De woorden van de snikkende Richard K. (50) snijden door de zaal. 'Ik hoop dat de kinderen ondanks alles mooie herinneringen aan hun ouders mogen bewaren'
Robert-Erik Lanting, Abel de Kam en Danielle MolenaarDrenthe
Richard K. op een eerder zitting in de rechtbank. Hij zit nu voor psychisch onderzoek in het Pieter Baan Centrum. Illustratie: Petra Urban
Richard K. (50) uit Klazienaveen toont zich woensdag emotioneel in de rechtbank in Assen. Snikkend leest hij een verklaring voor, die hij op meerdere velletjes papier heeft staan. „De levens van beide families zullen nooit meer hetzelfde zijn.”
K. komt kalm over als hij woensdagochtend de rechtszaal in wordt gebracht door de parketpolitie. Het is muisstil in de zaal. Kaarsrecht loopt hij naar zijn plek, terwijl hij nog even achterom kijkt naar de publieke tribune. Daar zit zijn partner, de moeder van zijn kinderen.
Het is de eerste inleidende zitting in het strafproces tegen de Klazienavener, die terechtstaat voor de dubbele moord op Sam (38) en Ineke (44) uit Weiteveen. Van zijn ogenschijnlijk ontspannen houding is niets over op het moment dat de rechter hem het woord geeft. K. wil een verklaring voorlezen, die hij op meerdere pagina’s heeft uitgeschreven. Met bibberende hand zet K. zijn leesbril op. „Mocht ik niet in staat zijn om dit voor te lezen, dan wil ik de advocaat vragen om het te doen”, zegt hij.
‘Mijn leven is een ruïne’
Nabestaanden, familie, vrienden en journalisten kijken tegen de achterkant van zijn kalende achterhoofd en blauw geruite overhemd als de voormalig boekhouder begint voor te lezen.
„16 januari, de dag van een verschrikkelijke tragedie”, begint K. „De dag waarop twee kinderen hun ouders verloren. Nooit had het zover mogen komen, toch is het gebeurd.” Zijn woorden snijden door de volle zittingszaal. Snikkend zegt K. enorm spijt te hebben. Hij maakt excuses naar de nabestaanden van Ineke en Sam, maar ook naar zijn eigen familie en vrienden. „De levens van beide families zullen nooit meer hetzelfde zijn. Het leven ligt in puin, is een ruïne.” Hij zucht diep. „Weiteveen zal nooit meer hetzelfde zijn.”
De Klazienavener zegt dat hij die bewuste ochtend zichzelf niet was. „Dit had anders gekund en gemoeten. Ik hoop dat nabestaanden veel steun aan elkaar hebben. Ik hoop dat de kinderen ondanks alles mooie herinneringen aan hun ouders mogen bewaren.”
Overduidelijk bewijs
Volgens de rechtbank is het overduidelijk dat Richard K. de moorden gepleegd heeft. Hij heeft bekend en het geweld is vastgelegd op de bewakingscamera’s rondom het huis van Sam en Ineke. Bovendien gaat het Openbaar Ministerie (OM) uit van een geraffineerd, vooropgezet plan.
K. zou van tevoren een tijdlang hebben gepost bij het huis van Sam en Ineke aan de Bargerweg. Hij stuurde een half uur voor de moordpartij een mail naar zijn partner, met daarin informatie over de financiën ‘voor het geval er iets gebeurt’. Ook maakte hij de camera’s bij zijn paardenschuur, tegenover de woning van Sam en Ineke, onklaar door de bedrading los te trekken.
„Alles wijst op een planmatige aanpak, niets duidt op een opwelling”, zegt de officier van justitie. „Een ongelooflijk drama. Twee kinderen die plots wees zijn geworden.”
Moord is te zien op camera
Eerst schiet K. dinsdagochtend 16 januari Ineke dood, die net haar dochter naar school heeft gebracht. K. rijdt haar op enkele honderden meters van haar woning klem en executeert haar met meerdere schoten, waaronder één in het hoofd. Daarna rijdt hij naar de woning, waar Sam en zijn 12-jarige zoon op dat moment aanwezig zijn.
Als de zoon opendoet, vertelt K. dat er een ongeluk is gebeurd. Binnen valt hij meteen Sam aan. Hij schiet direct. De zoon probeert K. nog tegen te houden door hem met een mes te steken, maar het mes komt niet door de stugge winterjas van de Klazienavener heen. Zwaargewond vlucht de Poolse man het erf op.
Op camerabeelden is de moord goed te zien én te horen, zegt de officier van justitie. „Daarop is te zien dat K. naar de auto loopt, nog een wapen pakt en rustig op Sam afgaat.” K. beschiet zijn slachtoffer nogmaals, steekt op hem in met een mes en slaat hem met de kolf van zijn geweer.
‘Toeteren duurde kort’
De details zijn talrijk en gruwelijk. Wat nog onduidelijk is, is hoe het zover heeft kunnen komen. Volgens K.’s advocaat Justus Reisinger werd K. die ochtend getriggerd door toeteren van Ineke, toen hij met zijn auto de Bargerweg blokkeerde. „Dat kan overprikkeling verklaren, waar hij sinds een eerdere TIA vaker last van leek te hebben.”
De advocaat heeft het over „gebrekkige impulsbeheersing” door schade aan zijn frontale hersenkwab. De officier van justitie neemt aanstoot aan de opmerking over het langdurige toeteren. „Dat toeteren duurde kort. Het hele incident van uitstappen tot het schot duurde maar tien seconden.” De rechtbank hoopt dat onderzoek in het Pieter Baan Centrum meer inzicht geeft in de geestesgesteldheid van K. In mei kan hij hier terecht.
Langer lopend conflict
Het Openbaar Ministerie stond ook kort even stil bij de aanloop naar het drama. ,,Twee ouders van jonge kinderen hebben het leven verloren en de impact van dit verlies is voor de nabestaanden overweldigend. Moorden die zijn gepleegd nadat er een langer lopend conflict is geweest. Een conflict waar de overheid ook in gekend was.”
Zowel K. als de nabestaanden van de slachtoffers verwijten de politie en de gemeente dat zij niet hebben opgetreden toen er over en weer meldingen zijn gedaan van ernstige bedreigingen en andere incidenten. ,,De voorgeschiedenis wordt in kaart gebracht”, zegt de officier. ,,Zolang het onderzoek nog loopt kan hierover nog niet veel informatie worden gedeeld.”
Steun van familie en vrienden
Als de zitting wordt gesloten, loopt K. rustig mee met de politiemensen die hem naar het cellencomplex brengen. Voor hij de zaal verlaat, kijkt hij nog even naar de publieke tribune. Als hij de moeder van zijn kinderen en andere bekenden ziet, verschijnt er kort een glimlach op zijn gezicht. Familie, vrienden en bekenden laten K. niet vallen. Dat blijkt ook uit hun reacties vlak voor de zitting. Ze keuren zijn daad niet goed, maar zeggen dat ze hem blijven steunen.
De vader van de vermoorde Ineke noemt de verklaring van Richard K. ‘te verwachten’ en vindt diens reactie en gedrag in de rechtbank voorspelbaar. ,Het is zijn manier om een levenslange gevangenisstraf nog proberen te ontlopen”, reageert Ineke’s vader en de schoonvader van Sam. ,,K. doet zielig en speelt zelf het slachtoffer. Maar, moorden plegen en in de openbaarheid zeggen dat je spijt hebt? Hoe makkelijk.”
Advocaat Sebas Diekstra van de nabestaanden van Ineke onderschrijft de reactie van de vader op de verklaring van K. Na de zitting zei de advocaat dat hij zeker weet dat er nooit een spijtbetuiging was gekomen als K. niet vast zou zitten.
