‘Na het bal’ (1899) door Roman Casas y Carbó. Olieverf op doek (46,5 bij 56 centimeter). Foto: Museu de Montserrat
Kleuren leiden zo hun eigen leven, maar bepalen intussen sterk het karakter en de betekenis van de dingen. Het magazine ‘Kunstschrift’ wijdt een heel nummer aan de kleur groen in de kunsten.
In het nieuwste nummer van Kunstschrift zijn twee schilderijen te zien van een liggende vrouw. De één ligt op haar rug in het water, de ander op een met veel kussens opgemaakte divan. De laatste, op een schilderij uit 1899 van de Spaanse kunstenaar Ramon Casa y Carbó, is thuisgekomen van een uitputtend feestje. Uitgeteld ligt ze daar, het balboekje nog in haar hand, niet in staat om nog een stap te verzetten.
De eerstgenoemde vrouw is Ophelia, rond 1851 geschilderd door John Everett Millais. Zij ligt, beter gezegd ze drijft, verdronken, temidden van bloemen. De overeenkomst tussen beide schilderijen is niet alleen de houding en hun plek in de compositie, maar vooral de kleur groen.
Het groen zindert van de divan
In het schilderij van Casas y Carbó zindert dat groen van de divan en de kussens als door een groene spot verlichte wolkenzee. Bij Millais is de kleur groen verstikkend, het representeert zowel leven als dood.
Over de kleur groen in de kunst gaat Kunstschrift deze keer. Groen is voor ons meestal een geruststellende, kalmerende kleur, maar Kunstschrift draagt als titel Gevaarlijk groen.
Kan groen inderdaad gevaarlijk zijn? We lezen over de ‘frisse, verkwikkende natuur’ die in het verleden in huis werd gehaald door de kamers te behangen met een groene kleur. Groen behang werd zelfs een regelrechte hit, schrijft Kunstschrift. Zo krijg je de sfeer die wordt opgeroepen in het schilderij van Casas y Carbó, een groene en daardoor mysterieus ogende ruimte. Misschien dat de kunstenaar er dronkenschap mee wilde uitbeelden. Casas y Carbó was overigens een liefhebber van de kleur groen.
De betekenissen van groen zijn eindeloos, net zoals de illustere namen van de vele tinten groen zoals malachiet, smaragd, emerald, celadon, jade, verdigris, chartreuse enzovoort. Groen staat voor jeugd, voor onervarenheid. Maar wat is er zo gevaarlijk aan groen?
Dat is, zo schrijft Kunstschrift, de grote kans op verkleuring, op het verschieten van kleur. Groen is daarbij berucht. Plantaardig groen is niet lichtecht, van synthetisch groen, als het met arsenicum is vermengd, kun je ziek worden.
Dramatische verkleuring
Kunsthistorica en hoofdredacteur van Kunstschrift Marietta Haveman vertelt in haar inleiding het verhaal van de dramatische verkleuring van groen op wandtapijten en schilderijen. Dat lag niet altijd aan het licht, maar bijvoorbeeld aan het gebruik van vernis: ‘(…) het vernis, dat met de tijd verkleurde en het groen met zich meesleepte de duisternis in,’ zoals Marietta Haveman het beeldend beschrijft.
Het groene Kunstschrift dat nu in de winkels ligt, toont ook, over twee pagina’s verdeeld, een van de verbluffende houtsneden van de Drentse kunstenaar Siemen Dijkstra. De titel luidt Aboretum no. 2 (2013). Het is een ode aan de kleur groen dat zich, in naaldbomen, grassen, struiken en planten, weelderig en zinsbegoochelend aan ons openbaart.
Gevaarlijk Groen – Kunstschrift jaargang 69, juni/julinummer. In boekwinkel en museumshop. Losse nummers 12,50 euro. Zie ook: www.kunstschrift.nl.
