Een jaar na de paleisrevolutie van de BBB op het provinciehuis: gaat er nog een bommetje ontploffen?

De plattelandsbewoners waren het helemaal zat. Het dedain vanuit de grote steden voor hun manier van leven. Dat je voor een paasvuur al een uitgebreide stikstofvergunning moet aanvragen. Dat de landbouw de zwartepiet krijgt voor de achteruitgang van de natuur. Het vertaalde zich op 15 maart 2023 bij de provinciale verkiezingen in een klinkende winst van de BBB.

In Drenthe haalde de BBB vanuit het niets 17 van de 43 Statenzetels. Nummer 2, de PvdA, haalde 4 zetels. De opkomst was, voor provinciale verkiezingen, met ruim 65 procent ongekend hoog.

Hoe is het de provinciale politiek het afgelopen jaar vergaan? Er zijn enkele opvallende incidenten geweest. De BBB-fractie in het Drents Parlement leek zich tegen de eigen gedeputeerden Jisse Otter en Egbert van Dijk te keren. Daarbij ging het over het grondbeleid van de provincie en over de plannenmakerij voor het landelijk gebied. Hoewel dit in der minne is geschikt, kan dit alsnog uitgroeien tot een groot politiek conflict.

Eerst terug naar 29 maart, de dag van de installatie van alle nieuw gekozen Statenleden. Het viel meteen op dat de BBB-fractie meer een afspiegeling van de Drentse samenleving vormt dan de gevestigde partijen. Ze oogden wat gewoner dan de doorgaans wat deftige Statenleden.

Het was over en weer wennen. De gedecimeerde partijen van de gevestigde orde bezagen de nieuwelingen met enige scepsis. Zo veel mensen met weinig bestuurlijke ervaring en dan meteen veruit de grootste fractie: zou dat wel goed gaan?

Van hun kant verbaasden de BBB’ers zich over vertegenwoordigers van andere partijen, vooral als ze hen hoorden praten over landbouw. Een duidelijke mening, maar niet gebaseerd op kennis en ervaring, vonden ze. Bij ons zitten wél mensen van boerenbedrijven die al generaties lang in de familie zijn, luidde de redenering.

Na lange onderhandelingen kwam er afgelopen zomer een college van Gedeputeerde Staten, het dagelijks provinciebestuur, met vertegenwoordigers van BBB, PvdA, VVD en CDA. Commissaris van de koning Jetta Klijnsma en CDA-gedeputeerde Henk Jumelet waren de enige overblijvers van het vorige college. VVD en PvdA leverden nieuwkomers Willemien Meeuwissen en Yvonne Turenhout.

Meeuwissen waait nu als een wervelwind door Drenthe, bezoekt bedrijven, opent een wandelknooppuntnetwerk hier en een filmfestival daar, spreekt vmbo’ers toe over hun beroepskeuze en doet van dit alles uitgebreid verslag op Facebook. Turenhout zet haar tanden in een nieuwe omgevingsvisie, een plan voor de ruimtelijke ordening van Drenthe, en neemt de armoedebestrijding ter hand.

Otter en Van Dijk hebben het wat lastiger. Otter was voorheen wethouder in Emmen en de overgang naar de provinciale politiek is groot. Zijn tegenstanders in het Drents Parlement vinden dat hij soms te flegmatiek reageert. Het tweetal krijgt het regelmatig aan de stok met stevige debaters als Anry Kleine Deters (D66), Simon Zandvliet (SP), Gerben Brandsema (ChristenUnie) en Renate Zuiker (Partij voor de Dieren).

Zandvliet legde Van Dijk, portefeuillehouder financiën, het vuur na aan de schenen over de financiële onderbouwing van de meerjarenplannen van het college. Drijfzand, vindt Zandvliet.

De BBB’ers debatteren anders dan hun tegenstanders. Ze houden het kort en krachtig, zeggen direct wat ze willen. Wat tot veel politieke verbazing leidde, was dat de BBB-fractie zich twee keer tegen de eigen gedeputeerden keerde, althans zo leek het. Zo wilde de fractie een stokje steken voor een voorgestelde verhoging van het budget voor de aankoop van landbouwgrond. Ook stelde de fractie voor om pas op de plaats te maken met de plannen voor het landelijk gebied.

Op de achtergrond speelt mee, vertelt BBB-fractievoorzitter Gert-Jan Schuinder, dat zijn partij weinig vertrouwen heeft in deze provinciale grondpolitiek. Die houdt in dat de provincie landbouwgrond koopt van boeren die willen stoppen. Deze grond kan de provincie weer beschikbaar stellen aan veehouders die met hun grond te dicht in de buurt van een beschermd natuurgebied zitten, waardoor ze die natuur te veel belasten. Door grond te ruilen, kunnen ze hun bedrijf verplaatsen.

Bij de vorming van het nieuwe provinciebestuur is afgesproken dat er bij dit soort operaties per saldo geen landbouwgrond mag verdwijnen ten gunste van de natuur. De BBB’ers zeggen in hun eigen omgeving echter te zien dat er wel degelijk (te) veel landbouwgrond opgaat aan de natuur. Daardoor zien ze niets in het huidige beleid en willen er eigenlijk mee stoppen.

Maar de meeste andere partijen willen wel op de ingeslagen weg doorgaan. Dat geldt ook voor belangenorganisaties als LTO Noord-Nederland. Maar, zegt BBB dan, LTO vertegenwoordigt lang niet alle agrariërs.

Hier ligt dus springstof onder de coalitie. De gedeputeerden Otter en Van Dijk dreigen tussen twee vuren te komen. Otter gaat over de landbouw, Van Dijk over de natuur.

Maar het is de nog de vraag of dit bommetje echt tot ontploffing komt. Door ontwikkelingen in politiek Den Haag staat alles op losse schroeven. Komt er een rechts kabinet met een prominente rol voor de BBB en de PVV, dan zullen deze partijen het stikstof- en natuurbeleid op een lager pitje willen zetten.

Natuurlijk is het wel de vraag of zo’n kabinet dan niet in aanvaring komt met de rechterlijke macht, met de Europese Unie en met een meerderheid van de Tweede Kamer, die allemaal wel meer natuurbescherming willen. Maar de stilstand in Den Haag veroorzaakt nu al stilte op het provinciehuis in Assen.

Dat brengt veel onduidelijkheid mee voor de provinciale politici, maar vooral ook voor de boeren. Zij verkeren al jaren in grote onduidelijkheid hoe het verder moet met het landelijk gebied. Ook dat is een bommetje dat gemakkelijk tot ontploffing kan komen.