Neushoornvrouwtje Elena overleed donderdagochtend bij de eerste kennismaking met 'nieuwe' man Limpopo.
De dood van neushoornvrouwtje Elena in Emmen vormt een donkere wolk boven de Europese fok. Elena moest met Limpopo voor nageslacht zorgen, maar vond bij de eerste kennismaking de dood. Fokcoördinator Lars Versteege van Beekse Bergen vreest voor de impact die dit heeft op andere dierentuinen en het fokprogramma.
Nee, dit hadden ze bij dierenpark Beekse Bergen, waar de 19-jarige Limpopo tot voor kort verbleef, nooit verwacht. Toen Limpopo donderdagochtend in Emmen voor het eerst samen met de vrouwtjes op de savanne mocht, sloegen de dames op de vlucht. Limpopo zette de achtervolging in, waarbij Elena na een kwartier rennen uitgeput raakte, in een waterpoel viel en daar niet meer levend uit kwam.
Beekse Bergen is niet alleen de voormalige woonstek van Limpopo, maar ook de coördinator van het Europese fokprogramma. Of, zoals het tegenwoordig wordt genoemd, het ‘managementprogramma’. Dat programma is zo’n dertig jaar geleden in het leven geroepen om te helpen bij de instandhouding van de witte neushoorn. Die geldt als kwetsbaar, met zo’n 18.000 in het wild levende exemplaren.
Van alle neushoornsoorten is de witte neushoorn de minst bedreigde
,,Het goede nieuws is dat de witte neushoorn, oftewel de breedlipneushoorn, de minst bedreigde is van de vijf soorten die er zijn’’, zegt Versteege. ,,Het slechte nieuws is dat alle neushoorns bedreigd zijn. Er is een gigantisch stroperijprobleem. Jaarlijks worden er in Afrika honderden neushoorns gestroopt.’’ De stropers hebben het voorzien op de hoorns, die gebruikt worden als medicijnen.
In de Europese dierenparken leven 356 witte neushoorns. De dood van Elena is in dat licht bezien niet direct een drama voor het fokprogramma. ,,Dit ene diertje maakt niet zo veel uit’’, zegt Versteege. ,,Maar dit voorval heeft wél veel implicaties. Het was een introductie van een nieuw mannetje in de groep. Dat weten andere dierentuinen ook. Die willen hiervan leren, maar kunnen ook té voorzichtig worden. Dat ze gaan denken: O, shit, dan doen wij dit maar niet.’’
Want introducties van dieren bij elkaar zijn altijd spannend en van grote dieren zijn ze nog spannender. ,,Bij grote dieren heb je minder mogelijkheden om de situatie te controleren. Dat is gewoon zo.’’
‘Ik ben bang dat dit een heel dure les is waar we niks mee kunnen’
Hij heeft nog geen geluiden gekregen van dierenparken die het niet meer aandurven. ,,Maar dit is nog heel vers natuurlijk. Het lastige is: je probeert je vinger erachter te krijgen wat hier is gebeurd. Wat heeft dit kunnen veroorzaken? Maar als het een ongeluk was, waar het op lijkt, dan is daar niet altijd een verklaring voor. Ik ben bang dat we nooit een reden zullen krijgen. En dan is dit heel dure les waar we niks mee kunnen.’’
Voor Beekse Bergen is de dood van Elena volgens Versteege ook een schok. ,,We hadden natuurlijk geen enkel idee dat dit zou kunnen gebeuren. Bij ons had Limpopo wel eens ruzie met de vrouwtjes, maar dat loste zichzelf altijd wel weer op.’’
Zou het kunnen dat het incident een gevolg is van het feit dat dieren in dierenparken tegenwoordig natuurlijkere verblijven hebben? Dat ze daardoor dichter bij hun ‘wilde’ soortgenoten staan en meer instinct hebben dan vroeger, toen ze in hokken leefden?
Versteege: ,,Dat vind ik een heel interessante hypothese, die ik graag onderzocht wil hebben. Ik heb er geen antwoord op. Ik ben geneigd om te zeggen dat het niet het geval is. Juist omdat de dieren veel ruimte hebben, zou het makkelijker moeten gaan. Een van de gouden regels bij een introductie is dat het verblijf open en rond moet zijn, zodat dieren niet terecht kunnen komen in een hoek of doodlopend stuk waar ze niet meer uit kunnen. Daar voldoet Wildlands prima aan.’’
,Het lastige is dat dit voor veel onzekerheid heeft gezorgd bij personeel en management’
Hoe het verder moet met de fok in Emmen weet Versteege niet. In theorie zou Limpopo in Wildlands nog prima Zahra kunnen dekken, de 11-jarige zus van Elena. Verder is er nog de oudere Emily, maar zij is niet meer vruchtbaar. ,,Het lastige is dat deze situatie voor heel veel onzekerheid heeft gezorgd. Onzekerheid over het hervatten van de introductie van Limpopo, onzekerheid bij het management en het personeel, dat denkt: Jeetje, kunnen wij zo slecht onze dieren inschatten? Op een gegeven moment ga ik natuurlijk met Wildlands om tafel om alle opties te bespreken, maar daarvoor is het nu te vroeg. De emoties liggen nog heel hoog.’’
