In de schijnwerpers van Leefmeesters verdampen fysieke beperkingen. ‘In dans kan alles’

Vanuit het duister werpt de Italiaanse danser Manuel Kiros Paolini zich met een sierlijke draai op de schoot van Petra Haans. Daar hangt hij, benen omhoog, hoofd achterover, verstrengeld met de danseres uit Krommenie.

Zij houdt hem in balans, moeiteloos, lijkt het, terwijl ze zachtjes aan het wiel van haar rolstoel duwt. Dat beeld: twee mensen, gevangen in een bundel licht, verwikkeld in een elegante, bijna ontroerende pirouette die in werkelijkheid slechts een paar tellen duurt, maar gevoelsmatig tot diep in de avond aanhoudt.

Twee mensen, de één gezond, de ander aan een rolstoel gekluisterd, maar hier elkaars gelijke. De een kan niet zonder de ander voor dit aangrijpende beeld.

Paolini moet zich er in zijn bewegingen van bewust zijn dat zijn danspartner haar onderbenen en negen vingers mist. Haans op haar beurt mag niet afwijken van het draaitempo; het zou de lichtvoetige Italiaan van haar schoot doen zwiepen.

En zo hebben beide dansers op het podium van Leeuwarder schouwburg De Harmonie rekening met elkaar te houden. ,,Net als in het leven zelf’’, concludeerde Haans al voor de repetitie.

Vrijdag dansen Haans en Paolini op het podium van de Grote Zaal in De Harmonie de première van Momentum. Dat is de tweede voorstelling van dansgezelschap Leefmeesters, een in Leeuwarden gevestigd ensemble dat bestaat uit dansers mét en zonder fysieke beperking. Of zoals grondlegger en artistiek leider Marlien Seinstra het liever noemt, met „uiteenlopende fysieke realiteiten”.

Leefmeesters moet volgens Seinstra worden gezien als „de artistieke tak” van Dans op Recept, een organisatie die in de drie noordelijke provincies en Limburg dans aanbiedt aan mensen met een chronische ziekte.

In Momentum gaat het om sleutelmomenten in iemands leven, ook in de levens van de betrokken dansers. Gebeurtenissen, groot of klein, die een scharnierpunt bleken, die dingen in beweging zetten en de loop der dingen voor hen veranderden.

In het geval van Haans ligt dat moment in 2016, toen ze getroffen werd door een zogeheten septische shock, een heftige ontstekingsreactie die ertoe leidde dat meerdere organen het lieten afweten. „Ik ben twee keer dood geweest. Twee keer heeft mijn hart drie minuten stilgestaan.”

Maar de Noord-Hollandse ontwaakte uit haar coma. „En daarna heb ik gekozen voor het leven. Ik heb heel bewust gedacht: ik moet weer van alles doen. Mijn benen zijn er dan misschien niet meer, maar het komt goed.”

In dans kan ze die levenslust naar hartenlust uiten. „Dans betekent vrijheid. Buiten zijn er misschien allemaal obstakels. Dingen die niet gaan. Maar in mijn dansrolstoel vergeet ik alles om mij heen. In dans kan alles. Daarin verdwijnen grenzen, ook die van mijn beperking.”

Haans’ verhaal is in Momentum in dans vertaald. In de bewegingen van de artiesten is haar onstuimige levensgeschiedenis gevat. Zoals elders in de choreografie – waaraan naast Seinstra ook Ivgi&Greben en Adriaan Luteijn bijdroegen – ruimte is voor het relaas van een andere danser van Leefmeesters: Inge Tuinman uit Stiens.   

Tuinman danste als kind al graag en sloot zich aan bij de majorettes. „Maar vanaf mijn 11de heb ik zware depressiemomenten gekend.” Sinds 2021 zit de voormalige werkneemster van een kinderopvang thuis met chronische vermoeidheid en hoofdpijn. „Ik ben snel overprikkeld.”

Dat laatste is ook in Momentum gevat. „Het aantrekken en afstoten. Die bewegingen. Dat je enerzijds heel graag onder de mensen wilt zijn, maar er tegelijkertijd een stemmetje in je hoofd zit dat ervoor zorgt dat je je juist afsluit. Dat je heel graag wil dat iemand je vasthoudt, maar dat je die dan ook juist weer afhoudt. Dat heb ik jarenlang gehad.”

In 2022 meldde ze zich bij Seinstra’s Dans op Recept. Dat vergde moed, omdat bewegen haar hoofdpijn aanwakkerde. „Maar de eerste les was een openbaring. Marlien liet me heel duidelijk mijn grenzen aangeven. ‘Dan ga je maar even zittend dansen. Dan hou je het maar even klein, op een stoel.’”

Dwars door alles heen viel Tuinmans talent op. Haar vrijheid op de bühne. „Het podium en ik zijn hele goede vrienden’’, glundert ze. ,,Ik straal daar gewoon.”

Zo belandde ze vorig jaar bij Leefmeesters en nu is ze de enige van de cast die ook bij de tweede voorstelling betrokken is.

Maar of er nog een derde komt, is zeer de vraag. Donkere wolken hangen boven de toekomst van Leermeesters nu moederorganisatie Dans op Recept volgend jaar niet op provinciale subsidie lijkt te kunnen rekenen.

En waar Momentum over impactvolle gebeurtenissen in iemands leven gaat – die subsidieafwijzing is er wel zo eentje voor Marlien Seinstra zelf, vertelt ze. „Jarenlang heb ik aan Dans op Recept en aan Leefmeesters gebouwd. Omdat ik hecht aan inclusiviteit. We moeten als maatschappij niet alleen maar naar de geslaagden en gelukten kijken. Je hoeft geen perfect lijf te hebben om kunst te kunnen maken. En dan hoor je in juni dat de provinciale subsidie stopt…”

Dat maakte de weken in aanloop naar de première van Momentum „heel dubbel”, stelt Seinstra. Achter de schermen strijdt ze hard voor het voortbestaan van Leefmeesters, „en ik ben van nature positief ingesteld”. Maar natuurlijk zijn er in de coulissen, buiten het schijnsel van de spotlights zorgen.

Tegelijkertijd prent ze zichzelf in te genieten van deze roerige periode voorafgaand aan de première. Zoals vorige week, toen ze tijdens een repetitie zag hoe ‘haar’ dansers waren gegroeid. „We vragen zo veel van ze. Maar er wordt echt op hoog niveau gedanst. Toen realiseerde ik me: wauw, wat hebben we hier iets moois gebouwd.”