Tonke Dragt (1930-2024) bracht 'duizenden en duizenden kinderen aan het lezen'

,,Ik debuteerde in 1954 en zij iets later”, vertelt schrijver Dolf Verroen (95), die al 41 jaar in Friesland woont. ,,Ik heb Tonke mijn hele leven lang gekend en was bevriend met haar. Vorig jaar heb ik haar nog opgezocht in het verzorgingshuis in Den Haag waar ze zat. Ik ben doof en zij was het ook. Zaten we daar hand in hand op haar bed.”

Tonke Dragt was een moeilijke vrouw, vertelt Verroen, die zelf net een nieuw boek heeft uitgebracht: Een regenboog in mijn kast. ,,Ze had een ongebreidelde fantasie en leefde in haar eigen wereld. Haar flat in Den Haag stond vol met zelfgemaakte poppenhuizen en schilderijen. Je betrad daar een wereld waarvan je niet kon bevroeden dat die bestond.”

Dragt is altijd alleen gebleven. ,,Ze had moeite met de buitenwereld. Het was een vrouw die buiten het leven stond. Ze verzon van alles en maakte zelfs paspoortjes voor mensen die op bezoek kwamen. Als je die had, dan mocht je haar wereld betreden. Dat kan best te maken hebben gehad met het Japanse kamp waarin ze tijdens de oorlog heeft gezeten. Maar daar sprak ze nooit over.”

Het belang van Dragt voor de jeugdliteratuur is moeilijk te overschatten, zegt Verroen. ,,Niet zozeer in literaire zin, zoals bijvoorbeeld Imme Dros. Maar Tonke heeft duizenden en duizenden kinderen aan het lezen gebracht met haar verhalen die over alle grenzen heengaan. Dat is ontzettend belangrijk.”

Verroen is zelf geen liefhebber van haar werk. ,,Ik ben zelf meer een werkelijkheidsmens en ben niet zo gevoelig voor haar fantasieën. Het grijpt me niet, zoals ik ook niks heb met Harry Potter. Maar voor mensen die wel in die fantasieën mee kunnen gaan, was zij heel belangrijk.”

,,Ik heb haar vier jaar geleden geïnterviewd”, vertelt Jaap Friso, die een maandelijkse podcast over jeugdliteratuur maakt: De Grote Vriendelijke Podcast. ,,Dat was een van de meest bijzondere interviews die ik ooit heb gedaan. Een heel markante, eigenzinnige, wonderlijke dame. Ik ken weinig mensen die zo authentiek zichzelf waren.”

Friso recenseert jeugdliteratuur voor Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant. ,,Ze zat heel erg in haar boeken en leefde in de wereld die ze zelf had geschapen: fantasievolle ridderboeken en avontuurlijke toekomstromans. Die laatste zijn misschien nog wel bijzonderder dan De brief voor de Koning.”

Zijn favorieten zijn Torenhoog en mijlenbreed en Ogen van tijgers. ,,Heel visionaire boeken over klimaat en reizen naar anderen planeten. Ze weet dat zo dichtbij te brengen dat je helemaal in die wereld verdrinkt. Lekker vreemd en een beetje gek. Vervreemdend maar wel coherent. Het is geen rare, onlogische fantasy.”

,,Ik denk dat ze onze grootste kinderboekenschrijver was, samen met Guus Kuijer. Een schrijfster die volstrekt haar eigen weg ging, zonder dwars te willen zijn. En iedereen kan dit werk lezen, jong en oud. Het is universeel en gaat over generaties en leeftijden heen.”

Gouden Griffel-winnaar Pieter Koolwijk was als kind geen lezer van het werk van Tonke Dragt, vertelt hij. Maar de televisieserie die begin jaren tachtig van De zevensprong is gemaakt en door NCRV werd uitgezonden, maakte diepe indruk op hem. ,,Daar kon ik geen genoeg van krijgen, maar daar kon ik soms ook wakker van liggen.”

Koolwijk verhuisde onlangs van Emmen naar Zwolle om minder reistijd kwijt te zijn voor zijn werk in de Randstad. ,,Laatst werkte ik mee aan een podcast waarin het over het werk van Tonke Dragt ging. Toen werd me extra duidelijk welke impact ze heeft gehad en hoe haar boeken levend zijn gebleven. Daar heb ik veel respect voor.”

,,Mijn moeder heeft me begin jaren 70 Brief voor de Koning en Geheimen van het Wilde Woud voorgelezen”, vertelt Tjibbe Veldkamp, die met zijn laatste boek De jongen die van de wereld hield meerdere prijzen won. ,,Dat heeft een grote indruk op me gemaakt. Mijn moeder was fan van Tonke Dragt. Ik heb ze later aan mijn zoon voorgelezen. Hij vond ze ook mooi. Haar werk blijft verrassend goed.”

De kinderboekenschrijver uit Groningen las als volwassene ook de andere boeken van Dragt. ,,Maar die maakten niet zo’n indruk op me als die eerste kennismaking.” Bijzondere herinneringen aan de schrijfster heeft Veldkamp niet. ,,Ik heb haar wel eens ontmoet en een hand gegeven, maar daar bleef het bij. Zij was een grootheid en ik ben maar een gewoon mens.”