Trotse, krachtige vrouwen uit ons koloniale verleden krijgen een stem in niet zomaar een voorstelling

Sint Martinus is er niet slechts voor snoep aan de voordeur op 11 november, hij is de Beschermheilige van de stad Groningen. Al net zo goed en heilig als die andere Sint. Martinus stond zijn mantel af aan een arme ziel in de kou. De Diaconie Groningen viert dit toonbeeld van saamhorigheid met een Sint Martinus Pronkjewailn-programma in de Martinikerk in Groningen. Deze keer op 11 en 12 november.

Sites of Memory is ervoor uitgenodigd, dat met muziek, dans en vertelkunst verborgen verhalen uit het koloniale verleden ophaalt, en nu, in de voorstelling Forget to Remember, vooral de stemmen van vrouwelijke rolmodellen uit dat verleden. Forget to Remember is niet zomaar een voorstelling, maar een meerkoppig project, met een voorprogramma onder de vleugels van X_Yusuf_Boss uit Groningen en een indrukwekkende installatie van vrouwenportretten op doeken, buiten op het Martinikerkhof.

Bij X_Yusuf_Boss heeft een groep van elf vrouwen een vierdelige workshop gevolgd om een combinatie van dans en vertellingen over de rol van de vrouw te uiten. Beter dan de teksten komen de lopende, gedrilde slavenrondes over, zo ook de gedanste saamhorige trots. Niet dat die teksten zo matig zijn, alleen wel lastig te verstaan. De akoestiek in de kerk vereist optimale apparatuur die de galm verslaat.

Ook de vrouwen van Sites of Memory moesten vechten tegen die handicap, in de familiegeschiedenissen die ze blootlegden op drie verschillende plekken in de kerk. Groningen, dat ‘goed’ was voor 13.000 tot slaaf gemaakten, wordt niet gespaard, en de Martinikerk evenmin, met zijn rol in dat verleden. Toch zoekt het gezelschap direct ook naar verbinding, bijvoorbeeld door een stukje Gregoriaans te laten versmelten met Afrikaans getinte zang.

In het tweede deel valt er veel te halen voor de bij Lucia Marthas opgeleide choreografe Jomecia Oosterwolde, of liever veel te brengen, want ze bedacht een openingsscène waarin vrouwen ploeterend in een langgerekte rij bezig zijn aan een golvende zeetocht. Dan weet je wel dat dit geen pleziervaart behelst maar een overtocht richting onderhorigheid.

Daar tegenover staat het succesverhaal van de 18de-eeuwse Helena Pieters, een tot slaaf gemaakte vrouw van Celebes. Ze werd geschonken aan Gustaaf Baron van Imhoff. Hij bevrijdde haar uit haar rol, maar hield haar aan als dienstbode en bovendien als minnares, met vier kinderen als resultaat. De kinderen trouwden in de Groningse adel en schopten het tot gouverneurs en burgemeesters. Zo wordt Helena Pieters, van wie de echte naam onbekend is gebleven, gezien als een van de stammoeders van Groningen. En ja, als het om toch om eren gaat, dan mag Aletta Jacobs niet ontbreken, als de vrouw die door mannenmachten heenbrak.

De show in dit deel, en ook in het derde, wordt gestolen door Shishani, de Belgisch/Namibische muzikant, songwriter en performer. „Namibië, mijn land dat als laatste onafhankelijk werd in 1990.” In dat jaar wrikte Namibië zich los van Zuid-Afrika, toen nog net bestuurd door het oude koloniale apartheidsregime. In het tweede deel komt ze met een gloedvolle, op en neer gelopen vertelling, waarin ze er telkens op een keerpunt een nieuwe laag zang bij samplet voor de achtergrond, en in het derde deel is ze de voorvrouw met elektrische gitaar voor een zinderend muzikaal optreden met de zingende en dansende groep.

Na het slotakkoord en -applaus gaat het bezoek de kerkdeur door naar het Martinikerkhof. Daar heeft beeldend kunstenaar Judith Westerveld de imposante installatie A Conversation With The Past For The Future opgezet. Er hangen 158 doeken met portretten van vrouwen uit ons koloniale verleden met een verhaal meters boven de grond. „Per manifestatie komen er meer bij’”, maakt ze duidelijk.

Zeker in deze omgeving, met aan de ene kant Hotel Prinsenhof, waarvan de bouwgeschiedenis teruggaat tot 1436, en aan de andere de verlichte Martinikerk als achtervang, komt haar werk goed tot zijn recht. En ook mooi: achter QR-codes die her en der zijn aangebracht op de stellage gaan de geschiedenissen van een flink aantal vrouwen schuil.