Mark Manders prikkelt ons gevoel van herkenning van zowel het zichtbare als het verborgene. Voor hem is vorm ook een taal | Kunst kijken met Eric Bos

Tentoonstellingen over de hele wereld heeft de Brabantse beeldhouwer Mark Manders (Volkel, 1968). Zowel voor Het Noordbrabants Museum in Den Bosch als in Central Park, New York staat zijn bronzen sculptuur met de titel Tilted Head.

Als je er aan de ene kant omheen loopt, lijkt het een enorme klomp vormeloze klei, maar aan de andere kant doemt het gezicht van een heel groot hyperrealistisch, slapend vrouwenhoofd op. Voor passanten is het gek genoeg om te blijven staan; onze hersenen hebben even tijd nodig om zo’n vreemde tegenstelling binnen één vorm te verwerken. Het beeld is duidelijk niet af, het laat iets zien dat je anders nooit ziet: de binnenkant, een losgescheurd stuk klei.

Zoiets blijkt een vaste manier van vormgeven te zijn bij Mark Manders, zoals we in Museum Voorlinden in Wassenaar kunnen zien op de tentoonstelling Mindstudy. Beeldhouwwerk, tekeningen, teksten en installaties. Het doet denken aan een archeologische opgraving.

Sinds 2017 staat op het Rokin in Amsterdam een groot dubbelbeeld van Mark Manders met de titel Fountain. Het is geen opspuitende straal water wat je ziet, maar twee ruggelings aan elkaar vastzittende vrouwenschouders en -hoofden, waarlangs water stroomt. De voorkant doet denken aan monumentale, klassieke beeldhouwkunst, de rugzijde bestaat net als bij Tilted Head eveneens uit losgescheurde klei.

Mark Manders trekt een beeld in stukken en bouwt het daarna geduldig op, als een puzzel, zodat alles weer past, maar naden en scheuren zichtbaar blijven. En al zouden we zweren dat we naar een enorme, ongebakken kleisculptuur kijken, alles is zorgvuldig in brons gegoten en vervolgens in een kleikleur geschilderd. De grove binnenkant is voor Manders net zo belangrijk als de gladde buitenkant van zijn stille (slapende?) vrouwengezichten.

Het is echter veel complexer dan de tegenstelling ‘af’ en ‘onaf’. Allereerst paste hij de zaalruimtes in het museum aan, legde plastic op de vloeren en richtte het in alsof het zijn atelier is.

Om zijn werk hangt een mysterieuze sfeer. Wat hij wil uitdrukken is de verwerking van verlies in zijn leven. Dat wat hij via taal en vorm – voor hem hetzelfde – aan ons meedeelt, is ongrijpbaar. Hij prikkelt ons gevoel van herkenning van zowel het zichtbare als het verborgene, daar is geen uitleg bij nodig, alleen een ondergaan.

Voor Mark Manders is dat tonen van de binnenkant van een vrouwenhoofd, zeg maar de kleistructuur, allerminst een maniertje. De binnenkant vertegenwoordigt een innerlijk leven, vind hij. Hij is nieuwsgierig naar wat zijn beelden denken, wat erin hen omgaat. Hij wil juist niet alleen een schone buitenkant laten zien.

‘Het magische moment van iets afmaken in klei wil ik bevriezen’, heeft hij erover gezegd. Zijn werk noemt hij een mindstudy. In Museum Voorlinden begeven we ons niet alleen in het brein van zijn sculpturen, maar ook in het brein van de beeldhouwer.

Mark Mandos: Mindstudy, beelden en installaties. Museum Voorlinden, Wassenaar. Open: dagelijks 10-17 uur. T/m 18 januari 2026.