‘Het puttertje’ van Fabritius is een bedrieglijk echt schilderij om geen genoeg van te krijgen | Kunst kijken met Eric Bos

Geen bezoek aan het Mauritshuis zonder het Meisje met de parel van Vermeer te zien. En er is nóg een belangrijke reden om naar het Mauritshuis te gaan. Dat is Het puttertje van de eveneens in Delft werkende schilder Carel Fabritius (1522-1554).

Hij schilderde het vogeltje zo, dat het bijna echt lijkt, alsof zijn veertjes een beetje trillen en het elk moment kan gaan hippen. Wegvliegen doet het niet; een kettinkje om zijn poot is met een ring verbonden aan een van de twee gebogen stokken rond het voerbakje. 

Wat er vooral voor gezorgd heeft dat Het puttertje zo beroemd werd, is het 3D-effect. Het is alsof je de zitstokjes en het vogeltje kunt beetpakken.

Dat suggereerde Fabritius heel geraffineerd door een grote donkere schaduw rechts aan te brengen die het veel lichter geschilderde voederbakje met vogeltje als het ware naar voren duwt, naar ons toe. Een illusie. 

Het schilderen van illusies was buitengewoon populair in de 17de eeuw. Fabritius was samen met Samuel van Hoogstraten leerling van Rembrandt geweest. Daar had hij werkelijk alles leren schilderen.

En net als Van Hoogstraten, die hij goed kende, ontwikkelde hij de techniek van het ‘trompe l’oeil’ waarin Van Hoogstraten een internationale meester werd. Maar Fabritius kon er ook wat van.

Het puttertje heet officieel distelvink. Als we willen weten hoe een distelvink zingt, moeten we beslist luisteren naar Il Gardellino voor sopranino en orkest van Antonio Vivaldi. Met name in het eerste deel put de solist zich uit in het imiteren van de distelvink. Een van de sprankelendste uitvoeringen is die van fluitiste Anna Fusek met het Venice Baroque Orchestra o.l.v. Andrea Marcon. 

In 1654, toen de 32-jarige Carel Fabritius zijn ‘puttertje’ had voltooid, werd Delft deels vernield door een grote kruitontploffing. De schilder was een van de vele slachtoffers onder het puin, samen met de meeste van zijn schilderijen. Wat van zijn oeuvre heel bleef, waren twaalf schilderijen, waaronder dat prachtige Het puttertje.