar beneden gehaald. Ook het feit dat na corona op afspraak wordt gewerkt, zou daaraan mee kunnen hebben geholpen, vermoedt Annen. „Mensen weten dat ze geholpen worden. Dat er iemand op hun wacht.”

Maar desondanks ziet Annen een verharding in de maatschappij. „Mensen hebben kortere lontjes. Medewerkers worden uitgescholden, uitgejouwd, geïntimideerd. Dat is niet persoonlijk bedoeld, maar wel tegen de overheid waar ze werken. Boa’s die worden uitgescholden. Je ziet het ook in de buitendienst. ‘Luie varkens’, omdat ze even uitrusten. Dan worden ze helemaal verrot gescholden. Nou, zo ga je niet met onze collega’s om.”

De situatie op het stadhuis in Emmen is „over het algemeen goed”, vindt gemeentesecretaris Marjolein Plantinga. „Soms hebben we te maken met een inwoner die boos of ontevreden is en misschien wel gaat schelden of agressief wordt. We trainen onze medewerkers en hebben afspraken hoe we omgaan met agressie.”

Net als in Assen en Hoogeveen werkt ook Emmen met beveiligers. Plantinga: „Wij hebben de mogelijkheid om speciaal ingerichte en beveiligde spreekkamers te gebruiken. Ook kunnen we gebruik maken van noodknoppen om de hulp in te roepen van onze beveiligers of de politie.”

Incidenten worden geregistreerd en als er geweld aan te pas komt, wordt aangifte gedaan bij de politie. „En we kunnen bezoekers, bijvoorbeeld tijdelijk, de toegang tot het gemeentehuis ontzeggen.”