Anton Mauve vatte het landschap rond Laren zoals de Schepping het had bedoeld | Kunst kijken met Eric Bos

Toen Vincent van Gogh in 1883 in Hoogeveen het Drentse landschap ontdekte liep zijn aangetrouwde neef Anton Mauve (1838-1888) in het dorp Laren rond. Twee dingen dreven hem, het noodzakelijke geld verdienen – idyllische landschapjes vonden gretig aftrek – en het zoeken naar iets hogers.

Zo’n authentiek landschapje aan de muur was als een ingelijst gebed. Want stonden boeren en schaapherders niet in direct contact met de aarde? Leefden die niet op z’n puurst, van wat het land, dat ze met hun handen bewerkten, opleverde? Dit was zoals de Schepping het bedoeld had. Niet de schapen, maar wij waren afgedwaald.

Het was er ‘aandoenlijk mooi’, schreef Mauve. 2 jaar later verhuisde hij definitief naar Laren, Naarderstraat 48 op de hoek van het Oosterend, schuin tegenover het Singer Museum dat veel Mauves in de collectie heeft. Geen wonder dat op de meeste landschapsexposities in het Singer wel een Mauve te vinden is. De in Zaandam geboren Mauve kun je als een boegbeeld beschouwen, hij schilderde de omgeving van Laren zoals niemand dat nog gedaan had.

De natuur in ons land werd in Mauves tijd rond de grote steden in een onnavolgbaar tempo opgeofferd aan huizenbouw. De verrukkelijke slootjes met wilgen en zandweggetjes met schapen veranderden in een stenen jungle met asfalt en verkeersborden. Waar kon je nog terecht? In Drenthe, in Oosterbeek en dus in Laren.

Anton Mauve deed meer dan op een superieure manier zijn omgeving schilderen. Iets waar we niet altijd bij stilstaan als we langs zijn landschappen lopen. Het is meer dan een vorm van vakmanschap of het aan de lopende band schilderen van goed verkopende schaapskuddetaferelen.

Wat hij probeerde weer te geven, was een bepaald gevoel. Zijn eigen gevoel, dat hij kreeg als hij in zo’n landschap stond of achter zijn veldezel zat. Zoals een moeras bij grijs weer. Door de donkergrijze hemel blikkert nog iets van zonlicht in een wereld waarin je maar beter niet kunt verdwalen.

Als je voor dat schilderij staat en je probeert je voor te stellen dat je daar zelf met je ezel en kwasten zit, kom je in een bepaalde gemoedstoestand. Zoals je naar die zompige wereld aan je voeten kijkt, de waarschuwende schreeuw van enkele vogels boven je hoofd en de enige menselijke aanwezigheid uit het kerktorentje aan de horizon bestaat, dan weet je dat je nooit zonder problemen bij die kerk belandt.

Dan begrijp je ook waarom dat gebied rond Laren als bijnaam Het land van Mauve heeft gekregen. Alsof het Larense landschap een voorbeeld had genomen aan Mauves landschappen en voortaan op zijn schilderijen was gaan lijken. Want dat is waarvan je opnieuw overtuigd raakt, zoals nu op de tentoonstelling Lokroep van de natuur: tussen al die andere landschappen schilderde Mauve het zoals het daar echt was.