Groningse Antwerpenaar Tiemen Hiemstra debuteert met een roman over verdwijnen. 'Mensen hebben het recht uit het leven te stappen'

Wie is W? In de gelijknamige debuutroman van Tiemen Hiemstra is W. een verdwenen jeugdvriend. Als hoofdpersoon Olaf over hem begint te vertellen, is hij terug, maar nog niet gevonden. In de dagen die volgen, maken we de verwarring mee die het opduiken teweegbrengt en lezen we over de bijzondere band tussen twee jongens uit Groningen.

Hiemstra (1991) kwam op het idee voor het personage W. tijdens het lezen van een biografie van de filosoof Ludwig Wittgenstein. Over hem wordt verteld dat hij tijdens zijn hoogleraarschap in Cambridge ineens kon verdwijnen om maanden later in een dorpje in de Alpen te worden teruggevonden als leerkracht van een basisschool.

,,In de eerste versie van mijn boek heette W. ook Wittgenstein, maar dat werd mij iets te pompeus en te pedant”, vertelt Hiemstra via een beeldverbinding met Antwerpen, de stad waar hij na zijn middelbare schoolopleiding in Haren aan de Artesis Plantijn Hogeschool woordkunst studeerde. Hij woont er nog steeds, werkt er in twee cafés en schrijft.

Na het voltooien van zijn studie in 2015 nam Hiemstra een drastisch besluit: hij ‘verdween’ naar Leipzig in Oost-Duitsland. ,,Ik had mijn vrienden en familie op de hoogte gesteld, maar ik kende daar niemand en had er ook geen werk. Het was heel erg op de bonnefooi. Ik voelde de behoefte om mezelf uit te dagen.”

Dat bleek ingewikkelder dan gedacht. Hij kreeg last van ontheemding en ’s nachts paniekaanvallen. Tijdens een van die aanvallen slaagde Hiemstra erin zichzelf te kalmeren door een brief te schrijven waarin hij probeerde uit te leggen waarom hij was vertrokken. ,,Wat ik schreef, vond ik zelf zo interessant dat het materiaal werd in plaats van een persoonlijke brief”, vertelt hij. ,,Toen ben ik gaan fictionaliseren, scènes en personages verzinnen.”

Zeven jaar na Leipzig ligt er een eigenzinnige en gedurfde roman waarin een intense vriendschap wordt beschreven én wordt onderzocht wat het met iemand doet als een hechte band ineens wordt verbroken. Wat onder meer opvalt, is de dynamische schrijfstijl van Hiemstra, springerig en vrij, grillig en tegelijkertijd helder en moeiteloos te volgen.

W. kent veel bijzondere aspecten. Zoals het opvoeren van ‘De pretsarcofaag’, een achtergelaten computermap met teksten en digitale plaatjes die Olaf op het idee brengen dat zijn vriend ‘geen individu is maar een product van zijn tijd en omgeving’. Door citaten en afbeeldingen van ‘Nederlandstalige surrealistische memes’ uit ‘De pretsarcofaag’ op te nemen, sluipt beurtelings een absurdistische en naargeestige sfeer in de roman.

Sterk is de beschrijving van de wijk Hoornse Meer in Groningen: ‘Wie door de wijk wandelt kan het gevoel krijgen dat alles gebouwd werd door een gigantisch kind dat met blokken speelde. Een indruk die weer vervalt als je ziet hoe doordacht alles is neergezet.’ Dat geldt ook de beschrijving van de druggy avonturen van de vrienden in het Groningse uitgaansleven en de band met hun leraar filosofie en diens ‘landgoed’ in Drenthe.

De schrijver heeft dankbaar gebruikgemaakt van herinneringen aan de achttien jaar dat hij in Groningen woonde en in Haren naar school ging. Toch is er iets cruciaals uit zijn jeugd dat niet in zijn roman terugkeert: de ‘verdwijning’ van zijn vader door zelfmoord. Hiemstra was 4 jaar oud toen het gebeurde.

,,Op die jonge leeftijd begreep ik niet wat het betekende, voor zover je zoiets ooit kunt begrijpen”, vertelt hij. ,,Ik merkte als kind wel dat het een groot ‘ding’ is. Waarom maakt iemand zo’n keuze? Wat doet het met de mensen die achterblijven? Daar is de fascinatie begonnen voor wat er gebeurt als iemand een radicaal besluit neemt en uit het leven van anderen verdwijnt.”

Hiemstra had ervoor kunnen kiezen de verdwijning van zijn vader tot onderwerp te maken. ,,Ik weet niet”, reageert hij op die suggestie. ,,Het zou zomaar kunnen dat ik dan zou vastlopen in het schrijven. Het is allemaal zo naakt en rauw. Ik voel de vrijheid niet om te fantaseren over het besluit van mijn vader. Ik wilde het met deze roman niet over mijn vader hebben. Ik wilde mijn fascinatie volgen.”

Gevraagd naar wat hij ervan vindt dat iemand ervoor kiest te verdwijnen, zegt Hiemstra op meerdere gedachten te hinken. ,,Er is de pijn om achtergelaten te worden. Dat is fucking naar en super-egoïstisch. Tegelijkertijd vind ik het leven te mysterieus om daar stellig over te zijn. Ik geloof dat mensen het recht hebben uit het leven te stappen als ze dat leven niet meer willen. Iedereen heeft het recht te onderzoeken wat hij wil.”

Daar zit een paradoxale schoonheid in, vervolgt hij. ,,Mensen die zich onttrekken aan de dagelijkse gang van zaken laten een wereld zien buiten die gang van zaken, waar veel onbekend is en de fantasie welig kan tieren. Ze openen een deur naar een fascinerende plek. Het gaat hier over vrijheid van keuze. Dat vind ik verschrikkelijk belangrijk.”

Je zou verwachten dat wat Hiemstra heeft meegemaakt tot verlatingsangst leidt, met een krampachtige keuze voor veiliger bestaan. Geen studie woordkunst in Antwerpen, maar een opleiding met baanzekerheid, geen onbezonnen verplaatsing naar Leipzig, maar een terugkeer naar Groningen, geen keuze voor schrijverschap, maar iets in de informatietechnologie. Desnoods met memes.

,,Ik zou het er een keer met mijn therapeut over moeten hebben”, zegt hij lachend. ,,Het zal van persoon tot persoon verschillen. Bij mij heeft het ertoe geleid om mijn comfortzone te verlaten. Mijn vader zette de grootste stap die je kunt zetten. Ik denk dat ik daardoor geïnteresseerd ben geraakt in het zetten van stappen naar wat ik niet ken.”