‘De vrouwelijke Hugh Hefner’ Adelina Tattilo doorbrak met magazine ‘Playmen’ seksuele taboes in Italië

Het Amerikaanse magazine Time schreef in 1971 in een profiel over Adelina Tattilo: ‘De Hugh Hefner van Italië is een blonde vrouw’ – en noemde haar zo in één adem met de oprichter van het bekende blootblad Playboy. Tattilo durfde het aan om met haar tijdschrift Playmen vanuit Italië Hefner te beconcurreren. Vanzelfsprekend was het allerminst dat een vrouw, een moeder bovendien, aan het roer kwam van een tijdschrift vol vrouwelijk naakt. Zeker in de jaren 60 en 70 was Italië nog een conservatief land met een bekrompen seksuele moraal.

Tattilo pionierde als vrouwelijke ondernemer in de Italiaanse uitgeverswereld en doorbrak taboes op het gebied van seks en seksuele vrijheid. De serie Mrs Playmen, die sinds 2 weken is te streamen via Netflix staat, is gebaseerd op ware feiten, maar bevat ook fictieve elementen, en focust op het moment dat Tattilo de leiding van het magazine Playmen overneemt van haar man, Rosario Saro Balsamo.

Balsamo, een uitgever die werd omschreven als de man die Italië tieten gaf, wist hoe hij een succesvol blootblad moest maken, maar leefde op grote voet en liet daarna zijn vrouw achter met een berg schulden. Zij stroopte de mouwen op en ging aan het werk. Tattilo maakte pas écht een succes van het blad. Onder haar leiding groeide Playmen nog sterker uit tot een magazine waarin erotiek, glamour en intelligentie werden gecombineerd.

Er stond zeker vrouwelijk naakt in het blad, maar ook de artikelen – over literatuur, film, politiek en sport – deden ertoe. Tattilo toonde daarbij ‘geen ijsjes likkende, giechelende meisjes’, zoals de Playboy-bunny’s van Hefner, maar ‘vrouwen die zouden kunnen glimlachen bij een Campari’, merkte Time complimenteus op in het profiel over haar, onder een titel die als een statement las: Vrouwen, geen meisjes.

De dames werden minder jong en meer Europees – wat toen ook nog ‘minder plastic’ betekende – en vaak ook veel sensueler én verleidelijker. Met Adelina Tattilo aan het roer veranderde naakt (of bijna-naakt) in vrouwelijke kracht.

De vrouwen die de cover sierden, waren al iconen, zoals het Franse sekssymbool Brigitte Bardot, of ze werden het achteraf. Ettelijke bekende zangeressen en actrices namen plaats voor de lens van de Playmen-fotograaf. Het resultaat was sensueel, maar niet pornografisch.

‘De gestileerde beelden werden aangevuld met essays door Italiaanse topschrijvers als Italo Calvino, Alberto Moravia of Dacia Maraini’, zo schrijft Vogue Italia. Kortom, Playmen combineerde sexy entertainment met culturele verdieping.

Die eigenzinnige en taboedoorbrekende aanpak leidde begin jaren 70 tot een succes, toen het erotisch-culturele blad 450.000 exemplaren per maand verkocht. Playmen scoorde in 1972 zelfs een wereldprimeur met de foto’s van een topless zonnende Jacqueline Kennedy – toen mevrouw Aristoteles Onassis – aan het zwembad op een Grieks eiland.

Dat Tattilo tegen heilige huisjes schopte, botste natuurlijk op veel weerstand. Het regende klachten en inbeslagnames. ‘Playmen blijft zelden langer dan 48 uur in de kiosken liggen’, schreef Time in 1971. ‘In die tijd wordt het verkocht of in beslag genomen. De lezers zijn meestal sneller dan de politie’.

Adelina Tattilo werd in 1928 geboren in Manfredonia, in het diepe zuiden van Italië (Puglia), in een zeer katholiek gezin. Haar voornaam erfde ze van haar grootmoeder, die gezelschapsdame van de koningin van Napels was geweest. Ze werd op jonge leeftijd smoorverliefd op haar buurjongen Saro, een liefde die uitmondde in een huwelijk en drie kinderen.

Haar kinderen zijn de belangrijkste bron van een biografie over haar leven, Adelina Tattilo. Una favola sexy (Adelina Tattilo. Een sexy sprookje) van Dario Biagi, waardoor de makers van de Netflixserie zich lieten inspireren.

‘Zij deelden ook erg pijnlijke herinneringen met mij’, zei Biagi in de Italiaanse editie van Vogue. De reeks Mrs Playmen toont Adelina Tattilo in al haar complexe gelaagdheid, als de vrijgevochten uitgeefster van een erotisch blad die tegelijk vastzit in een getroebleerd huwelijk met een manipulatieve man.

Ook de geschetste tijdgeest is interessant. Italië gaat gebukt onder het juk van de katholieke kerk en is nog niet seksueel bevrijd. Tattilo krijgt het zowel met conservatieve moraalridders als met feministes aan de stok. Die verwijten haar dat Playmen, ondanks dat laagje cultuur, vrouwen hoe dan ook voorstelt als een mannelijk lustobject.

Haar ster begon te tanen in de jaren 90, toen videocassettes met bloot de markt overspoelden. Playmen verscheen in 2001 voor het laatst. Tattilo overleed 6 jaar later. De uitgeefster die vrouwelijke seksualiteit bespreekbaar had gemaakt in een mannenblad werd 78 jaar.